Johan de Brune

Johan de Brune
Johan de Brune, ca. 1644, tekeningen en prenten, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 161
Geboren	29 mei 1588 Middelburg
Overleden	7 november 1658 Middelburg
Beroep	jurist en literator
VIAF	J. de Brune de oude

Biografie

Johan de Brune de oude studeerde rechten te Leiden. Van 1617-1634 oefende hij in zijn geboortestad de advocatuur uit. In 1649 werd hij raadpensionaris van Zeeland, wat hij tot zijn dood in 1658 gebleven is. Als schrijver debuteerde hij met een vertaling van de ‘Proverbia of de Spreucken van Salomon’(1619). Daarna volgde ‘Emblemata of Zinne-werck’ (1624), een verzameling realistische emblemata ontleend aan het leven van alle dag dat zowel qua tekst als illustraties zeer Zeeuws aandoet. In dit omvangrijke werk geeft hij 51 afbeeldingen (naar ontwerp van Adriaen van der Venne) met gedichten, elk gevolgd door een essay van enkele pagina’s waarin hij de fouten van zijn tijd bekritiseert.

Prent uit 'Embelmata of Zinnewerck' uit 1624, prentbriefkaart, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 31377

De voorliefde voor spreekwoorden komt vooral tot uiting in ‘Nieuwe wyn in oude Le'er-zacken’ (1636) dat een verzameling is van ruim 7.000 berijmde spreekwoorden. Hierin voorzag hij enorme hoeveelheden spreekwoorden van korte commentaren als een kaleidoscoop van kennis op het gebied van ethiek: zonder een vaste vorm te kiezen leert hij de lezer over het juiste gedrag in allerlei omstandigheden. Zijn belangrijkste werk, ‘Bancketwerck van goede gedachten’, schreef hij vlak voor zijn dood. Hij was een piëtistisch georiënteerd Calvinist en een man van brede eruditie, fel gekant tegen de verwereldlijking van het leven. Onder de Zeeuwse dichters volgt hij direct op Cats, van wie hij in zijn oudste werk invloed heeft ondergaan. Hij schrijft echter voor een meer ontwikkeld publiek en stelt, zeker in zijn later werk, hoge eisen aan zijn lezers. Toch is zijn werk ook voor moderne lezers interessant, vooral om de experimenten die hij deed met prozastijl (hij is een der eerste en beste navolgers van Montaigne in Nederland), en om zijn voorliefde voor spreekwoorden. De Brune behoort ongetwijfeld tot de beste schrijvers uit de Zeeuwse letterkunde.

Johan de Brune de oude was een oom van Jan de Brune de jonge, die ook wel Johan wordt genoemd.

Bibliografie

Zegewagen voor Frederik Hendrik door Johan de Brune de oude, gravure, 1629, bron: Rijksmuseum.nl

• Proverbia, of, de Spreucken van Salomon; Nu eerst uyt de Hebreeusche in onse Neder-duytsche tale overgheset, ende in alle duystere plaetsen uyt-ghelight (Middelburg, 1619).
• J. de Brunes nieuwe wyn in oude le'er-zacken.; Bewijzende in spreeck-woorden 't vernuft der menschen, ende 't gheluck van onze Nederlandsche taele. (Middelburgh, 1636).
• Iohannis de Brunes I.C. emblemata of sinne-werck: voorghestelt, in beelden, ghedichten, en breeder uijt-legginghen. tot uijt-druckinghe, en verbeteringhe van verscheijden feijlen onser eeuwe ('t Amsterdam, 1636).
• Joh. de Brunes Ziel-gherechten, toe-ghemaeckt met hemelsche speceryen; ghehaelt uit de kostelicke winckel der goddelijcke schriften; door den autheur van nieus overzien, en verm. met gheestelijck bancket-werck (Middelburgh, 1643).
• 't Bancket-werk van goede gedagten (Middelburgh, 1660).

Encyclopedie van Zeeland, 1982-1984

Bekijk de originele tekst uit de Encyclopedie van Zeeland, 1982-1984

Auteur

P.J. Meertens

Literatuur

• De la Rue, Geletterd Zeeland. 41-46.
• Nagtglas, Levensberichten.
• N.N.B.W. IV.
• Meertens, Letterkundig leven. 306-315.
• Von Winnine, Johan de Brune.