Dow Chemical

Dow Chemical

Petro-chemische fabriek in Terneuzen. Het fabriekscomplex ligt ten westen van Terneuzen in de Nieuw-Neuzenpolder. Vroeger lag hier het gehucht Noordhoek. Dow produceert vooral kunststoffen.

Dow, foto: J. Wolterbeek, 2000, ZB, Beeldbank Zeeland, rec. nr. 131225

Geschiedenis van het bedrijf

1964: Start

Na een uitgebreide studie besluit het Amerikaanse internationale chemieconcern Dow Chemical (genoemd naar oprichter Herbert Dow) in 1962 een vestiging te openen in Terneuzen (Nieuw-Neuzenpolder). De redenen voor vestiging in Zeeuws-Vlaanderen zijn divers. Gewezen wordt op de aanwezigheid van goede arbeidskrachten, de goede infrastructuur - waaronder de ligging aan diep vaarwater -, de gunstige ligging ten opzichte van de Europese markt en het gunstig vestigingsklimaat in het algemeen. Besloten wordt in 1964 te starten met ongeveer 200 (vooral uit Nederland afkomstige) werknemers. De officiële opening door prins Bernhard vindt plaats op 24 mei 1965.

Eerste paal van Dow door Amerikaanse ambassadeur, foto: PZC, 2000, ZB, Beeldbank Zeeland, rec. nr. 137407

De producten waar Dow in Terneuzen aanvankelijk op inzet zijn zeer divers. Het betreft industriële chemicaliën, grondstoffen voor plastics, voor bouwmaterialen en verpakkingsmaterialen, speciale kunstgarens en textielgarens.

1965-1969: Stormachtige groei

De eerste jaren van haar bestaan is er een stormachtige groei van de Terneuzense vestiging van Dow Chemical. Zo groeit het uit tot de grootste fabriek van het Dow-concern buiten de Verenigde Staten. In 1967 wordt een styreenfabriek geopend. Styreen wordt gebruikt als grondstof voor diverse kunststoffen. Twee jaar later, in 1969, wordt een LDPE-fabriek in gebruik genomen. LDPE is een thermoplast gebruikt voor de productie van bijvoorbeeld foliën, plastic tassen, coating voor melkpakken of fotopapier en kabelbeschermmateriaal. Vijf jaar na de start zijn al 320 hectare bedrijfsterrein bezet. Om verdere groei van het bedrijf mogelijk te maken wordt besloten een aantal oude mosselbanken van natuurgebied De Braakman in gebruik te nemen. Dit gebied van ongeveer 110 ha. zal vanaf 1975 door Dow worden benut.

1970-1974: Verdere groei

Tussen 1970 en 1972 wordt een polyetheleeninstallatie met nafta-kraker in gebruik genomen. Polyetheleen is een chemische grondstof die wordt gebruikt bij de productie van plastic flesjes en zakjes, verpakkinggen, vezels, en gas- en waterleidingen.

1975-1979: Tegenslag

In de tweede helft van de jaren 70 - DOW telt dan ruim 2.000 werknemers - is er aanvankelijk sprake van teruglopende omzetten. Een en ander is vooral een gevolg van de diepe economische crisis die zich vanaf 1973 ('oliecrisis') meer en meer manifesteert en van toegenomen concurrentie uit Japan, de VS en uit Oost-Europa. Bij het Terneuzense bedrijf leidt het onder andere tot een begin van structurele energiebesparingsmaatregelen. Daarnaast wordt ook geïnvesteerd in milieubeschermende maatregelen, onder andere in waterzuivering. Andere grote investeringen zijn er in deze periode niet. Wel wordt de aminusfabriek uitgebreid en wordt een latexfabriek gebouwd.

