Smalstad: verschil tussen versies
Naar navigatie springen
Naar zoeken springen
Nieuwe pagina aangemaakt met '{{Infobox: | above = Smalstad }} thumb|right|300px|Vlissingen in 2002, foto: Jaap Wolterbeek, ZB Beeldbank Zeeland, recorder. FO130470 '...' |
kGeen bewerkingssamenvatting |
||
| (3 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven) | |||
| Regel 2: | Regel 2: | ||
| above = Smalstad | | above = Smalstad | ||
}} | }} | ||
[[Bestand:Vlissingen1.jpg|thumb|right| | [[Bestand:Vlissingen1.jpg|thumb|right|400px|Vlissingen in 2002, foto: Jaap Wolterbeek, ZB Beeldbank Zeeland, recorder. FO130470]] | ||
'''Smalstad''' was vanaf de late [[15e eeuw]] tot en met 1795 de benaming van een aantal kleinere plaatsen in het gewest [[Graafschap Zeeland|Zeeland]] waaraan in de middeleeuwen [[stadsrechten]] waren verleend, maar die geen zitting hadden gekregen in de, in de 15e eeuw ontstane,<ref name="SvZ">{{Citeer encyclopedie|achternaam=Doeleman|voornaam=F.|redacteur=[[ZB Bibliotheek van Zeeland|ZB]]/[[Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen|KZGW]]|encyclopedie=Encyclopedie van Zeeland|titel=Staten van Zeeland|taal=nl|url=https://encyclopedievanzeeland.nl/Staten_Van_Zeeland|editie=|datum=1982-1984|uitgever=|volume=|locatie=|id=|doi=|pagina's=|bezochtdatum=2022-06-30}}</ref> [[Staten van Zeeland]]. Een smalstad had officieel de status van [[stad]], maar was qua vertegenwoordiging op gewestelijk niveau gelijkgesteld aan het [[platteland]]. Het begrip "smal" in smalstad betekent hier "klein", zoals in het Engelse ''small''. | '''Smalstad''' was vanaf de late [[15e eeuw]] tot en met 1795 de benaming van een aantal kleinere plaatsen in het gewest [[Graafschap Zeeland|Zeeland]] waaraan in de middeleeuwen [[stadsrechten]] waren verleend, maar die geen zitting hadden gekregen in de, in de 15e eeuw ontstane,<ref name="SvZ">{{Citeer encyclopedie|achternaam=Doeleman|voornaam=F.|redacteur=[[ZB Bibliotheek van Zeeland|ZB]]/[[Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen|KZGW]]|encyclopedie=Encyclopedie van Zeeland|titel=Staten van Zeeland|taal=nl|url=https://encyclopedievanzeeland.nl/Staten_Van_Zeeland|editie=|datum=1982-1984|uitgever=|volume=|locatie=|id=|doi=|pagina's=|bezochtdatum=2022-06-30}}</ref> [[Staten van Zeeland]]. Een smalstad had officieel de status van [[stad]], maar was qua vertegenwoordiging op gewestelijk niveau gelijkgesteld aan het [[platteland]]. Het begrip "smal" in smalstad betekent hier "klein", zoals in het Engelse ''small''. | ||
| Regel 11: | Regel 11: | ||
! class="unsortable" | Opmerkingen | ! class="unsortable" | Opmerkingen | ||
|- | |- | ||
| class="ta-left" | | class="ta-left" | 1574, 9 maart<ref>{{Citeer boek|achternaam=Cox|voornaam=Joost C.M.|auteur=Joost C.M. Cox|datum=2012|titel=Repertorium van de Stadsrechten in Nederland|uitgever=Stichting tot uitgaaf der bronnen van het oud-vaderlands recht|plaats=Oisterwijk|hoofdstuk=Arnemuiden|paginas=11|formaat=pdf|taal=nl|url=https://www.universiteitleiden.nl/binaries/content/assets/geesteswetenschappen/institute-for-history/repertorium-stadsrechten.pdf|bezochtdatum=2022-06-30|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220123181036/https://www.universiteitleiden.nl/binaries/content/assets/geesteswetenschappen/institute-for-history/repertorium-stadsrechten.pdf|archiefdatum=2022-01-23}}</ref> | ||
