Jos de Putter

Jos de Putter
Bestand:.jpg '
Geboren	1959 Terneuzen
Beroep	cineast/filmmaker
VIAF	Jos de Putter

Achtergrond, opleiding

Jos de Putter groeide op als oudste van twee zonen in een gereformeerd gezin op de boerderij van zijn ouders in de omgeving van Axel. Zijn latere liefde voor de film erfde Jos de Putter van zijn moeder, die in haar jeugdjaren een regelmatige bezoeker was van het Ledeltheater in Oostburg. Jos de Putter volgde de lagere school in Axel en daarna het Atheneum aan het Zeldenrustcollege in Terneuzen. Daarna studeerde hij politicologie en literatuurwetenschap aan de Rijksuniversiteit Leiden. Ook volgde hij een postdoctorale opleiding filosofie.

Journalistiek

Na zijn afstuderen kwam Jos de Putter in de journalistiek terecht en werd filmcriticus bij het filmtijdschrift 'Skrien', bij het Haarlems Dagblad en bij het Nieuwsblad van het Noorden. Ook schreef hij voor de Groene Amsterdammer stukjes over voetbal, wielrennen en andere vormen van massa-cultuur. In opdracht van de NOS en IKON ging hij met de camera op pad voor reportages over Vietnam, Cambodja, Midden-Amerika en Bulgarije.

'Het is een schone dag geweest'

Als documentairemaker debuteerde Jos de Putter in 1993 met de film 'Het is een schone dag geweest'. Voor deze documentaire filmde De Putter het laatste actieve jaar van zijn ouders op de boerderij in de Capellepolder tussen Axel en Zaamslag. In onopgesmukte beelden voltrekt zich voor de toeschouwers het leven op de boerderij. In de film zien we vader Willem de Putter, zelf zoon van hereboer, die getuige is van een stille revolutie die zich heeft afgespeeld in de landbouw. Paarden en arbeidskrachten hebben plaatsgemaakt voor machines en chemie en het boerenleven is in enkele decennia totaal veranderd. De film werd een overweldigend nationaal en internationaal succes en leverde bomvolle zalen op. Op het Nederlands Filmfestival won De Putter met deze film dat jaar de Filmprijs van de Stad Utrecht. Tevens maakt deze documentaire sinds 2007 deel uit van de Canon van de Nederlandse film, waarin de Putter als enige levende documentairemaker vertegenwoordigd is.

Voetbalscout

Jos de Putter, een groot voetballiefhebber en Feyenoordfan, geldt daarnaast met voetbalscout Piet de Visser als 'ontdekker' van het destijds 11-jarige Braziliaanse voetbaltalent Leonardo Vitor Santiago die de hoofdrol speelde in de film Solo, de wet van de favela en Solo, out of a dream (1994). In de film werd het leven in de favelas van Rio de Janeiro goed in beeld gebracht. Leonardo werd als gevolg van de film opgeleid bij Feyenoord en speelde later voor onder meer Ajax en Red Bull Salzburg.

Televisie en documentaires

Door zijn succes van de film Solo kreeg Jos de Putter daarna een contract aangeboden als documentairemaker bij de VPRO. Daar maakte hij tussen 1995 en 2020 creatieve televisiedocumentaires voor de buitenlandprogramma's Diogenes en Tegenlicht. Voor de Ikon maakte hij de documentaire 'Nagasaki Stories', waarin een portret wordt geschetst van de Japanse stad Nagasaki, die in 1945 compleet werd verwoest door een atoombom. In 1999 volgde Jos de Putter met een filmploeg de Tsjetsjeense maffiakoning Noechajev. Het leidde tot de goed ontvangen documentaire 'The making of a new empire', waarvoor De Putter een nominatie voor het Gouden Kalf ontving. Vier jaar later, in 2003, leverde Jos de Putter opnieuw een film af over Tsjetsjenië, getiteld ' Dans, Grozny dans (2003), over een rondreizend kinderdansgezelschap. Deze film werd een internationaal succes en won festivals in Chicago, Montréal, Kopenhagen, Sint-Petersburg en Rome. In 2005 bracht Jos de Putter 'Passanten' uit. Deze korte experimentele film was een verbeelding van het gedicht 'Stoomgemaal Oosterschelde' van dichteres Johanna Kruit uit Biggekerke. Het beleefde zijn premiere op het festival 'Film by the Sea' in Vlissingen. "Passanten (Passers-by)" werd ook vertoond in MOMA New York, "The Shot" in Florence. Tussen 1997 en 2017 maakte Jos de Putter tal van korte documentaires voor de befaamde VPRO-tv-documentaireseries Diogenes en Tegenlicht. Zijn tv-documentaire over Aleksandr Litvinenko (2007) werd verkocht aan 17 landen. Van 2007 tot 2013 was De Putter hoofdredacteur van VPRO Tegenlicht, waar hij de focus van het programma verlegde naar 'future affairs', waarbij hij zich concentreerde op ontwikkelingen en trends in verschillende disciplines die de wereld van komen vormgeven. Vanaf 2012 begon De Putter experimentele films en video-installaties te maken. "Zeeuwse Klei" en "Landschappen" waren te zien in het Zeeuws Museum.

Dieptescherpte

Sinds 1993 werkt de Putter als creative producer voor Dieptescherpte, een bedrijf dat zich richt op zeer persoonlijke en liefst onmogelijke creatieve documentaires. Enkele van de films die zijn bekroond zijn Babaji van Jiska Rickels (Visions du Réel), Radio Kobanî van Reber Dosky (winnaar van de Nederlandse competitie op IDFA 2016 en de Fact Award op CPH Dox Copenhagen), en meest recent Sidik and the Panther, geregisseerd door Reber Dosky (winnaar van de Nederlandse competitie op IDFA 2019).

