St. Annaland
| St-Annaland (stalland) |
|---|
Het dorp: kenmerken
Dorp, oude heerlijkheid en voormalige gemeente op het eiland Tholen; sinds 1 juli 1971 binnen de gemeentegrenzen van Tholen. Op 1 januari 2021 telde de plaats 3.785 inwoners. Het aan de Krabbenkreek gelegen St.-Annaland heeft zich in onze moderne tijd ontwikkeld als watersportplaats met een prachtige jachthaven. St-Annaland heeft een typische dorpsvorm uit de tweede helft van de 15de eeuw: vanaf de kerkring in het centrum loopt de Voorstraat naar de zeedijk en de haven.
Wapen
De wapenkaart van Smallegange vermeldt voor St.-Annaland een gouden ster op rood veld. Sinds de 18de eeuw werd echter een ander wapen gevoerd, dat op 31 juli 1817 voor de gemeente bevestigd werd. Dit vertoont Sint Anna. de patrones van de kerk, volgens oude traditie afgebeeld als 'St.-Anna te drieën'. met haar dochter Maria op de ene en het Christuskind op de andere arm. Het is merkwaardig dat dit typische heiligenwapen nog zo lang na de Reformatie in gebruik kwam: het is, met dat van Vrouwenpolder het enige Zeeuwse wapen waarop een heilige op de traditionele manier is afgebeeld.
Vlag
Deze heeft zeven banen blauw en wit met het wapenbeeld in de bovenhoek. De vlag is niet officieel vastgesteld.
Monumenten en bezienswaardigheden
Ned. Hervormde kerk
De Hervormde kerk aan de Ring is een recht gesloten kruiskerk voorzien van een ingangsportaal en een toren met houten lantaarn en tentdak. De kerk kwam in 1899 tot stand in neoromaanse stijl ter vervanging van de oude St.-Annakerk uit 1494. Rond 1910 kreeg de toren lagere aanbouwen met zijingangen. De kerk is in 1930 gerestaureerd en in 1957 uitgebreid met een transept voorzien van kleine portalen.
Molens
De korenmolen 'De vier winden' is een ronde stenen bovenkruier met voorheen een stelling; bouwjaar 1847: in bedrijf tot 1952. Aan de rand van de dorpskern staat op een verhoging een gesloten standerdmolen uit de 17de eeuw (in bedrijf tot juni 1960). De molen werd waarschijnlijk rond 1684 gebouwd. De molen werd in 1966 ingrijpend gerestaureerd. Hierbij werden de verhoudingen van de molen enigszins gewijzigd. In 2005 en 2006 heeft de molen opnieuw een grote restauratie ondergaan. De molen is lang bemalen door de familie Kodde. Een telg uit dit geslacht stelt de molen als vrijwillig molenaar in bedrijf gesteld. De eigenaar is de gemeente Tholen. De molen heeft twee koppels maalstenen. De roeden van de molen zijn bijna 22 meter lang en zijn voorzien van het oudhollands hekwerk met zeilen.
Streekmuseum De Meestoof
Voormalig raadhuis (Bierensstraat 6), thans Streekmuseum de Meestoof, werd in 1940 in traditionalistische vormen gebouwd naar ontwerp van A. Rothuizen. Het heeft twee lagere achtervleugels, een lager dwars bouwdeel (rechts) en een sobere toren met een kleine lantaarn. In terracottategels is het wapen van Sint Annaland aangebracht. Het raadhuis herbergde tevens een veldwachterwoning, een cachot en een brandspuitenhuis. Het sinds 1973 in het pand gevestigde streekmuseum De Meestoof is een cultuurhistorisch museum en geeft een overzicht van het vroegere leven en werken op de eilanden Tholen en Sint Philipsland. De collectie biedt onder andere plaats aan Thoolse sieraden en klederdracht, gereedschappen die werden gebruikt voor de meekrapteelt en werk van schilder en glaskunstenaar Chris Lanooy. Lanooy werd in 1881 op Sint-Annaland geboren. Het museum is gevestigd in het voormalige gemeentehuis van Sint-Annaland. Bijzonder is de Noorse Watersnoodwoning die op het museumterrein is opgebouwd.
Geschiedenis
Het gebied van de parochie St.-Annaland werd na 1475 bedijkt Oude landpolder (3)). Mogelijk betreft het hier een herbedijking. In 1277 is er sprake van een parochie Overbordine, die slechts eenmaal wordt vermeld in het tiendenregister en men heeft geen idee waar ze anders op het eiland Tholen kan hebben gelegen dan in dit gebied. Anna van Bourgondië, toen vrouwe van Ravestein verkreeg het octrooi tot bedijking. De kerk die er werd gebouwd wijdde men aan St.-Anna. de schutsheilige van Anna van Bourgondië. Er moet eerst een noodkerk hebben gestaan. want in 1486 werd het huis Van de pastoor gebouwd. dus ruim voor de aanbesteding van een nieuwe kerk in 1494. De kerk van St.-Annaland behoorde aan het kapittel van Oudmunster te Utrecht en tot het dekenaat Schouwen. In St.-Annaland heeft een klooster van de kruisheren gestaan. Volgens Van Heussen en Van Rijn werd het in 1492 ingewijd. In 1505 werd de kerk aan het kapittel van Oudmunster onttrokken en hij het klooster ingelijfd. In de kerk was een vicarie gesticht ter ere van de H. Maagd. Na de Reformatie werden de Moggershilpolder en de Hanevosdijkpolder aan het gebied van St.-Annaland toegevoegd. In 1586 kreeg de gemeente haar eerste predikant, Matthijs van den Broecke. Sinds 1870 is er een Gereformeerde Gemeente en sinds 1953 een Gereformeerde Gemeente in Nederland.
Auteurs
Trimpe Burger, S.J.M. Hulsbergen, A.J.B. (wapen)
Literatuur
- Muller Hz., Indeeling bisdom Utrecht.
- Grijpink, Register parochiën.
- Van Neussen en Van Rijn, Bisdom Zeeland.
- J.W. te Water, Kort verhaal.
- Schoengen, Monasticon Batavum.
- B.B.H.V. Van Empel en Pieters, Zeeland.
- L.W. de Bree en M.P. de Bruin, Zeeuws Prentenboek.
- G. Heyboer, Van schor en kreek tot jachthaven.