| [[Arnemuiden]] || | | [[Arnemuiden]] || | ||
|- | |- | ||
| class="ta-left" | | class="ta-left" | 1403, 7 februari<ref>{{Citeer boek|achternaam=Cox|voornaam=Joost C.M.|auteur=Joost C.M. Cox|datum=2012|titel=Repertorium van de Stadsrechten in Nederland|uitgever=Stichting tot uitgaaf der bronnen van het oud-vaderlands recht|plaats=Oisterwijk|hoofdstuk=Brouwershaven|paginas=32|formaat=pdf|taal=nl|url=https://www.universiteitleiden.nl/binaries/content/assets/geesteswetenschappen/institute-for-history/repertorium-stadsrechten.pdf|bezochtdatum=2022-06-30|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220123181036/https://www.universiteitleiden.nl/binaries/content/assets/geesteswetenschappen/institute-for-history/repertorium-stadsrechten.pdf|archiefdatum=2022-01-23}}</ref> | ||
| [[Brouwershaven]] || | | [[Brouwershaven]] || | ||
|- | |- | ||
| class="ta-left" | | class="ta-left" | 1223, tussen 25 december 1222 en 24 december 1223<ref>{{Citeer boek|titel=Oorkondenboek van Holland en Zeeland tot 1299, II, 1222 tot 1256|auteur=Dr. J.G. Kruisheer|voornaam=J.G|achternaam=Kruisheer|taal=nl|url=|uitgever=Van Gorcum|plaats=Assen/Maastricht|datum=1986|pagina=26-35|ISBN=9023221710|citaat=[[1222]][dec.25]-[[1223]][dec.24]; [[Floris IV van Holland|Graaf Floris IV]] en [[Dirk II van Voorne|Dirk, heer van Voorne]] en [[burggraaf]] van [[Graafschap Zeeland|Zeeland]], verlenen een keur aan de burgers van [[Domburg (Nederland)|Domburg]]|Originele datum=1866-1873|hoofdstuk=Oorkonden (1222 apr. 13 - 1256 jan. 28); nr.435}}</ref><ref>{{Citeer boek|achternaam=Cox|voornaam=Joost C.M.|auteur=Joost C.M. Cox|datum=2012|titel=Repertorium van de Stadsrechten in Nederland|uitgever=Stichting tot uitgaaf der bronnen van het oud-vaderlands recht|plaats=Oisterwijk|hoofdstuk=Domburg|paginas=48|formaat=pdf|taal=nl|url=https://www.universiteitleiden.nl/binaries/content/assets/geesteswetenschappen/institute-for-history/repertorium-stadsrechten.pdf|bezochtdatum=2022-06-30|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220123181036/https://www.universiteitleiden.nl/binaries/content/assets/geesteswetenschappen/institute-for-history/repertorium-stadsrechten.pdf|archiefdatum=2022-01-23}}</ref> | ||
| [[Domburg (Nederland)|Domburg]] || | | [[Domburg (Nederland)|Domburg]] || | ||
|- | |- | ||
| class="ta-left" | | class="ta-left" | 1421, voor 6 december<ref>{{Citeer boek|achternaam=Cox|voornaam=Joost C.M.|auteur=Joost C.M. Cox|datum=2012|titel=Repertorium van de Stadsrechten in Nederland|uitgever=Stichting tot uitgaaf der bronnen van het oud-vaderlands recht|plaats=Oisterwijk|hoofdstuk=Kortgene|paginas=108|formaat=pdf|taal=nl|url=https://www.universiteitleiden.nl/binaries/content/assets/geesteswetenschappen/institute-for-history/repertorium-stadsrechten.pdf|bezochtdatum=2022-06-30|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220123181036/https://www.universiteitleiden.nl/binaries/content/assets/geesteswetenschappen/institute-for-history/repertorium-stadsrechten.pdf|archiefdatum=2022-01-23}}</ref> | ||
