Snouck Hurgronje & Louijsse

Uit encyclopedie van zeeland
Naar navigatie springen Naar zoeken springen

Engelse vertaling / English translation

Snouck Hurgronje & Louijsse
soort Handelsonderneming
oprichting 1766
liquidatie 1788
medewerkers 2
plaats Rotterdamsekaai, Middelburg en Nieuwendijk, Vlissingen.
Producten textiel, ivoor, smokkelhandel en slavenhandel
Directeuren Steven Matthijs Snouck Hurgronje en Abraham Louijsse

Sjabloon:Korte omschrijving

De Rotterdamsekaai in Middelburg waar Snouck Hurgronje & Louijsse in 1782 een kantoor bezaten, kopergravure van K.F. Bendorp, circa 1790, bron: Zeeuws Archief, KZGW, ZI II, nr. 0281

Snouck Hurgronje & Louijsse was een handelsbedrijf van de firmanten Steven Matthijs Snouck Hurgronje en Abraham Louijsse dat tussen 1766 en 1788 opereerde vanuit Middelburg en Vlissingen en gespecialiseerd was in textiel- en ivoorhandel, smokkel- en slavenhandel.

Abraham Louijsse

Abraham Louijsse (1741-1805) was de kleinzoon van Abraham Louijsse senior en zoon van pensionaris-honorair Johannes Louijsse (1711-1793), die ook vanaf 1785 voorzitter van het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen was. Abraham was gehuwd met Anna Maria van Wingerden. Hij was als regent begunstiger van het Gasthuis voor mannen en vrouwen, bezat enkele plantages in Suriname en was schepen en raad van Vlissingen (1769-1770, 1786). Hij speelde een belangrijke rol bij de viering van het tweede eeuwfeest van de Opstand tegen de Spanjaarden in de stad (6 april 1572). Omdat hij patriot was werden tijdens het Oranje oproer van 1787 de ruiten van een van zijn huizen ingegooid. Tot 1779 woonde hij op de hoek van de toenmalige Pottekaai (de huidige Wilhelminastraat) en de Nieuwstraat. Vanaf 1786 woonde hij drie huizen verder dan zijn oorspronkelijke adres aan de op nummer 21.[1] Abraham Louijsse voorkwam een plundering van Vlissingen toen Oranjegezinde matrozen van ’s lands vloot de binnengetrokken Fransen te lijf gingen. Door de provincie een renteloos voorschot een ton in goud te verlenen kon de matrozen hun gage worden uitbetaald en van reisgeld worden voorzien. Kort daarop bezweek het handelskantoor Johannes Louijsse & Zoon.[2]

Steven Matthijs Snouck Hurgronje

Portret van Steven Matthijs Snouck Hurgronje (1741-1788), schilderij van onbekende maker, bron: Zeeuws Archief, Fotocollectie Vlissingen, nr. 15665.

Steven Matthijs Snouck Hurgronje (Vlissingen, 18-10-1741 – Middelburg, 29-1-1788) was reder, raad (1770-1776, 1779-1780, 1783-1784, 1786), schepen (1777-1778, 1781-1782) en thesaurier (1780) van Middelburg. Hij was woonachtig in de Lange Singelstraat. In 1762 wijzigde hij zijn naam van Hurgronje in Snouck Hurgronje en op 4 september 1766 trouwde hij met Anna Catharina Elias te Middelburg (naar wie hij ook een schip vernoemde). Het echtpaar kreeg twee kinderen Jacob Lodewijk (1778-1845) en Adriaan Isaac (1780-1849), maar mogelijk had hij nog drie kinderen.[3] Steven Matthijs Snouck Hurgronje was van 1780-1788 bewindhebber van de Kamer Zeeland van de VOC. Ook was hij van 1772-1780 directeur van de Sociëteit ter Navigatie op Essequebo en annexe Rivieren[4] (SNER) waarin hij voor 3.000 gulden aan aandelen bezat[5] en scheef hij het filosofische proefschrift De calculo Minervae (Delft, 1758). Gedurende de jaren dat hij in Vlissingen woonachtig was bezat hij een huis op de Nieuwe Timmerwerf bij het Dok.[6] De activiteiten van het handelskantoor van de firma Snouck Hurgronje & Abraham Louijsse vonden vanaf circa 1766 plaats in Vlissingen, maar werden in de herfst van 1780 naar Middelburg verplaatst. Zes jaar later, 1786 verhuisde het bedrijf opnieuw terug naar Vlissingen, hetgeen een stimulans voor de economie van de stad betekende.

