Westdorpe
| Westdorpe |
|---|
Dorp ten westen van Axel (vgl. Zuiddorpe ten zuiden van Axel), behorend tot de gemeente Terneuzen. Het aantal inwoners bedroeg 2009 (in 2009). Vóór de gemeentelijke herindeling van 1 april 1970 een zelfstandige gemeente Westdorp, waartoe behoorden: Batterij , Driekwart, Klein-Gent, Passluis en Zwartenhoek. Tussen 1970 en 2003 behorend bij de gemeente Sas van Gent. Het grondgebied behoorde tot het Waterschap Axeler Ambacht, sinds 1 januari 1982 tot de Drie Ambachten en uiteindelijk sinds januari 2011 bij Waterschap Scheldestromen. Bestaansbronnen: Land- en tuinbouw en loondienst bij bedrijven in Sas van Gent, Sluiskil en ook wel in België.
Wapen
Dit primitieve en heraldisch weinig fraaie wapen stelt een dorp voor, beschenen door de zon die in het westen ondergaat. Het werd op 31 juni 1817 voor de gemeente bevestigd in ’s konings kleuren: de kleuren van het koninklijke wapen. De vrije heerlijkheid Westdorpe voerde echter het wapen van Franciscus Dinghens, koorheer in de Onze Lieve Vrouwekathedraal te Antwerpen, die in 1626 de heerlijkheid verwierf.
Vlag
De vlag is bij raadsbesluit van 19 november 1965 ingesteld. Hij beeldt de typische structuur van het dorp uit: een lange dijk met twee rijen huizen tussen groene polders.
Varia
Kermis wordt gehouden op de eerste zaterdag na 1 juli en de daarop volgende maandag en dinsdag. Het museum ‘Oud Westdorpe’ (geopend 26 maart 1977) wordt in stand gehouden door de vereniging (stichting) Oud-Westdorpe: het bevat onder meer door de amateurarcheoloog Joh. Thomas in de streek opgegraven voorwerpen.
Geschiedenis
Westdorpe is na Stadskanaal in Groningen het langste dorp in Nederland. Afgezien van de nieuwbouwwijken strekt het dijkdorp zich uit langs een deel van de Graaf Jansdijk. Het dorp ligt nu min of meer in de richting oost-west; vroeger was de situering meer noord-zuid. Westdorpe groeide van een der nietigste plaatsen in Vlaanderen uit tot een welvarende gemeente dankzij het ontstaan van de Autrichepolder, gevolgd door andere polders, zoals Canisvliet-Binnen (bedijkt door Casper de Mauregnault, commandeur van Sas van Gent in 1654), Canisvliet-Buiten (1790), St.-Anthoniepolder (herdijkt 1787), Nieuwe Polder bij Sas van Gent (1826, ontstaan uit de kanaalwerken van 1825/26 die tevens de Autricheplder in tweeën deelden) en Dekkerspolder (1906). De gemeente werd in de meidagen van 1940 zwaar door oorlogsgeweld getroffen. Maandag 20 mei werd de totale evacuatie van de bevolking bevolen. Daags daarna week praktisch iedereen uit naar Zuiddorpe. Op 25 mei keerde men terug naar een zwaar gehavend dorp. De r.k. kerk (1887), de pastorie en tal van woningen waren geheel verwoest, waarbij het in de kerk aangebrachte kunstschilderwerk (in het priesterkoor, de doopkapel en de kapel van O.L.V. van de Schreijboom) van de kerkschilder Weynand Geraerds verloren is gegaan. De O.L.V. kapel had te maken met het Gilde der zeven weeën uit 1720. wanneer Westdorpe is ontstaan is niet bekend, maar wel wordt het in 1276 al als parochie vermeld. De St.