| [[Kortgene]] || | | [[Kortgene]] || | ||
|- | |- | ||
| class="ta-left" | | class="ta-left" | 1485, tussen 24 februari en 9 juni<ref>{{Citeer boek|achternaam=Cox|voornaam=Joost C.M.|auteur=Joost C.M. Cox|datum=2012|titel=Repertorium van de Stadsrechten in Nederland|uitgever=Stichting tot uitgaaf der bronnen van het oud-vaderlands recht|plaats=Oisterwijk|hoofdstuk=Sint Maartensdijk|paginas=165|formaat=pdf|taal=nl|url=https://www.universiteitleiden.nl/binaries/content/assets/geesteswetenschappen/institute-for-history/repertorium-stadsrechten.pdf|bezochtdatum=2022-06-30|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220123181036/https://www.universiteitleiden.nl/binaries/content/assets/geesteswetenschappen/institute-for-history/repertorium-stadsrechten.pdf|archiefdatum=2022-01-23}}</ref> | ||
| [[Sint-Maartensdijk]] || | | [[Sint-Maartensdijk]] || | ||
|- | |- | ||
| class="ta-left" | | class="ta-left" | 1355, voor 31 mei<ref name="Cox Veere">{{Citeer boek|achternaam=Cox|voornaam=Joost C.M.|auteur=Joost C.M. Cox|datum=2012|titel=Repertorium van de Stadsrechten in Nederland|uitgever=Stichting tot uitgaaf der bronnen van het oud-vaderlands recht|plaats=Oisterwijk|hoofdstuk=Veere|paginas=185|formaat=pdf|taal=nl|url=https://www.universiteitleiden.nl/binaries/content/assets/geesteswetenschappen/institute-for-history/repertorium-stadsrechten.pdf|bezochtdatum=2022-06-30|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220123181036/https://www.universiteitleiden.nl/binaries/content/assets/geesteswetenschappen/institute-for-history/repertorium-stadsrechten.pdf|archiefdatum=2022-01-23}}</ref> | ||
| [[Veere (stad)|Veere]] || Tot 1574<ref name="Cox Veere" /> | | [[Veere (stad)|Veere]] || Tot 1574<ref name="Cox Veere" /> | ||
|- | |- | ||
| class="ta-left" | | class="ta-left" | 1315, 2 april<ref name="Cox Vlissingen">{{Citeer boek|achternaam=Cox|voornaam=Joost C.M.|auteur=Joost C.M. Cox|datum=2012|titel=Repertorium van de Stadsrechten in Nederland|uitgever=Stichting tot uitgaaf der bronnen van het oud-vaderlands recht|plaats=Oisterwijk|hoofdstuk=Vlissingen|paginas=189|formaat=pdf|taal=nl|url=https://www.universiteitleiden.nl/binaries/content/assets/geesteswetenschappen/institute-for-history/repertorium-stadsrechten.pdf|bezochtdatum=2022-06-30|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220123181036/https://www.universiteitleiden.nl/binaries/content/assets/geesteswetenschappen/institute-for-history/repertorium-stadsrechten.pdf|archiefdatum=2022-01-23}}</ref> | ||
| [[Vlissingen]] || Tot 1574 | | [[Vlissingen]] || Tot 1574 | ||
|- | |- | ||