De Firma Snouck Hurgronje & Louijsse

Voor slavenhandelaren was het belangrijk te weten welke producten gewenst waren in Afrika. Snouck Hurgronje & Louijsse waren specialisten waar het ging om kennis over de textielhandel op Afrika. De export naar Afrika was onder te verdelen in zeven goederen: geweren, buskruit, textiel, alcoholische drank, aardewerk en glas, koper en ijzer en messen, kralen en enkele andere producten. Op Guinea ging er veel buskruit en wapens mee, terwijl op Loango-Angola veel meer textiel werd meegenomen. De MCC kocht vaak op de VOC-najaarsveilingen textiel op, maar deed dit ook bij particulieren. Enkele daarvan zaten zowel in de textielverkoop als in de slavenhandel. Snouck Hurgronje & Louijsse leverden bijvoorbeeld textiel en handelden zelf vooral op de Loango-Angola kust, waar textiel belangrijke handelswaar was. De firma kocht de textiel in zowel Engeland als Frankrijk.[7] Het handelshuis van Snouck Hurgronje & Abraham Louijsse hield zich ook op met lorrendraaierij op de West. Rond circa 1765 fungeerde de firma Bengers & Zoon vanuit St. Eustatius als handelsagent voor de MCC. Zij opereerden ook namens Snouck Hurgronje & Louijsse. De opstand van de Amerikanen veroorzaakte een grote vraag naar wapens en ammunitie, die eerst in de Republiek en daarna via West-Afrika en St. Eustatius werden gehaald. De Walcherse buskruitmolen de Eendracht voerde zijn productie op van 170.848 pond in 1776 naar 367.535 pond in 1779. Snouck Hurgronje & Louijsse uit Vlissingen verscheepten in 1777 in het schip de Hoop 3.000 vaten buskruit en 750 vuurwapens naar St. Eustatius, en op 7 juni 1784, direct na afloop van de Vierde Engelse Oorlog, kochten ze nog eens 34.236 pond oud buskruit op van de Admiraliteit.[8]

Slavenhandel

Scheepsmodel van het slavenschip De Witte Oliphant, circa 1755, Rijksmuseum, Amsterdam, objectnr. NG-MC-1210

Het kantoor van Snouck Hurgronje & Louijsse hield zich naast slavenhandel met allerlei aanverwante activiteiten bezig. In 1766 reedden zij hun eerste slavenschip uit. Beiden bouwden een vloot op van enkele schepen en richtten zich in het daaropvolgende decennium op de slavenhandel met Loango-Angola. Daarnaast kochten ze textiel in voor de slavenreizen, maar zij leverden dit ook aan andere Walcherse kantoren.[9]

Door het handelshuis Snouck Hurgronje & Louijsse werden in totaal 32 geregistreerde slavenreizen ondernomen. Daarbij werden tijdens 30 reizen 8.426 gevangen mensen over de oceaan vervoerd, hetgeen het vermoedelijke totaal op 11.235 brengt voor dit handelshuis. Nadat Snouck Hurgronje was overleden zette Abraham Louijsse deze activiteiten samen met Jan Swart voort onder de naam van Johannes Louijsse & Zoon.[10]