De Correspondent

In 2013 begon De Putter met het produceren van webdocs voor De Correspondent. Deze korte documentaires, meestal van opkomende filmmakers, zijn bekroond op prestigieuze festivals zoals Silver Leopard in Locarno 2014 en Oscar Qualifier voor Shipwreck, BFI Best Short Film en European Film Award 2016 voor 9 dagen, "beste film" voor The sniper of Kobani in Sapporo, Mexico, Ismailia en Go Short 2016, en een European Film Award 2018-nominatie voor Meryem.

Web- en korte docu's

Sinds 2018 produceert de Putter ook web- en korte docu's voor de Nederlandse publieke omroep HUMAN. Trapped in the City of a Thousand Mountains van regisseur David Verbeek ging in première op IDFA 2018 en won Message to Man 2019.

Tweede Kamer

In 2020 kreeg De Putter de opdracht tot het maken van een kunstwerk in de nieuwe plenaire zaal van de Tweede Kamer. "Aarde" bestaat uit vijf panelen van aarde (zee- en rivierklei en zand), op de achterwand van de zaal. "De aarde staat rechtop in het parlement, de positie van een toeschouwer en potentiële gesprekspartner", volgens de kunstenaar. In de belendende zaal, in Haagse kringen de 'patatbalie' genoemd, maakte De Putter vier panelen van zand, die samen een wereldkaart voorstellen. Deze kaart kent geen andere markeringen of grenzen dan de kleuren van de aarde. Dit werk is uitgevoerd in samenwerking met Elvira Wersche, Stichting Sammlung Weltensand.

Prijzen/eretekens

• Filmprijs van de stad Utrecht op het Nederlands Filmfestival, 1993, voor de documentaire Het is een schone dag geweest
• De Joris Ivensprijs tijdens het IDFA, 1994, voor Solo, de wet van de favela
• Aanmoedigingsprijs van de Provincie Zeeland, 1995, voor jong Zeeuws talent
• De LJ Jordaanprijs van de stad Amsterdam, 1999, voor de film 'The making of a new empire'.
• Nominatie voor het Gouden Kalf, 1999 voor The making of a new Empire. Tevens geselecteerd voor A Festivals Berlinale en International Filmfestival Toronto
• Dans, Grozny dans (2003), over een rondreizend kinderdansgezelschap, was internationaal de meest succesvolle film; hij won festivals in Chicago, Montréal, Kopenhagen, Sint-Petersburg en Rome.
• Gouden Kalf, 2004, voor beste muziek voor Alias Kurban Saïd
• De Stimulansprijs voor Artistiek Succes, 2009, voor Beyond the Game
• Prijzen in München, Sint-Petersburg en Gdansk voor See No Evil, 2014. Deze film werd ook geëerd met een bijzondere voorstelling in de Galleria d'Uffizi in Florence (2017).
• Beeld en Geluid Award op IDFA (2016 en 2019) voor de films Sidik en de Panter van Reber Dosky.
• Gouden Kalf-nominatie, 2023, voor film A way to B
• Riffa Award, 2023, voor film A way to B

In 2005 werd een retrospectief gewijd aan het werk van De Putter in vooraanstaande Amerikaanse musea: Brooklyn Academy of Music, National Gallery of Art (Washington) en Pacific Film Archive (Berkeley). In 2014 volgde een retrospectief op het Festival dei Popoli in Florence.

Films

• 1993 - Het is een schone dag geweest (Prijs vd stad Utrecht; Beste film van het jaar, lezers Volkskrant; Canon van de Nederlandse Film (2007))
• 1994 - Solo, de wet van de favela (Joris Ivens Award IDFA)
• 1996 - Nagasaki stories
• 1999 - The making of a new empire (JJ Jordaanprijs Stad Amsterdam; Nominatie Gouden Kalf)
• 1999 - Zikr (met Clara van Gool) (winnaar Dance Screen MonteCarlo; Best Documentary Mediawave Boedapest)
• 2000 - Noch zijn ezel
• 2002 - Dans Grozny, Dans (winnaar Chicago Documentary Filmfestival; Message to Man St.Petersburg; Festival International du Film sur l’Art Montreal; Documentary Film Festival Rome; CPH Dox Kopenhagen; Cinemambiente Torino)
• 2003 - Brooklyn stories
• 2004 - Alias Kurban Said (Gouden Kalf beste muziek)
• 2004 - Passanten (korte experimentele film)
• 2005 - How Many Roads
• 2006 - Het verloren land (Eco Award Istanboel)
• 2007 - In Memoriam: Alexander Litvinenko (Juryprijs Documentary Festival Chicago)
• 2008 - Beyond the Game (Stimulansprijs voor Artistiek Succes, 2009)
• 2010 - The Shot (korte experimentele film)
• 2014 - See No Evil Viktor (Best film DokFest München: Nominatie Big Screen Award, IFFR Rotterdam; Bellona Foundation Special Prize Message2Man; Special Jury Prize, Dokfest Gdansk)
• 2014 - Solo, out of a dream
• 2022 - A way to B (ism Clara van Gool)

Bronnen

• Jos de Putter (documentatiemap) (Middelburg: Zeeuws Documentatiecentrum, 2008).
• website Jos de Putter

Auteur

-W. van Gorsel, 2023