Spoors & Sprenger
Spoors & Sprenger |
---|
Handelsbedrijf in koloniale waren en mensen tussen West-Indië en de Republiek (ca 1755-1781). De directie bestond uit: Johan Valentijn Sprenger en Adriaan Spoors. Liquidatie: 18 januari 1781.
De Families Spoors en Sprenger
Het geslacht Sprenger stamt af van de rond 1700 uit het Franse Valenciennes gevluchte koopman en hugenoot Jean Valentin Sprenger. Hij trouwde met Jacoba de Kokelaer, dochter van een VOC-bewindhebber in Zeeland. Hun zoon, Johan Valentijn Sprenger (Veere 1734 -Middelburg 16-1-1794) huwde in 1763 met de in Essequebo geboren Johanna Spoors (1745-1769), de dochter van Adriaan Spoors, koopman en veilingmeester van de slavenhandel op Curaçao, die ook aandeelhouder in de WIC en MCC was.[1]
De Firma Spoors & Sprenger
Johan Valentijn en schoonvader Adriaan richten samen de firma Spoors & Sprenger op. Spoors zelf was daarnaast actief in de aan- en verkoop van plantages, als wat tegenwoordig een bedrijvendokter genoemd zou worden. Hij kocht verliesgevende plantages op om deze te saneren en financieel gezond te maken en vervolgens binnen enkele jaren weer te verkopen.[2] Spoors & Sprenger bedreef zowel de driehoekshandel (slavenhandel) op Afrika, als de bilaterale vaart op West-Indië. Naast de handel in mensen handelde de firma onder meer in buskruit, katoen, kralen, wapens en sterke drank (op Afrika) en producten als koffie, cacao, suiker, tabak, letterhout en indigo naar de Republiek retour vanuit West-Indië. De firma Spoors & Sprenger concurreerde sterk met de Sociëteit ter Navigatie op Essequebo en annexe Rivieren (1771-1788) in de koloniën van Essequebo, Demerary en Berbice en had op zeker moment zes slavenschepen tegelijk in de vaart. Spoors & Sprenger wist aanvankelijk sterk te concurreren omdat de reistijd van de (slaven)schepen van de SNER gemiddeld 333 dagen was, tegen die van Spoors & Sprengers 292 dagen op Essequebo.[3] Vooral Adriaan Spoors had goede familiebanden binnen de WIC en in politieke kringen. Johan Valentijn Sprenger werd gecommitteerde van de Staten van Zeeland en burgemeester van Middelburg. Toch moest door tegenvallende resultaten Johan Valentijn Sprenger surseance van betaling aanvragen op 18 januari 1781.
Bedrijfsgebouwen en -archief
De firma was gevestigd op de zuidzijde van de Dam in Middelburg van waaruit contacten werden onderhouden met de gebieden overzee. Aan de Kousteensedijk (tegenwoordig nr. 22) bezaten zij een pakhuis, dat Adriaan Spoors in 1735 had laten bouwen. Het archief van de firma bevat correspondentie, dagboeken, tekeningen en andere documenten die van groot belang zijn voor de geschiedenis van de plantages en de Afrikanen die daar tot slavernij werden gedwongen. Naast de zakelijke stukken bevat het archief documenten over het dagelijks leven in de kolonie. Zo bevat het archief een journaal van Gerard Jacob Sprenger uit 1828 over een reis naar de watervallen in de rivieren de Essequebo en Mazaruni. Het archief bevat eveneens documenten die handelen over de gang van zaken in Essequebo, de betrokkenheid van de familie en het dagelijks leven, kasboekjes en andere financiële zaken.
Auteur
-Johan Francke, 2022
Bronnen
Literatuur
- Ruud Paesie, ‘De ‘Societeyt ter Navigatie op Essequebo en annexe Rivieren’ op- en ondergang van een Zeeuwse rederij’, in: Maurits Ebben, Henk den Heijer en Joost Schokkenbroek (red.), Alle streken van het kompas. Maritieme geschiedenis in Nederland (Zutphen, 2010) 295-316.
- Ruud Paesie, Sociëteit van Essequebo. Op- en ondergang van een coöperatieve scheepvaartonderneming, 1771-1788 (Vlissingen, 2017).
- Ianthe Sahadat, Elsbeth Stoker, Fleur de Weerd, ‘Dit is zo groot, dit is niet te herstellen’, interview met Jochem Sprenger, in: De Volkskrant, 20 april 2022. Geraadpleegd 1 oktober 2024.
Archivalia
Zeeuws Archief, Middelburg
1752 Families Spoors en Sprenger, (1634) 1695-1945
- 1.2 Stukken betreffende kolonie Suriname, inv.nrs. 2-5.
- 1.3 Stukken betreffende diverse plantages, inv.nrs. 6-15.
- 1.4 Tekeningen van bezittingen in de West, inv.nrs. 16-20.
- 1.5 Stukken betreffende de Middelburgsche Commercie Compagnie, inv.nrs. 21-23.
- 1.6 Diversen, inv.nr. 25.
- 2.3 Stukken betreffende Gerard Jacob Sprenger (1806-1878), inv.nrs. 40, 60.
- 3.2 Stukken betreffende de familie Spoors en aanverwante geslachten, correspondentie., inv.nrs. 68-77.
301 Familie Sprenger, 1771-1974
- inv.nrs. 2-3 Staat houdende de opgave van mijnen onder Mairenburg en aandelen in deze onderneming.
- inv.nr. 4 Akte van surséance van betaling, 18 januari 1781.
National Archives, Kew (VK).