Slavenreizen uitgerust door Snouck Hurgronje & Louijsse, 1767-1788

Nr. Jaar ID reis Schip Kapitein Vertrek Aankoop Bestemming Mensen verkocht
1 1767 10839 Maria Jansen, Jan Vlissingen Malembo Suriname 269
2 1769 10840 Maria Jansen, Jan Vlissingen Congo Suriname 210
3 1770 10428 Anna en Catharina Heere, C.M. de Vlissingen Afrika Suriname 276
4 1770 10671 Herstelder Stap, Pieter Vlissingen Congo Essequebo onbekend
5 1771 10841 Maria Jansen, Jan Vlissingen Congo Suriname 250
6 1771 11101 Vlissingse Hoofdnegotie Dankers, Joost Vlissingen ‘Windwaartse kust’, Ivoorkust, Goudkust, Benin Essequebo 280
7 1772 10429 Anna en Catharina Stuurling, Laurens Vlissingen Malembo Amerika onbekend
8 1772 10672 Herstelder Stap, Pieter Vlissingen Elmina Suriname 300
9 1772 10842 Maria Jansen, Jan Vlissingen Cabinda Suriname 260
10 1773 10430 Anna en Catharina Stuurling, Laurens Vlissingen Malembo Caribische Zee onbekend
11 1773 10795 Lammerenburg Noels, Andries Vlissingen Ivoorkust, Goudkust, Benin Suriname 210
12 1774 10843 Maria Pieters, Carel Vlissingen Congo Curaçao 260
13 1774 10995 Sara Suzanna Maria Dankers, Joost Vlissingen ‘Windwaartse kust’, Ivoorkust, Goudkust, Benin Curaçao 300
14 1775 10844 Maria Pieters, Carel Vlissingen Congo St. Eustatius 280
15 1775 10431 Anna en Catharina Stuurling, Laurens Vlissingen Congo Demerara 230
16 1775 10796 Lammerenburg Noels, Andries Vlissingen ‘Windwaartse kust’, Bocht van Biafra, Golf van Guinea Amerika 150
17 1777 10996 Sara Suzanna Maria Dankers, Joost Vlissingen Windwaartse kust, Ivoorkust, Goudkust, Benin Suriname 300
18 1778 10845 Maria Pieters, Carel Vlissingen Windwaartse kust, Ivoorkust, Goudkust, Benin Essequebo 200
19 1779 10682 Hoop Magnus, Carel en Dankers, Joost Vlissingen ‘Windwaartse kust’ Essequebo 200
20 1779 11068 Verwachting Noels, Andries Vlissingen ‘Windwaartse kust’, Ivoorkust, Goudkust, Benin St. Eustatius 300
21 1780 10901 Jonge Nicolaas Jan Reichtert, Frans, Breedau, Carel Vlissingen Cape Coast Castle Essequebo onbekend
22 1780 10997 Sara Suzanna Maria Dankers, Joost Vlissingen ‘Windwaartse kust’, Ivoorkust, Goudkust, Benin Suriname 348
23 1780 11142 Westcapelle Moelaart, Gijsbrecht Vlissingen Congo St. Eustatius 443
24 1781 10536 Eendracht Udemans, Pieter Gideon Vlissingen ‘Windwaartse kust’, Ivoorkust, Goudkust, Benin onbekend onbekend
25 1782 11110 Vrijheid Pieters, Carel Vlissingen Afrika Demerary onbekend
26 1784 10902 Jonge Nicolaas Jan Magnus, Carel Vlissingen Elmina Demerary 180
27 1785 10683 Hoop Udemans, Pieter Gideon Vlissingen Elmina Suriname 300
28 1785 11181 Zeefortuin Baas, Isaac den, Muijen, Cornelis van Vlissingen Elmina Demerary 215
29 1785 11070 Verwachting Noels, Andries Vlissingen Elmina Demerary onbekend
30 1787 10613 Goede Hoop Muijen, Cornelis van Zeeland Afrika Demerary 427
31 1787 11077 Vigilantie Dankers, Joost Vlissingen Congo Amerika 300
32 1788 11185 Zeenimph Pieters, Carel Vlissingen Afrika Demerary 350

Slavenreizen uitgerust na de dood van Snouck Hurgronje (1788) samen met Jan Swart onder naam van Johannes Louijsse & Zoon, 1789-1793

33 1789 11701 Verwachting Moelaart, Gijsbrecht Vlissingen Elmina Demerary 301
34 1790 10614 Goede Hoop Muijen, Cornelis van Rotterdam Elmina onbekend onbekend
35 1791 11078 Vigilantie Sellow, C. van Vlissingen ‘Windwaartse kust’, Ivoorkust, Goudkust, Benin Amerika onbekend
36 1791 11072 Verwachting Moelaart, Gijsbrecht Vlissingen Congo Amerika 300
37 1791 10611 Goed Voornemen Tol, Casper Amsterdam Elmina Suriname 276
38 1791 11186 Zeenimph Pieters, Carel Vlissingen Congo Demerary 379
39 1793 11079 Vigilantie Sellow, C. van Vlissingen Elmina Spaanse Caribisch-gebied 294
40 1793 10612 Goed Voornemen Tol, Casper Zeeland Elmina Suriname 308

