's-Gravenpolder (voortrappen, Voertrappe, Fortrapa, Voirtrappe, E.a.)
| 's-Gravenpolder (Voortrappen, Voertrappe, Fortrapa, Voirtrappe, e.a.) |
|---|
Het dorp: kenmerken
Dorp binnen de nieuwe gemeente Borsele. Zuid-Beveland, tot 1 januari 1970 een zelfstandige gemeente. Het dorp heeft 4.690 inwoners (1 januari 2021). De voormalige gemeente omvatte de heerlijkheden 's-Gravenpolder en Zwake. Het langgerekte dorp 's-Gravenpolder is ontstaan langs een opsplitsing van wegen aan de oevers van de Zwake. De oude benaming was 's-Gravenpolder van Voortrappen, naar het oude gehucht Fortrapa of Voortrappen, dat noordelijk van het dorp lag en reeds in de 14e eeuw veren op Borssele en Antwerpen had. Ten noorden van 's-Gravenpolder liep ook eens de zuidgrens van het graafschap Holland, in de tijd dat Zeeland nog betwist gebied was tussen de graven van Holland en die van Vlaanderen. De 'Vier Linden' aan de weg van ’s-Gravenpolder naar Goes hebben eeuwenlang de herinnering aan deze oude grens bewaard; op 1 april 1968 zijn de bomen, ondanks protesten van velen, gerooid bij de verbreding van genoemde weg.
Wapen
Dit wapen komt voor op de wapenkaart van Smallegange (1696). Over de oorsprong is niets bekend.
Vlag
De gemeentevlag bestond uit drie banen, blauwwit- en zwart, de wapenkleuren dus. Deze vlag was door de gemeenteraad ingesteld op 6 april 1954.
Monumenten
Ned. Hervormde kerk
De N.H.kerk uit de 14e eeuw staat op het hoogste punt van de dorpsterp. Het kerkschip, in de 15e eeuw geheel vernieuwd, is eenbeukig. De toren is van het type dat ook te Gapinge en Ovezande voorkomt: vierkante onderbouw, waarvan de benedenruimte gedeeltelijk als open voorhal dienst doet; de tweede achtkantige geleding is in 1960 opgetrokken aan de hand van oude gegevens ter vervanging van een 19e-eeuwse bovenbouw. Op de toren staat een haring als windwijzer, een herinnering aan de tijd dat het dorp nog een haven had (of vis als Christus-symbool?). De kerk werd in 1944 bij een bombardement zwaar beschadigd; gerestaureerd in 1957-1961. Het in 1878 aangekochte orgel dateert uit 1780.
Korenmolen 'De Korenhalm'
Fier kijkt hij uit over het dorp 's Gravenpolder, over een groot deel van de mooie Zak van Zuid-Beveland en bij mooi weer ook over de Westerschelde. Deze stellingmolen, gebouwd in 1876, is niet de eerste molen in het dorp 's Gravenpolder. Op ca. 50 meter ten oosten/zuidoosten van de huidige molen vindt u nog een molenberg waarop zijn voorganger, een ronde stenen grondzeiler, stond. Deze brandde in 1873 t.g.v. onweer uit. Molen 'De Korenhalm' werd in 1876 in opdracht van molenaar Z. Verhage gebouwd en is nog regelmatig in gebruik. Tijdens de bevrijding in 1944 is de molen door vliegtuigen zwaar beschoten. Een deel van de galerij werd verwoest en er zaten veel gaten in de muren en roeden. Tijdens verschillende restauraties, de laatste in 2000/2001 werden de beschadigingen hersteld en zowel het binnen- als buitenwerk weer in goede staat gebracht. De molen wordt sindsdien weer intensiever gebruikt. Het interieur van de molen, met 6 zolders, is nog vrijwel geheel authentiek.
Overig
Mooije Staak, een boerderij uit 1632.
Geschiedenis
De oudste naam waaronder 's-Gravenpolder voorkomt is Voortrappen, dat oorspronkelijk een gehucht was op de grens van Kloetinge en 's-Heer Abtskerke. De Oude Polder van Voortrappen (1316) is naar dit gehucht genoemd. De naam 's-Gravenpolder, waarmee deze polder al spoedig werd aangeduid, dankt zijn ontstaan aan het feit dat de Graven van Holland, de Oude en later ook de Nieuwe Polder van Voortrappen gedurende de eerste eeuw na de inpoldering in eigen bezit hielden. De oorsprong van de grafelijke rechten is niet duidelijk. De vermelding van Fortrapa in een oorkonde van 922 heeft geen betrekking op het Zuidbevelandse Voortrappen, zoals dikwijls is gemeend, maar op een plaats in Vlieringen (Noord-Holland). Reeds in 1351 is 's-Gravenpolder een zelfstandige parochie met een kerk die aan St. Maarten was gewijd. Ook de torenklok droeg de naam van deze heilige. De kerk was waarschijnlijk een dochter van die van Eversdijk. Het tiendrecht was in het bezit van de abt van de St.-Paulusabdij te Utrecht. Na de Reformatie kreeg 's-Gravenpolder in 1583 zijn eerste predikant, Guilielmus de Smet of Smidt. Het aantal Rooms-Katholieken is hier gedurende twee eeuwen aanzienlijk geweest. De rederijkerskamer St.-Barbara was voor hen een verzamelpunt. De bekende Ledeboeriaanse predikant Daan Bakker heeft hier veel invloed gehad. Er is in 's-Gravenpolder een Geref. Gemeente en een Oud Geref. Gemeente. In 1898 is er hier een Geref. Kerk geïnstitueerd.
Auteur
J.A. Trimpe Burger
Literatuur
- C. Dekker, Zuid-Beveland, 250.
- Van der Feen, Onderontwikkeld Zeeland.
- Grijpink, Register op de parochiën.
- H. Janse, Kerken en torens.
- Kok, Zeeuwse patrocinia.
- Kunstreisboek, 526.
- Muller, De indeeling van het bisdom.
- Sandberg, Overzetveren, 55-56.
- Zelandia Illustrata II, X, 105-109.
- Steensma, Verbeeld vertrouwen.