Loverendale-Ter Linde: verschil tussen versies
| Regel 77: | Regel 77: | ||
== Bronnen == | == Bronnen == | ||
===Sites=== | |||
[http://web.loverendale.nl/ Website Loverendale] | [http://web.loverendale.nl/ Website Loverendale] | ||
Versie van 28 sep 2017 12:29
Biologisch-dynamisch landbouwbedrijf in Oostkapelle.
| Loverendale-Ter Linde |
|---|
Geschiedenis van het bedrijf (tot 1981)
Principe
Loverendale is een landbouwbedrijf, opgericht als NV in 1926, ten einde de ideeën van de antroposoof Rudolf Steiner toe te passen. De methode gaat uit van een nauwe samenhang tussen aarde en cosmos en daarbij wordt de instandhouding van de bodemvruchtbaarheid als de belangrijkste faktor voor de gezondheid van planten en dieren gezien. Er wordt gebruik gemaakt van natuurlijke meststoffen en kruidenpreparaten; er wordt niet gewerkt met chemisch-synthetische middelen.
Maria Tak van Poortvliet
Loverendale is oorspronkelijk een villa te Domburg bewoond door Maria Tak van Poortvliet en de schilderes Jacoba van Heemskerck. De eerste is eigenares van enkele boerderijen in Zeeland en Noord-Brabant. F.W. Zeijlmans van Emmichoven en Maria Tak van Poortvliet zijn de initiatiefnemers om in Nederland de door Rudolf Steiner voorgestane biologisch-dynamische landbouwmethode toe te passen. Als eerste proefbedrijf wordt in 1927 de Jacobahoeve (3ha) te Oostkapelle in gebruik genomen. Als directeur van Loverendale wordt de Duitser Ehrenfried Pfeiffer aangetrokken.
Snelle uitbreiding
Tussen 1929 en 1931 volgt een snelle uitbreiding met het onder eigen beheer in gebruik nemen (de pachters vertrokken) van een tuinderij aan de Lepelstraat bij Ter Linde in Oostkapelle, de villa Loverendale te Domburg, met boomgaard en akkers (2,5 ha) en de gemengde bedrijven Ter Linde te Oostkapelle (42 ha) en Nieuwerkerk te Arnemuiden (74 ha), benevens de Pannehoeve in Dinteloord (Noord-Brabant, 53 ha). In 1931 wordt 180,5 ha geëxploiteerd. Sinds dat jaar vindt ook de verkoop van de producten mede plaats door verkooporganisaties in Den Haag, 't Gooi, Amsterdam en Londen. In 1932 komt er nog 15 ha van 'Ter Mee' bij Ter Linde. Loverendale verwerkt haar producten zoveel mogelijk zelf, in overeenstemming met de gebruikte landbouwmethode. Men maakt zelfs yoghurt en macaroni en er wordt begonnen met het zelf malen van tarwe en het bakken van brood en koekjes in een met hout gestookte oven. De producten worden nog steeds onder het gedeponeerde handelsmerk `Demeter' verkocht. De verliezen –het is crisistijd- zijn echter zo hoog opgelopen dat in 1935 de hofsteden Nieuwerkerk en Jacobahoeve en de villa Loverendale moeten worden verkocht. Om de kosten te helpen dekken worden de nog aanwezige schilderijen in de villa van Jacoba van Heemskerck twee dagen per week tentoongesteld.
Nieuwe directeur: reorganisatie
Mevr. Tak van Poortvliet, die in 1930 naar Dornach, Zwitserland, vertrokken is, overlijdt in 1936 en laat de Cultuurmaatschappij al haar bezittingen na. Een nieuwe directeur, dr. Heinze, reorganiseert met succes, o.a. door meer vlinderbloemigen te verbouwen en 3-jarige kunstweiden in de vruchtwisseling op te nemen. De tuinderij bloeit, proeftuin en laboratorium verkopen o.a. preparaten met steun van de inmiddels opgerichte `Nederlandse Vereniging tot Bevordering der Biologisch-Dynamische Landbouwmethode'. De contacten met de Zeeuwse bevolking verbeteren; onder directeur Pfeiffer was er een meer geïsoleerde opstelling.
