Westkerke

Westkerke

Buurtschap in de omgeving van Scherpenisse

Een tot de status van een buurtschap teruggevallen dorpje in de voormalige gemeente Scherpenisse; sinds 1 juli 1971 in de nieuwe gemeente Tholen. Westkerke was een oude heerlijkheid die behoorde aan het geslacht Westkerke dat reeds in de eerste helft van de 13^de eeuw wordt genoemd en bij de kerk een burcht had, waarvan de laatste resten in de 17^de eeuw zijn gesloopt. Bij het gehucht ligt nog een hoge vluchtberg werf), mogelijk een overblijfsel van een voormalig kasteelbergje en de voorloper van het latere versterkte huis of de burcht van Westkerke. <beeldbank_images>http://digitaal.zeeuwsebibliotheek.nl/foto/cd506862-97d1-11e3-95b2-5fdda0a88948</beeldbank_images> ^{Westkerke omstreeks 1960, ansichtkaart C. Kleppe, Zeeuwse Bibliotheek, Beeldbank Zeeland, recordnr. 19177} <beeldbank_images align="right">http://digitaal.zeeuwsebibliotheek.nl/foto/5b09f160-97d1-11e3-a5a1-0796a6c2f144</beeldbank_images> ^{Vliedberg bij Westkerke, foto: S. Jasperse, september 2012, Zeeuwse Bibliotheek, Beeldbank Zeeland, recordnr. 144921}

Wapen

Het wapen werd op 31 juli 1817 voor de gemeente bevestigd. Het komt voor op de wapenkaart van Smallegange (1696), maar is kennelijk bedoeld als wapen van Westkerke op Schouwen (4), zodat bij de bevestiging waarschijnlijk een vergissing is gemaakt. Westkerke op Tholen voerde bij Mattheüs Smallegange een Wapen: ingehoekt gedeeld van goud en zwart van twee stukken.

Geschiedenis

De voormalige kerk, die waarschijnlijk een dochter van die van Poortvliet zal zijn geweest, was gewijd aan St.-Adrianus. Ze behoorde tot het dekenaat van Zuid-Beveland en was in het bezit van het kapittel van Oudmunster te Utrecht. In ieder geval was Westkerke in het begin van de 14^de eeuw een zelfstandige parochie, maar vermoedelijk kunnen we dit een eeuw eerder plaatsen. In de kerk was een rijke vicarie gesticht door Floris van Borssele, als een zoenoffer voor de dood van Jan van Westkerke, die bij een twist onder de muren van zijn kasteel om het leven was gebracht door Gillis van Baarsdorp. In het midden van de 15^de eeuw raakte de kerk in verval; daarom verzocht men de paus een aflaat te verlenen aan hen, die op bepaalde feestdagen de kerk zouden bezoeken en tot haar herstel zouden bijdragen. Sinds de Reformatie is het gebied van de parochie gevoegd bij Scherpenisse. De kerk is in de 18^de eeuw afgebroken, de zware toren is nadien nog tientallen jaren blijven staan. De plaats van de kerk is nog goed te herkennen als een circa twee meter hoog gelegen terrein en (oude) begraafplaats.

Verdwenen dorp op het voormalige eiland Borssele

Verdwenen dorp en parochie op het voormalige eiland Borssele. Westkerke, ook Raaskerke geheten, omdat Raas van Borssele hier de grootste bezittingen had, bezat een aan St.-Martinus gewijde kerk. Westkerke en Oostkerke waren de oudste dochterkerken van Monster. Het na 1216 vermelde dorp verdronk in 1530/1532. De plaats ligt buitendijks ten zuidwesten van het tegenwoordige dorp Borssele (het voormalige Monster).