-Elisabethsvloed van 15 november 1404 verzwolg het noordelijk deel van het dorp. De Braakman, in 1477 ontstaan, spoelde toen tot bij Westdorpe. In 1440 verzonken acht ten noorden gelegen dorpen en Westdorpe zelf vloeide in tot aan de Graaf Jansdijk. In 1480 verdween het noordelijk deel geheel en wat overbleef werd een der nietigste plaatsen van Vlaanderen. De algehele ondergang kwam in 1586 toen het gespaarde zuidelijke deel bevloeid werd doordat prins Maurits de dijken doorstak om Axel te behouden. De aangroeiende schorren werden door Albertus van Oostenrijk cadeau gedaan aan het kapittel der kanunniken van de Onze Lieve Vrouwe Kerk te Antwerpen. Tijdens het Twaalfjarig bestand vroeg het kapittel vergunning tot inpoldering. In 1617 was het werk gereed. Men doopte het herwonnen land de Autriche- of Oostenrijkpolder, onder welke namen in oudere stukken Westdorpe vaak vermeld wordt. Albertus en Isabella van Oostenrijk verbonden aan het bedijkingsoctrooi heerlijke rechten, zodat de nieuwe gemeenschap die ontstond de Heerlijkheid van Westdorpe werd genoemd. Als eerste heer van Westdorpe trad op Franciscus Dinghens, deken van de kathedrale kerk van Antwerpen. De heerlijke rechten werden afgeschaft in 1795. Nochtans waren er altijd belangstellenden om zich die rechten aangemeten te krijgen. Als laatste was dat de familie Prins in Heemstede die zich Prins van Westdorpe liet noemen. Jhr. Ewoud Prins van Westdorpe verkocht in 1933 alle landerijen, die tot de heerlijkheid behoorden, aan de gemeente. Hij behield daarbij de blote eigendom van de z.g. heerlijke rechten, hetgeen in de praktijk betekende het simpele recht om zich heer van Westdorpe te noemen. Hij is 14 juni 1950 overleden en werd opgevolgd door zijn oudste zoon Jh. D. Prins van Westdorpe.
Kerkelijke geschiedenis
Het gebied van de nieuwe polder werd bewoond maar aanvankelijk ontbraken de middelen om een eigen priester aan te stellen. De zielzorg werd uitgeoefend vanuit Zelzate. De kerkgang in die parochie of in Assenede werd bemoeilijkt door de katholieken van Sas van Gent. Zo ontstond de stuiver poortgeld, inhoudende dat ‘van yeder persoon willende des Sondaghs ofte andere hooghe paapsche feestdagen voor het eyndigen van de 2e predicatie (in de Hervormde kerk) door de poorten van het Zas in en uytgaende, sal worden geijst en geheven eenen stuyver, tot subistentie van de diacanije tot Zas voornoemt’. Het duurde tot 1746 voordat Westdorpe een eigen priester kreeg mits men jaarlijks 19 Pond Vlaams betalen zou aan de Sasse katholieken als afkoopsom voor de stuiver poortgeld. Alleen onder die voorwaarde zou Sas van Gent zich niet verzetten tegen de komst van een priester aldaar. Het hervormde volksdeel behoort kerkelijk tot de Nederlands Hervormde Gemeente Sas van Gent.
Archeologie
In 2005/2006 troffen amateur-archeologen bij Westdorpe in de Autrichepolder resten aan van een groot gebouw, mogelijk een kasteel, en overige sporen van het oude Westdorpe. Archeologisch booronderzoek in 2007 bevestigde de aanwezigheid van bewoningsresten. Op basis van deze resultaten is nadien een grondradaronderzoek uitgevoerd om de funderingen van het verdronken dorp zo goed mogelijk in kaart te brengen, opdat deze bij toekomstige ontwikkelingen van de glastuinbouw zo goed mogelijk behouden konden blijven (opdrachtgever Zeeland Seaports).
AUTEUR
J.A. Trimpe Burger, S.J.M. Hulsbergen, A.J. Beenhakker; herz. Jan J.B. Kuipers, 2013
LITERATUUR
-J. van der Baan, ‘Westdorpe’, in: H.Q. Janssen en J.H. van Dale (red.), Bijdragen tot de oudheidkunde en geschiedenis inzonderheid van Zeeuwsch-Vlaanderen dl. 3 (Middelburg, 1858) 66-72.
http://zoeken.zeeuwsebibliotheken.nl/?itemid=|library/vubissmart-zeeland|1028498
-P.G. van den Bosse, De grote oorlog in Westdorpe 1940-1945 (Axel, 1980).
