St. Annaland

St-Annaland (stalland)

Gapinge: Dorpshuis De Spil. Foto: W. van Gorsel, 28-3-2021. Bron: ZB, Beeldbank Zeeland, rec.nr. 187129

Het dorp: kenmerken

Dorp, oude heerlijkheid (oppervlakte 930.52 hectare) en voormalige gemeente op het eiland Tholen; sinds 1 juli 1971 binnen de nieuwe gemeentegrenzen van Tholen; 3.445 inwoners (2010). Het aan de Krabbenkreek gelegen St.-Annaland heeft zich in onze moderne tijd ontwikkeld als watersportplaats met een prachtige jachthaven. In het voormalige gemeentehuis is het 'Streekmuseum Tholen en St .-Philipsland' gevestigd (geopend in 1973). St-Annaland heeft een typische dorpsvorm uit de tweede helft van de 15^de eeuw: vanaf de kerkring in het centrum loopt de Voorstraat naar de zeedijk en de haven.

Wapen

De wapenkaart van Smallegange vermeldt voor St.-Annaland een gouden ster op rood veld. Sinds de 18^de eeuw werd echter een ander wapen gevoerd, dat op 31 juli 1817 voor de gemeente bevestigd werd. Dit vertoont Sint Anna. de patrones van de kerk, volgens oude traditie afgebeeld als 'St.-Anna te drieën'. met haar dochter Maria op de ene en het Christuskind op de andere arm. Het is merkwaardig dat dit typische heiligenwapen nog zo lang na de Reformatie in gebruik kwam: het is, met dat van Vrouwenpolder het enige Zeeuwse wapen waarop een heilige op de traditionele manier is afgebeeld.

Vlag

Deze heeft zeven banen blauw en wit met het wapenbeeld in de bovenhoek. De vlag is niet officieel vastgesteld.

Monumenten

Molens

De korenmolen 'De vier winden' is een ronde stenen bovenkruier met voorheen een stelling; bouwjaar 1847: in bedrijf tot 1952. Aan de rand van de dorpskern staat op een verhoging een gesloten standerdmolen uit de 17^de eeuw (in bedrijf tot juni 1960).

Geschiedenis

Het gebied van de parochie St.-Annaland werd na 1475 bedijkt Oude landpolder (3)). Mogelijk betreft het hier een herbedijking. In 1277 is er sprake van een parochie Overbordine, die slechts eenmaal wordt vermeld in het tiendenregister en men heeft geen idee waar ze anders op het eiland Tholen kan hebben gelegen dan in dit gebied. Anna van Bourgondië, toen vrouwe van Ravestein verkreeg het octrooi tot bedijking. De kerk die er werd gebouwd wijdde men aan St.-Anna. de schutsheilige van Anna van Bourgondië. Er moet eerst een noodkerk hebben gestaan. want in 1486 werd het huis Van de pastoor gebouwd. dus ruim voor de aanbesteding van een nieuwe kerk in 1494. De kerk van St.-Annaland behoorde aan het kapittel van Oudmunster te Utrecht en tot het dekenaat Schouwen. In St.-Annaland heeft een klooster van de kruisheren gestaan. Volgens Van Heussen en Van Rijn werd het in 1492 ingewijd. In 1505 werd de kerk aan het kapittel van Oudmunster onttrokken en hij het klooster ingelijfd. In de kerk was een vicarie gesticht ter ere van de H. Maagd. Na de Reformatie werden de Moggershilpolder en de Hanevosdijkpolder aan het gebied van St.-Annaland toegevoegd. In 1586 kreeg de gemeente haar eerste predikant, Matthijs van den Broecke. Sinds 1870 is er een Gereformeerde Gemeente en sinds 1953 een Gereformeerde Gemeente in Nederland.

Auteurs

-Trimpe Burger, S.J.M. Hulsbergen, A.J.B. (wapen)

Literatuur

• Muller Hz., Indeeling bisdom Utrecht.
• Grijpink, Register parochiën.
• Van Neussen en Van Rijn, Bisdom Zeeland.
• J.W. te Water, Kort verhaal.
• Schoengen, Monasticon Batavum.
• B.B.H.V. Van Empel en Pieters, Zeeland.
• L.W. de Bree en M.P. de Bruin, Zeeuws Prentenboek.
• G. Heyboer, Van schor en kreek tot jachthaven.

Tekst uit de Encyclopedie van Zeeland 1982-1984

Bekijk de originele tekst uit de Encyclopedie van Zeeland, 1982-1984