Oorlog, inundatie en herverkaveling
Oorlog en inundatie van Walcheren verwoesten zeer veel en de herverkaveling vormt om. De vaart is er vooreerst uit. Men begint weer vanuit zijn principes met zo min mogelijk compromissen tot het ontwikkelen van de biologisch dynamische landbouw. Na 1965 komen er nieuwe ontwikkelingen ten gevolge van een veranderde mentaliteit, samenhangend met de eerste verschijnselen van een milieucrisis. De vraag gaat domineren: hoe ga je met de natuur om? Het aantal consumentenkringen beginnen zich sterk uit te breiden, evenals de afzet via reformhuizen. In 1967 worden 260.000 volkorenbroden afgezet. Men verwerkt later ook eigen melk tot kwark en kaas. In 1974 kon nog 40 ha, grenzend aan Ter Linde bijgekocht worden.
In de rest van Nederland zijn er tientallen produktie- en nevenbedrijven op biologisch-dynamische basis bijgekomen. In Zeeland omvat de BV Loverendale' thans nog Ter Linde en Ter Mee te Oostkapelle en het bedrijf De Pannenhoeve in Dinteloord (Noord-Brabant). Daarnaast zijn in Axel, Poortvliet, Goes en Ritthem bedrijfjes gesticht door particulieren.
Heilpedagogisch instituut
In de jaren 70 zijn er intensieve contacten met een beginnende antroposofische groep in Middelburg. Met daadwerkelijke steun vanuit Loverendale wordt de Vrije School in deze Zeeuwse hoofdstad opgericht. Met het heilpedagogisch instituut Het Zonnehuis in Zeist ontstaat samenwerking als er voor enige gehandicapte jong-volwassenen vlak in de buurt woongelegenheid wordt opgezet om ze mee te laten werken op het bedrijf, de bakkerij en de kaasmakerij. De melk van Ter Linde wordt in de eigen kwark- en kaasmakerij verwerkt en dat biedt een zinvolle levensinvulling aan de zorgbehoeftige medemensen.
Groei en bloei
In 1976 wordt directeur Matthias Guépin opgevolgd door Dick Schäfer en zijn vrouw Bibi. De grootste financiële problemen zijn overwonnen, mede dankzij de steeds goed draaiende bakkerij. Schäfer trekt verschillende nieuwe medewerkers aan naarmate de ouderen met pensioen gaan. Gemotiveerde en kundige oud-leerlingen van de middelbare land- en tuinbouwschool Warmonderhof komen in dienst en krijgen eigen verantwoordelijkheden. De sociale samenhang op het bedrijf groeit en dat komt onder meer tot uitdrukking in het vieren van feesten en de opvoering van het Kerstspel. In latere jaren zal ook op andere BD-bedrijven in Nederland de gewoonte ontstaan om mee te leven met de seizoenen door het vieren van jaarfeesten. Vaak is dat ook verbonden met het maken en opgraven van preparaten.
Mede vanuit het inzicht dat ervaring vastgelegd moet worden geeft Dick Schäfer in 1986 een Loverendale-boekje uit met de zestigjarige geschiedenis van een pionier in de biologisch-dynamische landbouw. Hierin zijn veel gegevens over bemesting, veebezetting, mineralenbalans en dergelijke verwerkt.
De Pannehoeve
De Pannenhoeve in Dinteloord is al jaren een zorgenkind. De bedrijfsleider Kooistra is in 1969 opgevolgd door zijn zoon, maar het bedrijf blijft nogal geïsoleerd werken en de inzet voor de biologisch-dynamische landbouw is onvoldoende. Wegens werk- en kostenbesparing wordt het melkvee afgeschaft om plaats te maken voor mestvee. De financiële resultaten hiervan zijn echter onbevredigend. Teruggaan naar melkvee gaat niet meer vanwege het nieuwe melkquoteringssysteem. Ook is er in de loop der jaren op de zware grond een onkruidprobleem ontstaan.
