Kortgene/EvZ1982-1984

1. Gemeente op Noord-Beveland, in 1941 uitgebreid met de gemeenten Colijnsplaat en Kats; oppervlakte 4960 ha; 3392 inwoners (1980) van wie 1445 in de plaats Kortgene zelf. Het gemeentehuis uit 1952 staat in Kortgene.

Wapen: Dit komt voor op de wapenkaart van Smallegange (1696) en werd voor de gemeente bevestigd op 31 juli 1817 en nogmaals bij K.B. van 28 december 1960.

Vlag: Deze werd vastgesteld bij raadsbesluit van 13 december 1965. Het gemeentewapen is geplaatst op een groen veld met twee gele banen, symbool van het groene eiland Noord-Beveland en zijn gouden korenvelden.

Varia: Kermis op vrijdag na de derde woensdag in juli t.m. maandag daarop volgend, behalve zondag.

2. Kortgene (Corthene, Cortekine, Kortekeen e.a.).

Dorp (smalstad) binnen de gemeente van die naam. Het was in de middeleeuwen de enige plaats op Noord-Beveland met stadsrechten; als stad voor het eerst vermeld in 1431 'die stede van Cortkene'. Als naamsverklaring wordt gegeven: korte kene korte sprink of beek; Reygersbergh meende de naam als 'korte jegentheyt' te mogen uitleggen, wat volgens Boxhorn als 'korte eygenheyt' moet worden gelezen, d.w.z. 'kort en smal in haar begryp en gesach'. Door zijn gunstige ligging bij het Veerse Meer heeft het dorp Kortgene zich na de ramp van 1953 ontwikkeld als recreatiecentrum. De jaarlijkse toeristenstroom concentreerde zich aanvankelijk op de nieuwe jachthaven Delta Marina annex bungalowpark Deltona en de Boogert) bij het dorp. Later werd aan het Veerse Meer ook een ruime camping aangelegd. Op de plaats van 'Delta Marina' lag vroeger de haven van het veer op Wolphaartsdij k; de veerdienst is in 1960 gestaakt omdat zij overbodig was geworden door de inmiddels aangelegde dam door de Zandkreek.

Monumenten: De stormvloeden van 1530/32 hebben het oude Kortpene vrijwel weggevaagd. Alleen de toren uit de 15e eeuw is blijven staan. Het is de enige toren op Noord-Beveland die genoemde stormvloed en de daarop volgende langdurige inundatieperiode heeft overleefd (1530-1684). Herstel van de kerk volgde eerst in 1686 (na de bedijking van de Stadspolder in 1684); restauraties in 1754 en 1955. De korenmolen 'De Korenbloem' uit 1873 is een ronde, ongetailleerde, stenen bovenkruier niet schuin geschoorde stelling. In de aanleg van het nieuwe Kortgene is het 17e-eeuwse dambordpatroon herkenbaar nederzettingen). Volgens Smallegange zou er te Kortgene een kasteel gestaan hebben.

Geschiedenis: Kortgene wordt voor het eerst als parochie vermeld in 1247. De kerk die aan de H. Maagd was gewijd, behoorde aan het kapittel van St.-Pieter te Utrecht. Ze is waarschijnlijk een dochter geweest van die van Welle. Philips van Borssele, die de kerk liet versterken, bouwde in 1413 een nieuwe kerk. Nog eer deze klaar was, verbrandde ze met bijna geheel Kortgene en moest opnieuw worden gebouwd. In de parochie Kortgene kende men ook een kapel, die aan St.-Nicolaas was gewijd. Hier overleed in 1505 Floris van Borssele, de bastaard van Frank van Borssele. Tien jaar eerder was zijn moeder, Margaretha van Hasselt, er gestorven. Zij heeft de kerk in haar testament rijkelijk bedacht, onder voorwaarde dat, tot bevordering van haar zielerust, ten eeuwigen dage door acht priesters dagelijks de zeven getijden zouden worden gezongen. Sindsdien werd de kerk te Kortpene een kapittelkerk. De stormvloeden van 1530 en 1532 hebben hieraan een einde g emaakt. Na de herdijking in 1684 werd voor het eerst in de herbouwde kerk gepreekt op 14 april 1688. C. Snoeck kwam hier als eerste predikant in 1689. Behalve de Hervormde heeft men te Kortgene ook een Gereformeerde Gemeente. Zie ook pag. 198 voor illustraties.

AUTEUR

S.J.M. Hulsbergen

LITERATUUR

Muller Hz., Indeling van het bisdom. Grijpink, Register op de parochiën. Van Emoe' en Pieters, Zeeland. A. Hollestelle, Tholen. Kok, Zeeuwse patrocinia. Boxhorn Reygersberg, Chroniek. Van Heussen van Rijn, Bisdom Middelburg. Wilderom en De Bruin, Tussen afsluitdammen 1. W.S. Unger en J.J. Wesiendorp Boerma, besteden van Zeeland, De steden van de Bevelunden en van Tholen, A.Z.G. 1957, 26-27. L.W. de Bree en M.P. de Bruin, Zeeuws prentenboek.

AFBEELDING

Overzichtskaart Kortgene. Kaart van de gemeente Kortgene, na de indeling van de gemeenten in 1824. Kopergravure van de stad Oud Kortgene, bij de stormvloeden van 1530/1532 vrijwel geheel weggevaagd. De oude getijhaven van Kortgene (ca. 1900). De jachthaven te Kortgene, aangelegd op de plaats waar vroeger de haven lag van het veer op Wolphaartsdijk (1969). (blz. 199)