1980-1984: Nieuwe investeringen

Meeuw op een paal, met op de achtergrond Dow Chemical, foto: J. Wolterbeek, 1998, ZB, Beeldbank Zeeland, rec. nr. 130226

Ondanks de wat moeizame marktomstandigheden investeert Dow in 1980 in de aankoop van 20% in de raffinaderij van Total in Vlissingen-Oost. Hierdoor wordt de grondstoffenaanvoer voor de langere termijn verzekerd en is men minder afhankelijk van de aanvoer van (dure) nafta. Daarnaast bouwt Dow in deze periode ook een nieuwe poly-ethileenfabriek, een styrofoamfabriek en worden er op de mosselbanken LPG-tanks geïnstalleerd. Vooral tegen de bouwvergunning van de styrofoamfabriek (voor de productie van schuimplastic) komt veel protest van de milieubeweging. De productie van stryrofoam is namelijk schadelijk voor de ozonlaag.

1985-1989: Wisselende omstandigheden

Als gevolg van onder andere gestegen prijzen voor grondstoffen en energie dalen de bedrijfswinsten in 1985 scherp. Wel blijft de werkgelegenheid op peil en telt Dow in Terneuzen rond 1985 ruim 2.500 werknemers.

In deze periode komt Dow regelmatig negatief in het nieuws vanwege de milieubelasting van het bedrijf voor de omgeving. Zo zijn er onder andere incidenten vanwege een benzeenwolk en lozingen van styreen.

Aan het eind van de jaren 80 herstelt de markt zich. De bedrijfsresultaten worden snel beter en er ontstaat ruimte voor nieuwe investeringen. In 1989 wordt begonnen met de bouw van een nieuwe styreenfabriek, waarmee ongeveer 350 miljoen gulden gemoeid is. De styreenfabriek wordt in 1991 in gebruik genomen.

1990-1994: Herstructurering

In de jaren 90 verslechteren de marktomstandigheden opnieuw en besluit het wereldwijde Dow-concern dat het roer om moet. De efficiency-operatie, bekend als de zgn. 'Blue Print'-operatie, moet leiden tot een halvering van de productiekosten en een verdubbeling van de productie. Bij Dow in Terneuzen leidt het onder andere tot een vacaturestop en ontslag voor ongeveer 500 werknemers. Als gevolg van deze operatie moeten ook veel onderaannemers en toeleveranciers werknemers ontslaan. Bij de hele operatie worden de vakbonden op een zijspoor gezet. De werknemers van Dow beschikken namelijk niet over een cao, maar hebben een individueel arbeidscontract afgesloten.

1995-1999: Emergo-project

Eind 1995 telt Dow in Terneuzen ongeveer 2.300 werknemers. Dit is ongeveer 600 minder dan een paar jaar geleden. Door de kostenbesparingen en een aantrekkende markt komt er geleidelijk weer financiële ruimte voor nieuwe investeringen. Zo wordt in 1999 besloten de tweede naftakraker te moderniseren; een mega-investering, waarmee ongeveer 1 miljard gulden is gemoeid. Dit zgn. Emergo-project levert 3 jaar werk op voor circa 800 werknemers. Met de vernieuwing van de tweede kraker is het mogelijk de productie van ethyleen sterk op te voeren, waardoor Dow op termijn nieuwe activiteiten kan gaan ontplooien.

2000-2004: Nieuwe investeringen

Door de vernieuwing van de tweede naftakraker kan Dow Terneuzen zijn productie van latex en cumeen (een oliederivaat) opvoeren. Daarna volgen nieuwe investeringen, onder andere een nieuwe kraker en de uitbreidingen van de fabrieken voor ABS (een thermoplast en een copolymeer dat gebruikt wordt voor de productie van kunststoffen voorwerpen), polyethyleen en polyurethaan.

Open dag Chemie, foto: J. Wolterbeek, 11-11-2000, ZB, Beeldbank Zeeland, rec. nr. 1231

2005-2015: Crisismaatregelen

Vanaf 2008 is het opnieuw (krediet)crisis. Om deze het hoofd te bieden besluit Dow 3 van haar 26 fabrieken te sluiten. Het gaat om kleinere fabrieken voor de productie van ethylbenzeen, styreen en polystyreen. De operatie brengt een verlies van ongeveer 200 banen met zich mee.

Auteur

W. van Gorsel, 2017

Bronnen

Website Dow

Krantenbank Zeeland, PZC, artikel 40 jaar Dow, 1 september 2005