Sjabloon:Small

Bedrijfsgebouwen

Abraham Louijsse bezat een gort- en pelmolen die hij in 1771 samen met makelaar, reder en slavenhandelaar Jan van der der Woordt had opgericht. Deze werd in 1775 weer verkocht. Samen met zijn vader exploiteerde hij het handelshuis Johannes Louijsse & Zoon. Een firma die vermoedelijk al voor 1780 in Vlissingen actief was. In 1782 opereerde het kantoor evenwel vanuit een pand aan de Rotterdamsekaai n Middelburg. Tijdens de Vierde Engelse Oorlog (1780-1784) onderhield dit handelshuis smokkelhandel op Engeland met tabak en jenever.[11] Naast de scheepvaartactiviteiten waren Snouck Hurgronje en Louijsse samen boekhouder van de Vlissingse buskruitmolen Zeefortuin. Het handelshuis was daarnaast actief in de ivoorhandel. Johannes Louijsse werd zelfs als een expert op ivoorgebied gezien. Het kantoor bezat vanaf september 1779 een ‘ivoren kammenmakerij en een ivoordraaierij’, waar het uit Guinea geïmporteerde ivoor werd verwerkt tot diverse voorwerpen. De handel in ivoor door Johannes Louijsse & Zoon bestond overigens al langer en verreweg het meeste ivoor werd niet verwerkt in de fabriek maar meteen verhandeld. Na de dood van Snouck Hurgronje in 1788 werden de slavenhandelsactiviteiten onder de vlag van Johannes Louijsse & Zoon gebracht.[12] Steven Matthijs en Abraham Louijsse hadden op 17 juni 1766 samen een (pak)huis aan de Nieuwendijk in Vlissingen gekocht voor veertig Pond Vlaams (240 gulden). De verkoper van dit huis was John Rainbard.[13]

Auteur

-Johan Francke, 2025

Bronnen

Literatuur

  • Victor Enthoven, ‘That abominable nest of Pirates. St. Eustatius and the North Americans, 1680-1780’, in: Early American Studies 10/2 (2012) 264-290.
  • Johan Francke, ‘Deesen zaak dient … in alen opzigten op het secreetsten gehouden te worden.’ Het plan van Hogguer & De Galz voor een illegale slavenreis via Angola naar Saint-Domingue (1781) (Zoutelande, 2020).
  • ___________ , ’Al die willen te kaap’ren varen.’ De Nederlandse commissievaart tijdens de Vierde Engelse Oorlog, 1780-1784 (Zutphen 2019).
  • Wim Klooster, Illicit Riches. Dutch trade in the Caribean 1648-1795 (Leiden, 1998).
  • Gerhard de Kok, Walcherse ketens. De trans-Atlantische slavenhandel en de economie van Walcheren, 1755-1780. Proefschrift Universiteit Leiden ([S.l.], 2019).
  • Ruud Paesie, Societeyt van Essequebo. Op- en ondergang van een coöperatieve scheepvaartonderneming, 1771-1788 (Vlissingen, 2017).
  • Johannes Menne Postma, The Dutch in the Atlantic Slave Trade 1600-1815 (Cambridge, 1990).
  • L.R. Priester, De Nederlandse houding ten aanzien van de slavenhandel en slavernij, 1596-1863. Het gedrag van de slavenhandelaren van de Commercie Compagnie van Middelburg in de 18e eeuw (Middelburg, 1987).

Sites

Archivalia

Zeeuws Archief, Middelburg 98 Familie Snouck Hurgronje, 1641-1943

Afdeling II

508 Rekenkamer C 511 Rekenkamer D

National Archives, Kew (VK).

Noten

  1. ↑ Francke, ‘Deesen zaak dient … in allen opzigten op het secreetsten gehouden te worden’, 5.
  2. ↑ Ibidem, 5-6.
  3. ↑ Zeeuws Archief, toegang 511, Rekenkamer D, inv.nr. 60461 en ’’Nieuw Nederlands Biografisch Woordenboek’’, deel III, lemma Steven Mathijs Snouck Hurgonje
  4. ↑ Sociëteit ter Navigatie op Essequebo en annexe Rivieren, lemma in Encyclopedie van Zeeland.
  5. ↑ Paesie, Societeyt van Essequebo, 39, 41, 136.
  6. ↑ Francke, ‘Deesen zaak dient … in allen opzigten op het secreetsten gehouden te worden’, 6.
  7. ↑ De Kok, Walcherse ketens, 148-149; Francke, Al die willen te kaap’ren varen, 132-133
  8. ↑ Zeeuws Archief, toegang 508, Rekenkamer C, inv.nr. 8050, fol. 42 verso; Enthoven, ‘That abominable nest of Pirates’, 264-266.
  9. ↑ De Kok, Walcherse ketens, 50-53.
  10. ↑ Slave Voyages.org. Zoeken op Hurgronje als scheepseigenaar. Geraadpleegd 3-4 maart 2025.
  11. ↑ Francke, ‘Deesen zaak dient … in allen opzigten op het secreetsten gehouden te worden.’ , 5-6.
  12. ↑ Ibidem, 6-7; De Kok, ’’Walcherse ketens’’, 47-49.
  13. ↑ Zeeuws Archief, toegang 511, Rekenkamer D, 69451. Transporten Onroerend Goed Middelburg, 1757-1805
Overgenomen van "https://www.encyclopedievanzeeland.nl/index.php?title=Snouck_Hurgronje_%26_Louijsse&oldid=114754"