| class="ta-left" | | class="ta-left" | 1223, mei<ref>{{Citeer boek|titel=Oorkondenboek van Holland en Zeeland tot 1299, II, 1222 tot 1256|auteur=Dr. J.G. Kruisheer|voornaam=J.G|achternaam=Kruisheer|taal=nl|url=|uitgever=Van Gorcum|plaats=Assen/Maastricht|datum=1986|pagina=8-21|ISBN=9023221710|citaat=[[1223]] mei, [[Middelburg (Zeeland)|Middelburg]]; [[Floris IV van Holland|Graaf Floris IV]] en [[Dirk II van Voorne|Dirk, heer van Voorne]] en [[burggraaf]] van [[Graafschap Zeeland|Zeeland]], verlenen aan de burgers van [[Westkapelle (Nederland)|Westkapelle]] de zelfde keur als de burgers van [[Middelburg (Zeeland)|Middelburg]] bezitten.|Originele datum=1866-1873|hoofdstuk=Oorkonden (1222 apr. 13 - 1256 jan. 28); nr.430}}</ref><ref>{{Citeer boek|achternaam=Cox|voornaam=Joost C.M.|auteur=Joost C.M. Cox|datum=2012|titel=Repertorium van de Stadsrechten in Nederland|uitgever=Stichting tot uitgaaf der bronnen van het oud-vaderlands recht|plaats=Oisterwijk|hoofdstuk=Westkapelle|paginas=198|formaat=pdf|taal=nl|url=https://www.universiteitleiden.nl/binaries/content/assets/geesteswetenschappen/institute-for-history/repertorium-stadsrechten.pdf|bezochtdatum=2022-06-30|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220123181036/https://www.universiteitleiden.nl/binaries/content/assets/geesteswetenschappen/institute-for-history/repertorium-stadsrechten.pdf|archiefdatum=2022-01-23}}</ref> | ||
| [[Westkapelle (Nederland)|Westkapelle]] || | | [[Westkapelle (Nederland)|Westkapelle]] || | ||
|} | |} | ||
De Zeeuwse steden waren van oorsprong verdeeld in twee groepen die afwisselend werden aangeduid als enerzijds "grote", "goede" of "grafelijke" steden en anderzijds "smalle" of "simpele" steden. Bij de totstandkoming van de Staten van Zeeland in de late 15e eeuw, kregen de grafelijke steden hier zitting in. De grafelijke steden in de Staten van Zeeland waren aanvankelijk [[Middelburg (Zeeland)|Middelburg]], [[Zierikzee]], [[Goes]], [[Reimerswaal (historische stad)|Reimerswaal]] en [[Tholen (stad)|Tholen]].<ref> | De Zeeuwse steden waren van oorsprong verdeeld in twee groepen die afwisselend werden aangeduid als enerzijds "grote", "goede" of "grafelijke" steden en anderzijds "smalle" of "simpele" steden. Bij de totstandkoming van de Staten van Zeeland in de late 15e eeuw, kregen de grafelijke steden hier zitting in. De grafelijke steden in de Staten van Zeeland waren aanvankelijk [[Middelburg (Zeeland)|Middelburg]], [[Zierikzee]], [[Goes]], [[Reimerswaal (historische stad)|Reimerswaal]] en [[Tholen (stad)|Tholen]].<ref>[[Stad|EvZ, Stad]]</ref><ref>{{Citeer boek|achternaam=Steensel|voornaam=A. van|auteur=Arie van Steensel|datum=2010-06-23|titel=Edelen in Zeeland. Macht, rijkdom en status in een laatmiddeleeuwse samenleving|uitgever=Verloren|plaats=|ISBN=9087041853, 9789087041854|hoofdstuk=6.4 Edelen en de stad|pagina's=287|formaat=pdf|editie=|taal=nl|URL=https://hdl.handle.net/1887/15719|toegang=|bezochtdatum=2022-06-30|archiefurl=|dodeurl=|orgidatum=|citaat=|doi=}}</ref> Na de [[De Nederlandse Opstand|Opstand]] tegen Spanje kwamen hier [[Vlissingen]] en [[Veere (stad)|Veere]] bij,<ref name="Van Holte">{{Citeer tijdschrift|achternaam=Van Holthe tot Echten|voornaam=Ir. G. Sophia|datum=1 januari 1981|url=https://tijdschriftenbankzeeland.nl/issue/arc/1981-01-01/edition/0/page/155?query=|toegang=|archiefurl=|dodeurl=|titel=Huldiging van Willem Karel Hendrik Friso in 1751 te Veere§Betekenis van de Inhuldiging|tijdschrift=[[Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen#Archief|Archief KZGW]]|jaargang=1981|serie=|nummer=|pp=131-135|taal=nl|doi=|pmid=|pmc=|issn=|citaat=}}</ref> terwijl de afgevaardigden van Reimerswaal na 1578 vanwege het langzaam verloren gaan van deze stad niet meer in de vergaderingen van de Staten van Zeeland verschenen. | ||
De smalsteden waren, ondanks hun stadsrechten, qua vertegenwoordiging op gewestelijk niveau gezien gelijkwaardig aan het platteland. Het platteland, en dus ook de smalsteden, werden in de Staten van Zeeland vertegenwoordigd door het [[Ridderschap (instituut)#Zeeland|Ridderschap]], dat vanaf de 1558 enkel nog uit de [[eerste edele]] bestond, het hoofd van de adellijke delegatie in de Staten van Zeeland.<ref name="SvZ" /> | De smalsteden waren, ondanks hun stadsrechten, qua vertegenwoordiging op gewestelijk niveau gezien gelijkwaardig aan het platteland. Het platteland, en dus ook de smalsteden, werden in de Staten van Zeeland vertegenwoordigd door het [[Ridderschap (instituut)#Zeeland|Ridderschap]], dat vanaf de 1558 enkel nog uit de [[eerste edele]] bestond, het hoofd van de adellijke delegatie in de Staten van Zeeland.<ref name="SvZ" /> | ||
| Regel 48: | Regel 48: | ||
=== Zeeuws-Vlaanderen === | === Zeeuws-Vlaanderen === | ||
Het tegenwoordige [[Zeeuws-Vlaanderen]], grotendeels bestaande uit het voormalige [[Generaliteitslanden|generaliteitsland]] [[Staats-Vlaanderen]], behoorde in de middeleeuwen niet tot het [[Graafschap Zeeland]] maar tot het [[Graafschap Vlaanderen]]; de steden in dit gebied zijn derhalve onbekend met het begrip smalstad. | Het tegenwoordige [[Zeeuws-Vlaanderen]], grotendeels bestaande uit het voormalige [[Generaliteitslanden|generaliteitsland]] [[Staats-Vlaanderen]], behoorde in de middeleeuwen niet tot het [[Graafschap Zeeland]] maar tot het [[Graafschap Vlaanderen]]; de steden in dit gebied zijn derhalve onbekend met het begrip smalstad. | ||
== Auteur == | |||
-Et al., 2023. | |||
== Noten == | == Noten == | ||
{{References}} | {{References/}} | ||
[[Staten van Zeeland]] | [[Staten van Zeeland]] | ||
[[Stad]] | [[Stad]] | ||
Huidige versie van 12 mei 2023 om 08:21
Smalstad was vanaf de late 15e eeuw tot en met 1795 de benaming van een aantal kleinere plaatsen in het gewest Zeeland waaraan in de middeleeuwen stadsrechten waren verleend, maar die geen zitting hadden gekregen in de, in de 15e eeuw ontstane,[1] Staten van Zeeland. Een smalstad had officieel de status van stad, maar was qua vertegenwoordiging op gewestelijk niveau gelijkgesteld aan het platteland. Het begrip "smal" in smalstad betekent hier "klein", zoals in het Engelse small.