Verdronken dorp ten westen van Oud-Sabbinge

Een op 16 november 1377 verdronken dorp ten westen van Oud-Sabbinge, eiland Wolphaartsdijk. De herdijkingen Westerlandpolder (1665) en Westkerkepolder (1698) herinneren aan het oude Westkerke; de resten van het dorp liggen in de Westerlandpolder. In 1975 zijn deze restanten ontdekt ten westen van het Hof Westkerke: sarcofagen, grafzerken, begravingsresten en muurwerk van de vroegere kerk. Eerdere vondstmeldingen dateren uit de 19^de eeuw. De bakstenen funderingen bevonden zich op 40 tot 60 centimeter onder het maaiveld. Drie aangetroffen hardstenen Romaanse sarcofaagdeksels komen waarschijnlijk uit Doornikse ateliers en hebben een kenmerkende decoratie van levensboom- en cirkelmotieven. Ze dateren uit het begin van de 13^de eeuw of iets eerder. De deksels werden in 1978 naar het Museum voor Zuid- en Noord-Beveland overgebracht, en in 2012 naar het Zeeuws Archeologisch Depot van de Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland. Enkele bewerkte zijgedeelten van sarcofagen zijn van rode (Wezer) zandsteen. De deksels en sarcofagen behoorden waarschijnlijk bij de oudste (houten) kerk van Westkerke. Na 1250 is deze vervangen door een kerk van baksteen. Stukken van de stenen sarcofagen werden gebruikt ter versteviging van de funderingen van de latere kerk.

Verdronken dorp in het Zuidland van Schouwen

Verdronken dorp in het Zuidland van Schouwen, zuidelijk van Koudekerke (S.). Het dorp is na herhaaldelijke overstroming buitengedijkt tussen 1476 en 1505/1508. Voor het wapen zie Westkerke (Tholen).

AUTEUR

-J.A. Trimpe Burger; herz. Jan J.B. Kuipers, 2013

LITERATUUR

–J. van der Baan, Wolfaartsdijk, geschetst als eiland en ambachtsheerlijkheid, als burgerlijke en kerkelijke gemeente van de vroegste tijden tot op heden: met autentieke bijlagen en uitvoerige geslachtsregisters (Goes, 1866).

–C. Dekker, Zuid-Beveland: de historische geografie en de instellingen van een Zeeuws eiland in de Middeleeuwen (Krabbendijke, 1982) 354-355.

–A.J.F. Fokker, Schouwen voor 1600 (Zierikzee, 1909).

–Jean-Claude Ghislain, ‘Dalles funéraires romanes tournaisiennes en Belgique’, in: Art & Fact 2 (1985) 53-71.

–P.M. Grijpink, Register op de parochiën, altaren, vicarieën en de bedienaars zooals die voorkomen in de middeleeuwsche rekeningen van den officiaal des aartsdiakens van den Utrechtschen Dom (Amsterdam, 1914).

–A. Hollestelle, ‘Geschied- en waterstaatkundige beschrijving van de waterschappen of polders van het eiland Tholen, toegelicht door kaarten van de oude en tegenwoordige gesteldheid’, in: Archief : vroegere en latere mededeelingen voornamelijk in betrekking tot Zeeland / uitg. door het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen dl. 4 (1879) 1-374.

–H.J. Kok, Inventaris van de kerkpatrocinia in het Zeeuwse deel van het middeleeuwse bisdom Utrecht, in: Archief : vroegere en latere mededeelingen voornamelijk in betrekking tot Zeeland / uitg. door het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen (1972/73) 151-233.

–Jan J.B. Kuipers, ‘Sarcofagen uit Westkerke’, in: Nehalennia afl. 139 (2003) 26-27.

–Jan J.B. Kuipers (eindred.), Sluimerend in slik. Verdronken dorpen en verdronken land in zuidwest Nederland (Middelburg/Vlissingen, 2004) o.a. 48-49 nr. 8, 33, 41.

–Jan Kuipers, Henk Hendrikse, ‘Romaanse zerken uit het verdronken Westkerke’, in: Zeeuws Erfgoed nr. 1 (maart 2013) 22-23.