-M. Dellaert, Jeugdherinneringen I (Sas van Gent ca. 1982).
http://zoeken.zeeuwsebibliotheken.nl/?itemid=|library/vubissmart-zeeland|340909
-Robert van Dierendonck e.a., ‘Sporen van Oud-Westdorpe’, in: Zeeuws Erfgoed 7/01 (2008) 24.
http://zoeken.zeeuwsebibliotheken.nl/?itemid=|library/vubissmart-zeeland|1454345
-P.M. Grijpink, Register op de parochiën, altaren, vicarieën en de bedienaars zooals die voorkomen in de middeleeuwsche rekeningen van den officiaal des aartsdiakens van den Utrechtschen Dom (Amsterdam, 1914).
http://zoeken.zeeuwsebibliotheken.nl/?itemid=|library/vubissmart-zeeland|255382
-R. Hamerlinck, A. Pluym en J. Thomas, Westdorpe, voor- en tegenspoed van vele jaren (Westdorpe 1964).
http://zoeken.zeeuwsebibliotheken.nl/?itemid=|library/vubissmart-zeeland|255481
-M.W.A. de Koning, A. Wagner en D. Demey (red. A.J. Vermeulen), Verkennend archeologisch onderzoek Axelsestraat te Westdorpe (gemeente Terneuzen) (Nieuwerkerk aan den IJssel, 2006).
http://zoeken.zeeuwsebibliotheken.nl/?itemid=|library/vubissmart-zeeland|1575537
-M.W.A. de Koning, Archeologisch onderzoek glastuinbouw kanaalzone aan de Axelsestraat te Westdorpe (gemeente Terneuzen) (Nieuwerkerk aan den IJssel, 2008).
http://zoeken.zeeuwsebibliotheken.nl/?itemid=|library/vubissmart-zeeland|1630559
-S. Muller HZn e.a., De kerkelijke indeeling omstreeks 1550 tevens kloosterkaart (’s-Gravenhage, 1921-1923).
http://zoeken.zeeuwsebibliotheken.nl/?itemid=|library/vubissmart-zeeland|332011
-C. van Winkelen, Westdorpe in oude ansichten (Zaltbommel, 1978).
http://zoeken.zeeuwsebibliotheken.nl/?itemid=|library/vubissmart-zeeland|108206
AFBEELDING
Overzichtskaart Westdorpe. De Graaf Jansdijk te Westdorpe (Oost-Zeeuws-Vlaanderen)
Geschiedenis (archeologie) (plaats) (heraldiek)
Tekst uit de Encyclopedie van Zeeland 1982-1984
Dorp ten westen van Axel (vgl. Zuiddorpe ten zuiden van Axel), behorend tot de gemeente Sas van Gent: 2111 inw. (1982). Vóór de gemeentelijke herindeling van 1 april 1970 een zelfstandige gemeente Westdorp, waartoe behoorden: Batterij , Driekwart, Klein-Gent, Passluis en Zwartenhoek. Het grondgebied behoorde tot het Waterschap Axeler Ambacht en sedert 1 januari 1982 tot de Drie Ambachten. Bestaansbronnen: Land- en tuinbouw en loondienst bij bedrijven in Sas van Gent, Sluiskil en ook wel in België.
Wapen
Dit primitieve en heraldisch weinig fraaie wapen stelt een dorp voor, beschenen door de zon die in het westen ondergaat. Het werd op 31 juni 1817 voor de gemeente bevestigd in ’s konings kleuren: de kleuren van het koninklijke wapen. De vrije heerlijkheid Westdorpe voerde echter het wapen van Franciscus Dinghens, koorheer in de O.L. Vrouwekathedraal te Antwerpen, die in 1626 de heerlijkheid verwierf.
Vlag
De vlag is bij raadsbesluit van 19 november 1965 ingesteld. Hij beeldt de typische structuur van het dorp uit: een lange dijk met twee rijen huizen tussen groene polders.
Varia
Kermis op de eerste zondag na 1 juli en de daarop volgende maandag en dinsdag. Het museum ‘Oud Westdorpe’ (geopend 26 maart 1977) wrodt in stand gehouden door de vereniging (stichting) Oud-Westdorpe: het bevat ondermeer door de amateur-archeologg Joh. Thomas in de streek opgegraven voorwerpen.