De Zeeuwse smalsteden
| Jaar van verkrijgen stadsrechten |
Stad | Opmerkingen |
|---|---|---|
| 1574, 9 maart[2] | Arnemuiden | |
| 1403, 7 februari[3] | Brouwershaven | |
| 1223, tussen 25 december 1222 en 24 december 1223[4][5] | Domburg | |
| 1421, voor 6 december[6] | Kortgene | |
| 1485, tussen 24 februari en 9 juni[7] | Sint-Maartensdijk | |
| 1355, voor 31 mei[8] | Veere | Tot 1574[8] |
| 1315, 2 april[9] | Vlissingen | Tot 1574 |
| 1223, mei[10][11] | Westkapelle |
De Zeeuwse steden waren van oorsprong verdeeld in twee groepen die afwisselend werden aangeduid als enerzijds "grote", "goede" of "grafelijke" steden en anderzijds "smalle" of "simpele" steden. Bij de totstandkoming van de Staten van Zeeland in de late 15e eeuw, kregen de grafelijke steden hier zitting in. De grafelijke steden in de Staten van Zeeland waren aanvankelijk Middelburg, Zierikzee, Goes, Reimerswaal en Tholen.[12][13] Na de Opstand tegen Spanje kwamen hier Vlissingen en Veere bij,[14] terwijl de afgevaardigden van Reimerswaal na 1578 vanwege het langzaam verloren gaan van deze stad niet meer in de vergaderingen van de Staten van Zeeland verschenen.
De smalsteden waren, ondanks hun stadsrechten, qua vertegenwoordiging op gewestelijk niveau gezien gelijkwaardig aan het platteland. Het platteland, en dus ook de smalsteden, werden in de Staten van Zeeland vertegenwoordigd door het Ridderschap, dat vanaf de 1558 enkel nog uit de eerste edele bestond, het hoofd van de adellijke delegatie in de Staten van Zeeland.[1]
De smalsteden hadden vaak, evenals de heerlijkheden op het platteland, "eigen" heren. Vaak hadden ze echter wel een hogere rang. Zo bestond sinds 1555 het Markizaat van Veere en Vlissingen[15][14][16] en waren Domburg en Westkapelle[17], alsook Sint-Maartensdijk[18] hoge heerlijkheden.
Smalsteden buiten het gewest Zeeland
In Holland was Den Haag de Smalstad. Den Haag had Verdedigingsgrachten (Singels), meerdere burgemeesters (tegelijkertijd) en stadsrechten als het Bier(brouw)recht (Brouwerij De Rode Leeuw bij de Brouwersgracht en De Ooievaer bij de Kalvermarkt) en het Marktrecht (het belangrijkste stadsrecht), maar Den Haag had net als de Zeeuwse Smalsteden in de Staten van Zeeland) geen zitting in de Staten van Holland als stad. Zij was onderdeel van de Ridderschap (dorpen, adel en Smalstad Den Haag). Den Haag was echter na de voltooiing van de Singelsgracht (1619) en het toekennen van het Stadsrecht om Bier te brouwen (enkele jaren later) geen dorp meer.
Zeeuws-Vlaanderen
Het tegenwoordige Zeeuws-Vlaanderen, grotendeels bestaande uit het voormalige generaliteitsland Staats-Vlaanderen, behoorde in de middeleeuwen niet tot het Graafschap Zeeland maar tot het Graafschap Vlaanderen; de steden in dit gebied zijn derhalve onbekend met het begrip smalstad.
Auteur
-Et al., 2023.
Noten
Sjabloon:References/ Staten van Zeeland Stad
- ↑ 1,0 1,1 Sjabloon:Citeer encyclopedie
- ↑ Sjabloon:Citeer boek
- ↑ Sjabloon:Citeer boek
- ↑ Sjabloon:Citeer boek
- ↑ Sjabloon:Citeer boek
- ↑ Sjabloon:Citeer boek
- ↑ Sjabloon:Citeer boek
- ↑ 8,0 8,1 Sjabloon:Citeer boek
- ↑ Sjabloon:Citeer boek
- ↑ Sjabloon:Citeer boek
- ↑ Sjabloon:Citeer boek
- ↑ EvZ, Stad
- ↑ Sjabloon:Citeer boek
- ↑ 14,0 14,1 Sjabloon:Citeer tijdschrift
- ↑ Sjabloon:Citeer hoofdstuk
- ↑ Sjabloon:Citeer tijdschrift
- ↑ Sjabloon:Citeer tijdschrift
- ↑ Sjabloon:Citeer tijdschrift