Pieter Zeeman

Pieter Zeeman
Pieter Zeeman in zijn laboratorium in Amsterdam samen met Albert Einstein, 1921, foto: Archief Pontes Scholengroep, in: Zeeland 14/2 (2005) omslag
Geboren	25 mei 1865 Zonnemaire
Overleden	9 oktober 1943 Haarlem
Beroep	natuurkundige en nobelprijswinnaar
VIAF	P. Zeeman

Jeugd

Borstbeeld van Pieter Zeeman te Zonnemaire, foto: Jaap Wolterbeek, 1997, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 128838

Pieter Zeeman was de zoon van een predikant. Na de lagere school op het dorp bezocht hij de H.B.S. te Zierikzee, nu de 'Pontes Scholengemeenschap locatie Pieter Zeeman' geheten. Op zestienjarige leeftijd verrichtte hij, gezeten op het kippenhok achter het huis, al metingen aan de sterrenhemel. Wegens ziekte duurde het tot 1885 voordat hij het toen nog voor HBS-ers benodigde Staatsexamen aflegde en zich liet in schrijven aan de Leidse universiteit voor de studie in wis- en natuurkunde.

Universitaire carrière

Hij volgde de colleges van de hoogleraren Lorentz en Kamerlingh Onnes. In 1890 slaagde hij voor het doctoraal examen en in 1893 verscheen zijn proefschrift over de terugkaatsing van het licht aan gemagnetiseerde spiegels. In 1896 ontdekte hij het verschijnsel, dat zijn naam zou dragen, het Zeemaneffect (de invloed van een magnetisch veld op een door dit veld gaand licht). Zijn leermeester Hendrik Antoon Lorentz had uit zijn elekronentheorie afgeleid dat licht uitgezonden door een bewegend elektron door een magnetisch veld zou worden veranderd. Het lukte Zeeman aan te tonen dat de uitgezonden spectraallijnen zich splitsen, waarmee hij de theorie van zijn leermeester had bevestigd. In 1902 kreeg hij, samen met Lorentz, de Nobelprijs voor natuurkunde. In 1908 volgde zijn benoeming tot gewoon hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam. De universiteiten van Brussel, Glasgow, Göttingen, Leuven, Oxford, Parijs en Philadelphia verleenden hem het eredoctoraat. Vlakbij zijn in 1963 gerestaureerde geboortehuis te Zonnemaire staat een bronzen borstbeeld, een geschenk van de gemeente Amsterdam.

beknopte Bibliografie

• De kromme lijnen van de derde orde in de ruimte (Leiden, 1893).

Prijzen

Het geboortehuis van de natuurkundige en Nobelprijswinnaar Pieter Zeeman te Zonnemaire, ca. 1950, foto, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 42629

• 1902 Nobelprijs voor de natuurkunde (samen met Lorentz)
• Eredoctoraten van de universiteiten van Brussel, Glasgow, Göttingen, Leuven, Oxford, Parijs en Philadelphia

Tekst uit de Encyclopedie van Zeeland 1982-1984

Bekijk de originele tekst uit de Encyclopedie van Zeeland, 1982-1984

AUTEUR =

-J.P. Vaane, M.A. Geuze

Literatuur

-Honderd jaar blokken

-Johan Everaers, 'De Zeemanprijs gereanimeerd', in: Zeeland 14/2 (2005) 49-55.