Burgh (burch, Borch)

Burgh (burch, Borch)

Tekst uit de Encyclopedie van Zeeland 1982-1984

Voormalige gemeente en oude heerlijkheid op Schouwen; op 1 januari 1961 in g edeeld hij de nieuwe gemeente Westerschouwen; kern Burgh/Haamstede 3062 inw. (1980). Tot de voormalige gemeente Burgh behoorden het dorp Burgh met Burehsluis en vanaf 1817 ook de opgeheven gemeente Westenschouwen met de gelijknamige woonkern. Het oude dorp Westenschouwen is, na door de duinen te zijn overstoven, van lieverlede in zee verdwenen; resten van het dorp komen nog steeds op het strand te voorschijn. Burgh ligt in de zogenoemde 'kop van Schouwen', een gebied dat bijzonder rijk is aan natuurschoon, strand, bos en duin.Reeds vroeger werd dit deel van Schouwen veel bezocht, doch de grote drukte is eerst gekomen door de nieuwe verbindingen: de Grevelineendam in het noorden en de Zeelandburg in het zuiden. De werkzaamheden aan de Oosterscheldedam, die de zuidwestelijke punt van Schouwen met Noord-Beveland gaat verbinden, geven ook veel bedrijvigheid. Burgh dankt zijn naam aan een in de 9e eeuw opgeworpen burg waarvan de ronde vorm nog zeer duidelijk in het terrein is te herkennen (beschermd monument), burgen.

Wapen: Dit sprekende wapen, een burcht, komt voor op de wapenkaart van Smallegange (1696) en werd op 31 juli 1817 voor de gemeente bevestigd. Op de kaart van Schouwen van 1540 komt het ook al voor, maar met een gouden schild.

Varia: Kermis op de derde maandag en dinsdag in september.

Monumenten: Burgh is een typisch Zeeuws kerkdorp met een gesloten ring. In het hart staat de N.H. kerk, gebouwd van 1671-1674, op een grondvlak in de vorm van een Grieks kruis. De kerk werd in 1944 zwaar getroffen door een bombardement, doch van 1947-1949 met oude stenen herbouwd onder leiding van ir. P.H. Dingemanse. Een nieuwe restauratie werd van 1973-1974 uitgevoerd door M.J. J. van Beveren. Rondom de kerk staat langs de ring een dubbele rij perebomen, waarvan de oogst ieder jaar bij opbod wordt verkocht. Tegen de kern van het dorp Burgh aan ligt de 'Burg', een uiterst waardevol archeologisch en historisch monument. De burg met zijn ringwal en -gracht is in de 9e eeuw aangelegd, waarschijnlijk als versterking tegen de invallen van de Noormannen. Dwars over de burg loopt een smal pad, de Hooge Burg of het Kerkepad genaamd; de eerste naam heeft oorspronkelijk wel betrekking gehad op het gehele, ten opzichte van de omgeving hooggelegen burgterrein. In 1940, 1952 en 1977 zijn er op beperkte schaal opgravingen verricht. Ten zuiden van Burgh lag het uit de 15e eeuw daterende slot Crayenstein (Kraaijenstein) dat in 1890 grotendeels werd afgebroken.

Geschiedenis: De kerk van Burgh is de oudste van Schouwen en bestond wellicht al in 776 (zie parochies). Ze was gewijd aan St. Willibrord, terwijl ook samen met hem de H. Drievuldigheid (Triniteit) wordt genoemd. Dat St.-Willibrord hier een patroonheilige was, wijst op de hoge ouderdom van deze kerk. Verondersteld wordt dat ze oorspronkelijk een eigen kerk van de abdij van Lorsch is geweest, welke abdij in Schouwen bezittingen heeft gehad. Genoemd wordt deze kerk in een stuk uit 1229. Burgh was de hoofdplaats van een van de zesdedelen van Schouwen en haar kerk is te zien als de moeder van Westenschouwen en Klaaskerke Claeskerke). De oude kerk, die uit de 12e eeuw stamde, is aan het eind

van de 16e eeuw ingestort. Op haar plaats is van 1671-1674 de tegenwoordige kerk gebouwd, de eerste die gebouwd is voor de protestantse eredienst op Schouvv en-Duiveland. Op het gebied van deze parochie lag Leliendael, dat begonnen is als een begijnhof en werd omgezet in een klooster van dominicanessen. In 1559 vonden hier een aantal Engelse nonnen een toevluchtsoord. In de kapel van dit klooster heeft de beeldenstorm gewoed. In 1569 werden de goederen van deze stichting toegewezen aan de dominicanen te Zierikzee, met de verplichting de drie overgebleven nonnen te onderhouden. Na de Reformatie is Burgh samengevoegd met Haamstede tot ze in 1661 een zelfstandige gemeente werd en A. de Rijcke als eerste predikant kreeg. Zie kaart pagina 257 en kleurenplaat XVII

AUTEUR

S.J.M. Hulsbergen

LITERATUUR

Van Beveren, Verdwenen kastelen. J.P. van den Broecke, Middeleeuwse kastelen, 106-109. Chavannes-Mazel e.a., Oude Zeeuwse kerken. C. Dekker, Zuid-Beveland. Grijpink, Register op de parochiën. Juten, Engelsche zusters te Haamstede. Kleyntjes, Gevluchte Engelsche nonnen. Kok, Zeeuwse patrocinia. Muller, De indeeling van het bisdom. Ab Utrecht Dresselhuis, Klooster Bethlehem. Zelandia Illustrata II,XI, 197-205. Zie verder bibliografie, topografische ingang.

AFBEELDING

Wapen van Burgh. Kaart gemeente Burgh (pag. 257). Ets “De heerlijkhijt van Burgt”, gezicht op het dorp en omgeving vanuit het zuiden, 17^e eeuw. Foto Burgh met zijn vanuit de lucht goed te herkennen ronde burgaanleg ui de 9^e eeuw. Foto XVII: Burgh-Haamstede op Schouwen. Rechts van de dorpskern van Burgh tekent zich duidelijk het grondplan van de uit de 9^e eeuw daterende ronde burg.