-M.F. Lantsheer en F. Nagtglas, Zelandia Illustrata : verzameling van kaarten, portretten, platen enz., betreffende de oudheid en geschiedenis van Zeeland, toebehoorende aan het Zeeuwsch genootschap der wetenschappen. 2 dln. ( Middelburg, 1879-1880) X, 359-367.

–S. Muller Hz., De kerkelijke indeeling omstreeks 1550 tevens kloosterkaart. Deel I: het bisdom Utrecht (’s-Gravenhage, 1921-1923).

–I. Ovaa, ‘Bodem en bewoning van Borssele’, in: Historisch jaarboek voor Zuid- en Noord-Beveland 1 (1975) 31-44.

Tekst uit de Encyclopedie van Zeeland 1982-1984

1. Een tot de status van een buurtschap teruggevallen dorpje in de voormalige gemeente Scherpenisse; sedert 1 juli 1971 in de nieuwe gemeente Tholen. Westkerke was een oude heerlijkheid die behoorde aan het geslacht Westkerke dat reeds in de eerste helft van de 13e eeuw wordt genoemd en bij de kerk een burcht had, waarvan de laatste resten in de 17e eeuw zijn gesloopt. Bij het gehucht ligt nog een hoge vluchtberg werf), mogelijk een overblijfsel van een voormalig kasteelbergje en de voorloper van het latere versterkte huis of de burcht van Westkerke. Wapen: Dit wapen werd op 31 juli 1817 voor de gemeente bevestigd. Het komt voor op de wapenkaart van Smallegange (1696), maar is kennelijk bedoeld als wapen van Westkerke op Schouwen (4), zodat bij de bevestiging waarschijnlijk een vergissing is gemaakt. Westkerke op Tholen voerde bij Smallegange een Wapen: ingehoekt gedeeld van goud en zwart van twee stukken. Geschiedenis: De voormalige kerk, die waarschijnlijk een dochter van die van Poortvliet zal zijn geweest, was gewijd aan St.-Adrianus. Ze behoorde tot het dekenaat van Zuid-Beveland en was in het bezit van het kapittel van Oudmunster te Utrecht. In ieder geval was Westkerke in het begin van de 14e eeuw een zelfstandige parochie, maar vermoedelijk kunnen we dit een eeuw eerder plaatsen. In de kerk was een rijke vicarie gesticht door Floris van Borssele, als een zoenoffer voor de dood van Jan van Westkerke, die bij een twist onder de muren van zijn kasteel om het leven was gebracht door Gillis van Baarsdorp. In het midden van de 15e eeuw raakte de kerk in verval; daarom verzocht men de paus een aflaat te verlenen aan hen, die op bepaalde feestdagen de kerk zouden bezoeken en tot haar herstel zouden bijdragen. Sinds de Reformatie is het gebied van de parochie gevoegd bij Scherpenisse. De kerk is in de 18e eeuw afgebroken, de zware toren is nadien nog tientallen jaren blijven staan. De plaats van de kerk is nog goed te herkennen als een ca. 2 m hoog gelegen terrein en (oude) begraafplaats. 2. Verdwenen dorp en parochie op het voormalige eiland Borssele. Westkerke, ook Raaskerke geheten, omdat Raas van Borssele hier de grootste bezittingen had, bezat een aan St.-Martinus gewijde kerk. Westkerke en Oostkerke waren de oudste dochterkerken van Monster. Het dorp verdronk in 1530/1532. De plaats ligt buitendijks ten zuidwesten van het tegenwoordige dorp Borssele (het voormalige Monster). 3. Een op 16 november 1377 verdronken dorp ten westen van Oud-Sabbinge, eiland Wolphaartsdijk. In 1665 ingepolderd als Westerlandpolder. In 1975 zijn restanten van Westkerke ontdekt ten westen van het Hof Westkerke; sarcofagen, grafzerken, grafresten en muurwerk van de vroegere kerk. 4. Verdronken dorp in het Zuidland van Schouwen, zuidelijk van Koudekerke (S.). Voor het wapen zie Westkerke (Th).