Tenslotte wordt de Pannehoeve verkocht en een beter bedrijf aangekocht, met meer toekomstmogelijkheden om hier jonge BD-ers een nieuwe start te geven. Dit wordt het 140 ha bedrijf De Steenen Muur in Werkendam, met melkquotum. De eerste ontwikkeling als biologisch-dynamisch bedrijf lijkt veelbelovend.
Problemen
Om gezondheidsredenen legt Dick Schäfer in 1988 zijn functie van directeur neer. Er ontstaan conflicten op het sociale vlak over de samenwerking, zeggenschap en structuur van het gehele bedrijf. Het zoeken naar een nieuwe vorm van onderlinge verantwoordelijkheden en besluitvorming vraagt om een nieuwe aanpak, die helaas niet wordt gevonden. Een probleem is ook de teruglopende broodverkoop doordat er meerdere biologisch-dynamische en biologische bakkerijen ontstaan, die dichter in de buurt van de consumenten liggen.
Er wordt een nieuwe directeur benoemd, Hans Dubbelaar, terwijl Schäfer als adviseur in dienst blijft. De onduidelijkheid en onenigheid onder de medewerkers wordt er echter niet minder om en de financiële situatie vraagt om ingrijpende maatregelen om de tegenvallende verkoop van bakkerijproducten te compenseren en de aangegane verplichtingen voor de koop van het nieuwe bedrijf te kunnen nakomen.
Bijna failliet
De nieuwe directeur, meer handelsman dan boer, zoekt samen met de commissarissen naar nieuwe afzetmogelijkheden van de eigen verwerkte producten. Dit vraagt om flinke investeringen, maar door te grote voortvarendheid en onzorgvuldige boekhouding gaan overzicht en inzicht in de eigen financiën verloren. De BV Loverendale blijkt in 1991 bijna failliet.
Nieuwe vorm
Het nieuwe bedrijf De Steenen Muur wordt verkocht aan derden. De eigen landbouwgrond van Ter Linde wordt verkocht aan het beleggingsfonds voor biologische landbouwgrond Biogrond en voortaan gepacht in erfpacht.
Zo wordt uit deze drastische verandering een nieuwe samenwerkingsvorm voor het bedrijf Ter Linde CV geboren: enerzijds de inbreng van erf en gebouwen, die nog in bezit zijn van Loverendale BV en anderzijds de maatschap van bedrijfsmedewerkers, die in onderling overleg het bedrijf voeren. Twaalf ha land is verkocht aan BD-fruitkweker Piet Korstanje, die zich met zijn bedrijf graag wil associëren met een gemengd landbouwbedrijf. De Boomgaard Ter Linde is een apart bedrijf, dat nauwe contacten onderhoudt met de Boerderij Ter Linde.
De laatste bestaat thans uit 85 ha land, 60 melkkoeien, een kaasmakerij en een tuinderij met een systeem van groente-abonnementen en een nieuw gebouwde, grotere potstal.
Loverendale-merk
De naam Loverendale is als merk in gebruik voor verschillende producten uit de biologisch-dynamische landbouw en wordt in licentie gevoerd door verscheidene verwerkers. Het merk is eigendom van Loverendale BV met de doelstelling dat uit de binnenkomende licentiegelden BD-bedrijven kunnen worden gesteund bijvoorbeeld bij een aankoop of verbouwing.
Auteur
M.A. Geuze, 1981
W. van Gorsel, 2017
Literatuur
H. Heinze, Loverendale 1926-1986 (Oostkapelle, 1986)
Loverendale, Loverendale, (Oostkapelle, 1980)
Demeter-Verkoopcentrale, Wat wil Loverendale? (Den Haag, 196X)