Rilland

Rilland (Reilande, Relant, Rieland, Roetlande, Rilant, Rylant, en andere)

De vaete aan Het Plein met fontein, gezien in de richting van de Nederlandse Hervormde Kerk. Foto: W. van Gorsel, 28-5-2021. Bron: ZB, Beeldbank Zeeland, rec.nr. 187008

Het dorp: kenmerken

Dorp binnen de gemeente Reimerswaal. Het dorp telt 3.015 inwoners (2021). Rilland is het meest oostelijke dorp in de "staart" van Zuid-Beveland en ligt direct ten zuiden van de A58, niet ver van het Schelde-Rijnkanaal en de provinciegrens met Noord-Brabant. Vóór de gemeentelijke herindeling op 1 januari 1970 was Rilland onderdeel van de gemeente Rilland-Bath, waartoe behoorden: Bathpolder, Drie Haasjes, Duivenhoek, Langendijk, Maire (Mairepolder), Stationsbuurt, Tweede weg, Völckerdorp. De samenvoeging met Bath vond plaats in 1878 na de opheffing van het fort Bath; voor die tijd twee afzonderlijke gemeenten: Rilland-Maire en Fort Bath-Bath. Rilland was evenals Maire en Bath een oude ambachtsheerlijkheid. Het huidige dorp Rilland dat op het einde van de 18de eeuw gesticht is midden in de Reigersbergsche polder (bedijking in 1773), is genoemd naar het in 1530 verdronken oude dorp; de naam duidt waarschijnlijk op ‘rietland.’

Wapen

Het wapen van Rilland komt voor op de wapenkaart van Smallegange (1696) en werd op 31 juli 1817 voor de gemeente bevestigd. Het wapen van Rilland-Bath werd bij Koninklijk Besluit van 22 januari 1886 aan de gemeente verleend, waarin de wapens van Rilland, Fort-Bath en Maire werden verenigd. Bij KB van 24 november 1966 werd een gouden kroon toegevoegd.

Vlag

De vlag werd hij raadsbesluit van 12 maart 1962 ingesteld. De kleuren zijn ontleend aan het gemeentewapen. De schuine baan symboliseert de Kreekrakdam met weg en spoorlijn, de schans herinnert aan het Fort-Bath.

Monumenten

Korenmolen

De korenmolen `De Witte Molen' uit 1851 is een ronde ongetailleerde stenen bovenkruier met een vertikaal geschoorde stelling. In de Nederlands Hervormde kerk (1928) te Rilland staat een doopvont die door de Staatsen van Lillo naar Bath werd meegevoerd. <beeldbank_images>http://digitaal.zeeuwsebibliotheek.nl/foto/cc1d02c0-97d1-11e3-80d0-3ba28b35a481</beeldbank_images> ^{Stellingmolen De Witte Molen uit 1851, ansichtkaart Turbijn Jr., Zeeuwse Bibliotheek, Beeldbank Zeeland, recordnr. 18736}

Geschiedenis

Rilland was tot in de 13de eeuw, een eiland, waar de abdij van Nijvel waarschijnlijk al in het jaar 980 bezittingen had. In het centrale deel van het eiland lagen de dorpen Rilland en Maire (Mare), in het westen ervan Valkenisse en Waarde. De kerk van Rilland wordt voor het eerst genoemd in de tiendlijst van 1275-1280; het is niet bekend aan wie zij was gewijd. De parochie behoorde toe aan het kapittel van Oudmunster in Utrecht. In de kerk was een vicarie ter ere van O.L.V. Binnen de parochie Rilland stond een kapel te Gobbenoord, genoemd in 1365. Aan de oever van de Honte of Westerschelde lag een tol. In 1530 is het dorp ten onder gegaan. Met het oude dorp is de kerk verdwenen die de begraafplaatsen bevatte van enkele edelen, meest uit het geslacht Valckenisse. Het in de 18de eeuw gestichte nieuwe dorp Rilland was evenals het oude een agrarische gemeenschap. Het werd zwaar getroffen door de overstromingsramp in 1953. Van 1904-1966 was er te Rilland een klooster van de capucijnen dat later in gebruik was als verpleegtehuis voor demente bejaarden, 'De Werfkampen'. Tot 1968 woonde er in Rilland veel personeel van de vliegbasis Woensdrecht; de basis werd in genoemd jaar gesloten en het personeel verhuisde naar elders. De uitvoering van een groot kanaalproject de nieuwe Schelde-Rijnverbinding vlak ten oosten van Rilland en Bath heeft voor een niet onbelangrijke opleving gezorgd.

Archeologie

Het bij de St.-Felixvloed van 5 november 1530 verdronken Oud-Rilland is grotendeels opgeslokt door de Westerschelde (Nauw van Bath). De noordelijke rand- en buitengebieden van het dorp zijn in de jaren 2004-2006 door de afdeling Zeeland van de Archeologische Werkgemeenschap Nederland onderzocht en gedocumenteerd. In volgende jaren is de monitoring van het gebied voortgezet en werd het een regelmatig excursiedoel voor onder meer scholen uit de regio. De locatie was al eerder bekend door particuliere waarnemingen van restanten van het dorpsgebied en de vondst van vele voorwerpen, die eens toebehoorden aan bewoners van Oud-Rilland. <beeldbank_images>http://digitaal.zeeuwsebibliotheek.nl/foto/147d52e6-97d1-11e3-aa2f-d716fd00dee4</beeldbank_images> ^{Wadlopen op de Westketel, een bij eb drooggevallen schor in het Nauw van Bath, foto: C. Heijkoop, 20 februari 2007, Zeeuwse Bibliotheek, Beeldbank Zeeland, recordnr. 110275}

Auteur

-J.A. Trimpe Burger; herz. Jan J.B. Kuipers, 2013

Literatuur

• P.J. Aarssen, Rilland, Bath en Maire in de loop der eeuwen ([Kruiningen: [Gemeente Reimerswaal], 1977). Zie verder bibliografie, topografische ingang.]
• C. Dekker, Zuid-Beveland. De historische geografie en de instellingen van een Zeeuws eiland in de middeleeuwen (Krabbendijk, 1982).
• Dicky de Koning-Kastelijn (coörd.), Verdronken land, Oud-Rilland 2004-2008 (Kloetinge, 2008).
• Jan J.B. Kuipers (eindred.), Sluimerend in slik. Verdronken dorpen en verdronken land in zuidwest Nederland (Middelburg/Vlissingen, 2004) onder andere 48-49, nr. 69.
• Zelandia Illustrata X, 45-47.

Encyclopedie van Zeeland, 1982-1984

Bekijk de originele tekst uit de Encyclopedie van Zeeland, 1982-1984