Zaamslag/EvZ1982-1984

Zaamslag (saemslach, Sameslath, Genderdike)

Dorp binnen de gemeente Terneuzen in Oost Zeeuws-Vlaanderen; 2894 inw. (1980). Vóór 1 april 1970 een zelfstandige gemeente (opp. 2157 ha land en 73 ha water), waartoe behoorden: De Griete, Hoek van de Dijk, De Kraag, De Kwakkel, Othene of Noten, Poonhaven, Reuzenhoek, ten dele Het Spui en Steenovens, De Val en Het Veer. Zie ook Zaamslagpolder. Zaamslag is een van de jongste dorpen in Oost Zeeuws-Vlaanderen, d.w.z. het werd herbouwd vanaf 1651. Het dorp wordt doorsneden door de drukke provinciale weg Terneuzen-Hulst-Perkpolder. Wapen: Het wapen van Zaamslag, dat op 31 juli 1817 voor de gemeente werd bevestigd, is zeer onduidelijk overgeleverd. De wapenbe schrijving spreekt van gekruiste weversspoe len, maar volgens de traditie zouden het zwaluwen zijn. Het zou dan een sprekend wapen zijn: Zaamslag = zwalmslag = zwaluwslag. Vlag: De vlag vertoont drie zwarte strepen op een wit veld als symbool voor de drie onduidelijke wapenfiguren. Daaraan zijn de Nederlandse kleuren, zoals bij de vlaggen van meer grensgemeenten, toegevoegd. De vlag werd bij raadsbesluit van 24 mei 1962 ingesteld. Monumenten: Aan de oostelijke rand van het dorp ligt de oude Torenhoeve, waarbij een kunstmatig opgeworpen heuvel ('kasteelberg’, werf). Hierop heeft tot 1697 een toren gestaan welke lange tijd als baken diende voor de schippers. Ten westen van Zaamslag ligt nog een historisch terrein, de Tempelhof. Geschiedenis: Het oude 'Saemslach' was een vrij belangrijke nederzetting. Het lag met de verdwenen dorpen en parochies Aendike Aandijk) en Othene op een eiland als gevolg van dijkdoorbraken in het midden van de 13e eeuw. Het voormalig eiland van Zaamslag is later met het Ambacht van Axel verenigd. Er zijn aanwijzingen dat de oudste kerk van Saemslach in Genderdijk heeft gestaan. Sinds de 13e eeuw stond de kerk, die aan St.-Maarten was gewijd, ter plaatse van het tegenwoordige dorp Zaamslag. In de kerk waren twee vicarieën gevestigd, op de altaren van St.-Martinus en St.-Nicolaas. De Vlaamse kloosters en abdijen hebben op het eiland van Zaamslag veel bezittingen gehad. Zij zijn waarschijnlijk bij verscheidene inpolderingen betrokken geweest. De Godshuizen van Gent hebben er nog steeds eigendommen. De abdij van St.-Pieter te Gent bestuurde haar landerijen in Zaamslag vanuit de proosdij Ter Kluize te St.-Gillis Waas. Ten westen van de kerk lag de commanderij van de tempeliers, welke in 1312 is overgegaan aan de johannieters. Aan deze commanderij was een St.-Mariahospitaal verbonden. Evenals in heel oostelijk Zeeuws-Vlaanderen drong het calvinisme ook in Zaamslag door. Op de classis die in 1579 te Assenede werd gehouden, verzochten de afgevaardigden van de gemeente Zaamslag om een leraar. Het werd Hermes Pot, die in 1583 alweer vluchten moest naar Gent en een jaar later naar Middelburg. In datzelfde jaar werd hij predikant te Reimerswaal. Na de vrede van Munster, toen het land herdijkt werd, kwam er spoedig een Gereformeerde Gemeente, met in 1651 Georgius de Raad als predikant. Thans zijn de meeste inwoners van Zaamslag aangesloten bij één van de vier kerkgenootschappen in het dorp: Nederlands Hervormd, Gereformeerd, Christelijk Gereformeerd en Gereformeerd vrijgemaakt. Elke kerkelijke richting heeft een eigen kerk en als gevolg van de verschillende gezindten in de gemeenschap zijn er in Zaamslag maar liefst vier lagere scholen en twee kleuterscholen. Voor illustratie zie ook pag. 350.

LITERATUUR

J. van der Baan, Geschiedenis van Zaamslag. F. Caland, Geschiedkundige bijzonderheden van Zaamslag. Grijpink, Register op de parochiën. H.Q. Janssen, Kerkhervorming in Vlaanderen. A. de Mul, Oorkondenboek van het hospitaal te Zaamslag. S. Muller Hz., lndeeling bisdom. A. de Mul, Nog twee documenten van het hospitaal te Zaamslag. J. Platteeuw, Zaamslag door de eeuwen heen.

AFBEELDING

De Torenberg bij Zaamslag, waarop tot 1677 een toren stond, die als baken diende voor de schippers, die langs de toen dicht bij Zaamslag gelegen kustlijn voeren. Overzichtskaart gemeente Zaamslag. Het gemeentehuis van de voormalige gemeente Zaamslag, thans nog gebruikt als hulp-secretarie en voor andere openbare diensten.