's-Gravenpolder (voortrappen, Voertrappe, Fortrapa, Voirtrappe, E.a.)/EvZ1982-1984

's-Gravenpolder (Voortrappen, Voertrappe, Fortrapa, Voirtrappe, e.a.)

Tekst uit de Encyclopedie van Zeeland 1982-1984

Dorp binnen de nieuwe gemeente Borsele. Zuid-Beveland; 3202 inw. (1980); tot 1 januari 1970 een zelfstandige gemeente. De voormalige gemeente omvatte de heerlijkheden 's-Gravenpolder en Zwake. Het langgerekte dorp 's-Gravenpolder is ontstaan langs een opsplitsing van wegen aan de oevers van de Zwake. De oude benaming was 's-Gravenpolder van Voortrappen, naar het oude gehucht Fortrapa of Voortrappen, dat noordelijk van het dorp lag en reeds in de 14e eeuw veren op Borssele en Antwerpen had. Ten noorden van 's-Gravenpolder liep ook eens de zuidgrens van het graafschap Holland, in de tijd dat Zeeland nog betwist gebied was tussen de graven van Holland en die van Vlaanderen. De 'Vier Linden' aan de weg van ’s-Gravenpolder naar Goes hebben eeuwenlang de herinnering aan deze oude grens bewaard; op 1 april 1968 zijn de bomen, ondanks protesten van velen, gerooid bij de verbreding van genoemde weg.

Wapen: Dit wapen komt voor op de wapenkaart van Smallegange (1696). Over de oorsprong is niets bekend.

Vlag: De gemeentevlag bestond uit drie banen, blauwwit- en zwart, de wapenkleuren dus. Deze vlag was door de gemeenteraad ingesteld op 6 april 1954.

Monumenten: De N.H.kerk uit de 14e eeuw staat op het hoogste punt van de dorpsterp. Het kerkschip, in de 15e eeuw geheel vernieuwd, is eenbeuki g De toren is van het type dat ook te Gapinge en Ovezande voorkomt: vierkante onderbouw, waarvan de benedenruimte gedeeltelijk als open voorhal dienst doet; de tweede achtkantige geleding is in 1960 opgetrokken aan de hand van oude gegevens ter vervanging van een 19e-eeuwse bovenbouw. Op de toren staat een haring als windwijzer, een herinnering aan de tijd dat het dorp nog een haven had (of vis als Christus-symbool?). De kerk werd in 1944 bij een bombardement zwaar beschadigd; gerestaureerd in 1957-1961. Het in 1878 aangekochte orgel dateert uit 1780. Aan de rand van het dorp staat de korenmolen 'De Korenhalm' uit 1876; het is een zware, ronde, ongetailleerde, stenen bovenkruier met schuin geschoorde stelling. Even ten zuiden van de weg van 's-Gravenpolder naar Ovezande ligt het mooie natuurgebied van de Zwaakse Veel, waarvan het oostelijk en westelijk deel van de Vereniging tot behoud van Natuurmonumenten in Nederland is (11 ha). In de nabijheid ligt de

Mooije Staak, een boerderij uit 1632.

Geschiedenis: De oudste naam waaronder 's-Gravenpolder voorkomt is Voortrappen, dat oorspronkelijk een gehucht was op de grens van Kloetinge en 's-Heer Abtskerke. De Oude Polder van Voortrappen (1316) is naar dit gehucht genoemd. De naam 's-Gravenpolder, waarmee deze polder al spoedig werd aangeduid, dankt zijn ontstaan aan het feit dat de Graven van Holland, de Oude en later ook de Nieuwe Polder van Voortrappen gedurende de eerste eeuw na de inpoldering in eigen bezit hielden. De oorsprong van de grafelijke rechten is niet duidelijk. De vermelding van Fortrapa in een oorkonde van 922 heeft geen betrekking op het Zuidbevelandse Voortrappen, zoals dikwijls is gemeend, maar op een plaats in Vlieringen (Noord-Holland). Reeds in 1351 is 's-Gravenpolder een zelfstandige parochie met een kerk die aan St. Maarten was gewijd. Ook de torenklok droeg de naam van deze heilige. De kerk was waarschijnlijk een dochter van die van Eversdijk. Het tiendrecht was in het bezit van de abt van de St.-Paulusabdij te Utrecht. Na de Reformatie kreeg 's-Gravenpolder in 1583 zijn eerste predikant, Guilielmus de Smet of Smidt. Het aantal Rooms-Katholieken is hier gedurende twee eeuwen aanzienlijk geweest. De rederijkerskamer St.-Barbara was voor hen een verzamelpunt. De bekende Ledeboeriaanse predikant Daan Bakker heeft hier veel invloed gehad. Er is in 's-Gravenpolder een Geref. Gemeente en een Oud Geref. Gemeente. In 1898 is er hier een Geref. Kerk geïnstitueerd.

AUTEUR

J.A. Trimpe Burger

LITERATUUR

C. Dekker, Zuid-Beveland, 250. Van der Feen, Onderontwikkeld Zeeland. Grijpink, Register op de parochiën. H. Janse, Kerken en torens. Kok, Zeeuwse patrocinia. Kunstreisboek, 526. Muller, De indeeling van het bisdom. Sandberg, Overzetveren, 55-56. Zelandia Illustrata II, X, 105-109. Steensma, Verbeeld vertrouwen.

AFBEELDING

Overzichtskaart gemeente ’s-Gravenpolder. De `Vier Linden' aan de weg van 's-Gravenpolder naar Goes, op 1 april 1968 gekapt ten behoeve van wegverbreding. Toren N.H. Kerk te 's-Gravenpolder.