Geschiedenis
Westdorpe is na Stadskanaal in Groningen het langste dorp in Nederland. Afgezien van de nieuwbouwwijken strekt het dijkdrop zich ui langs een deel van de Graaf Jansdijk. Het dorp ligt nu min of meer in de richting oost-west; vroeger was de situering meer noord-zuid. Westdorpe groeide van een der nietigste plaatsen in Vlaanderen uit tot een welvarende gemeente dankzij het ontstaan van de Autrichepolder, gevolgd door andere polders, zoals Canisvliet-Binnen (bedijkt door Casper de Mauregnault, commandeur van Sas van Gent in 1654), Canisvliet-Buiten (1790), St.-Anthoniepolder (herdijkt 1787), Nieuwe Polder bij Sas van Gent (1826, ontstaan uit de kanaalwerken van 1825/26 die tevens de Autricheplder in tweeën deelden) en Dekkerspolder (1906). De gemeente werd in de meidagen van 1940 zwaar door oorlogsgeweld getroffen. Maandag 20 mei werd de totale evacuatie van de bevolking bevolen. Daags daarna week practisch iedereen uit naar Zuiddorpe. Op 25 mei keerde men terug naar een zwaar gehavend dorp. De r.k. kerk (1887), de pastorie en tal van woningen waren geheel verwoest, waarbij het in de kerk aangebrachte kunstschilderwerk (in het priesterkoor, de doopkapel en de kapel van O.L.V. van de Schreijboorm) van de kerkschilder Weynand Geraerds verloren is gegaan. De O.L.V. kapel had te maken met het Gilde der zeven weeën uit 1720. wanneer Westdorpe is ontstaan is niet bekend, maar wel wordt het in 1276 al als parochie vermeld. De St.-Elisabethsvloed van 15 november 1404 verzwolg het noordelijk deel van het dorp. De Braakman, in 1477 ontstaan, spoelde toen tot bji Westdorpe. In 1440 verzonken acht ten noorden gelegen dorpen en Westdorpe zelf vloeide in tot aan de Graaf Jansdijk. In 1480 verdween het noordelijk deel geheel en wat overbleef werd een der nietigste plaatsen van Vlaanderen. De algehele ondergang kwam in 1586 toen het gespaarde zuidelijke deel bevloeid werd doordat prins Maurits de dijken doorstak om Axel te behouden. De aangroeiende schorren werden door Albertus van Oostenrijk cadeau gedaan aan het kapittel der kanunniken van de O.L. Vrouwe Kerk te Antwerpen. Tijdens het Twaalf-jarig bestand vroeg de kapittel vergunning tot inpoldering. In 1617 was het werk gereed. Men doopte het herwonnen land de Autriche- of Oostenrijkpolder, onder welke namen in oudere stukken Westdorpe vaak vermeld wordt. Albertus en Isabella van Oostenrijk verbonden aan het bedijkingsoctrooi heerlijke rechten, zodat de nieuwe gemeenschap die ontstond de Heerlijkheid van Westdorpe werd genoemd. Als eerste heer van Westdorpe trad op Franciscus Dinghens, deken van de kathedrale kerk van Antwerpen. De heerlijke rechten werden afgeschaft in 1795. Nochtans waren er altijd belangstellenden om zich die rechten aangemeten te krijgen. Als laatste was dat de familie Prins in Heemstede die zich Prins van Westdorpe liet noemen. Jhr. Ewoud Prins van Westdorpe verkocht in 1933 alle landerijen, die tot de heerlijkheid behoorden, aan de gemeente. Hij behield daarbij de blote eigendom van de zg. heerlijke rechten, hetgeen in de praktijk betekende het simpele reht om zich heer van Westdorpe te noemen. Hij is 14 juni 1950 overleden en werd opgevolgd door zijn oudste zoon Jh. D. Prins van Westdorpe.
Kerkelijke geschiedenis
Het gebied van de nieuwe polder werd bewoond maar aanvankelijk ontbraken de middelen om ee neigen priester aan te stellen. De zielzorg werd uitgeoefend vanuit Zelzate. De kerkgang in die paochie of in Assenede werd bemoeilijkt door de katholieken van Sas van Gent. Zo ontstond de stuiver poortgeld, inhoudende dat ‘van yeder persoon willende des Sondaghs ofte andere hooghe paapsche feestdagen voor het eyndigen van de 2e predicatie (in de Hervormde kerk) door de poorten van het Zas in en uytgaende, sal worden geijst en geheven eenen stuyver, tot subistentie van de diacanije tot Zas voornoemt’. Het duurde tot 1746 voordat Westdorpe een eigen priester kreeg mits men jaarlijks 19 pond Vlaams betalen zou aan de Sasse katholieken als katholieken als afkoopsom voor de stuiver poortgeld. Alleen onder die voorwaarde zou Sas van Gent zich niet verzetten tegen de komst van een priester aldaar. Het hervormde volksdeel behoort kerkelijk tot de Nederlands Hervormde Gemeente Sas van Gent.