Festival Nieuwe Muziek: verschil tussen versies
kGeen bewerkingssamenvatting |
|||
| Regel 171: | Regel 171: | ||
=== '''[[Iannis Xenakis]]'''(1922-2001) === | === '''[[Iannis Xenakis]]'''(1922-2001) === | ||
[[Bestand:FNM2.jpg|thumb| | [[Bestand:FNM2.jpg|thumb|300px|right|Morton Feldman (links) en Iannis Xenakis, bron: Marya Heij & Nora Görne]] | ||
De Frans-Griekse componist en architect [[Iannis]] Xenakis stond bekend om zijn vernieuwende ideeën over electro-akoestische muziek. Vanaf 1961 werd zijn werk in Zeeland uitgevoerd en in 1976 stonden zijn composities centraal tijdens de eerste editie van het Festival Nieuwe Muziek. Tot zijn dood in 2001 bleef Xenakis de huiscomponist van dit festival. | De Frans-Griekse componist en architect [[Iannis]] Xenakis stond bekend om zijn vernieuwende ideeën over electro-akoestische muziek. Vanaf 1961 werd zijn werk in Zeeland uitgevoerd en in 1976 stonden zijn composities centraal tijdens de eerste editie van het Festival Nieuwe Muziek. Tot zijn dood in 2001 bleef Xenakis de huiscomponist van dit festival. | ||
=== '''[[Xenakis Ensemble]]''' === | === '''[[Xenakis Ensemble]]''' === | ||
Versie van 13 jan 2015 14:33
| Festival Nieuwe Muziek, FNM |
|---|
Festival van 1976 tot 2003 georganiseerd door de Vereniging Jeugd en Muziek Zeeland en de Stichting Nieuwe Muziek Zeeland, met een focus op hedendaagse componisten.
Ontstaan Festival Nieuwe Muziek
Eind jaren ’60 organiseerden Nico van den Boezem, Ad van ’t Veer en Gijs Bergman concerten met hedendaagse muziek. Met de oprichting van de Vereniging Jeugd en Muziek Zeeland in 1969 werden deze concerten steeds bekender, en vanaf 1976 werden deze initiatieven gecentreerd in het Festival Nieuwe Muziek. Gedurende enkele weken in de zomervakantie waren, op diverse locaties in Middelburg en de rest van Zeeland, concerten met veelal hedendaagse muziek te beluisteren; er klonk een variëteit aan muziek, van popmuziek en jazz tot hedendaagse klassieke muziek. Bij de concerten waren de componisten vaak aanwezig en enkele componisten voerden ook hun eigen werken uit. Bij gebrek aan een hoofdlocatie werden de concerten gegeven door heel de stad. Veelgebruikte concertlocaties waren de Vleeshal, de Kuiperspoort, de Stadsschouwburg, het Abdijplein en diverse kerken.
Stichting Nieuwe Muziek Zeeland
In 1983 was de Vereniging Jeugd en Muziek Zeeland niet in staat een festival te organiseren, wegens een subsidieconflict. In 1984 werd de festivaltraditie voortgezet; het festival werd nu georganiseerd door de nieuw opgezette Stichting Nieuwe Muziek Zeeland onder leiding van Ad van ’t Veer. Het Festival Nieuwe Muziek onderging toen twee drastische veranderingen. Ten eerste kwam er een hoofdlocatie voor het festival, namelijk de Kloveniersdoelen waar de Stichting Nieuwe Muziek Zeeland was ondergebracht. Ten tweede kwam er een ruimere programmering van hedendaagse muziek door het jaar heen; het Festival Nieuwe Muziek was dus niet meer de centrale focus voor hedendaagse muziekconcerten. In 1989 werd het festival wederom afgeblazen wegens subsidieconflicten. Vanaf 1996 maakte het festival om financiële redenen af en toe deel uit van het Zeeuws Nazomer Festival. Het programma werd in de daaropvolgende jaren soms flink ingekort of juist verspreid over enkele maanden zodat er van een festival nauwelijks meer sprake was. Met het de problemen rond subsidiëring van het festival in 2004, kwam er een einde aan de traditie van het Festival Nieuwe Muziek.
Hoogtepunten van het festival
Compositie opdrachten en premières waren een vast onderdeel van het Festival en de Stichting Nieuwe Muziek: gedurende het 28-jarige bestaan van het festival beleefden meer dan 2000 composities hun wereldpremière in Middelburg, terwijl een nog groter aantal werken hun Nederlandse première beleefden tijdens het festival. Voorbeelden van componisten wier werk vaak een première beleefde in Middelburg zijn Iannis Xenakis, John Cage, Morton Feldman en Willem Breuker. Niet alleen concerten waren een vast segment tijdens het festival, maar ook lezingen, workshops, en debatten over verschillende onderwerpen gerelateerd aan hedendaagse muziek namen een grote plaats in bij het Festival Nieuwe Muziek. De losse en ongedwongen sfeer die deze activiteiten kenmerkte, was een van de redenen waarom het festival zo lang succesvol was onder publiek, componisten en musici.
Festivalthema’s per jaar
| Datum | Thema's |
|---|---|
| 19 juni – 10 juli 1976 | Iannis Xenakis |
| 24 juni – 10 juli 1977 | Rondom Giacinto Scelsi en George Crumb |
| 21 juni – 9 juli 1978 | Rondom Louis Andriessen, Brian Ferneyhough, Michael Finnissy, Lejaren Hiller en Sylvano Bussotti |
| 21 juni – 8 juli 1979 | Muziek en muziektheater uit Japan |
| 20 juni – 10 juli 1980 | Rondom Fernando Grillo en Györge Kurtag |
| 20 juni – 5 juli 1981 | Rondom dansgroep Kei Takei, Maarten Altena en Boguslaw Schäffer |
| 17 juni – 10 juli 1982 | Rondom Misha Mengelberg en de computerworkshop L’Upic van Iannis Xenakis |
| 1983 | geen Festival Nieuwe Muziek, maar stadhuisconcerten door Michiko Hirayama |
| 21 juni – 7 juli 1984 | Rondom John Cage, Iannis Xenakis en Daniele Lombardi |
| 20 juni – 6 juli 1985 | Rondom Jan Vriend, Nikos Skalkottas, Motobs en Bow Gamelan |
| 19 juni – 6 juli 1986 | Jubileum festival, met componistendagen |
| 18 juni – 4 juli 1987 | Rondom Morton Feldman |
| 16 juni – 10 juli 1988 | John Cage |
| geen Festival Nieuwe Muziek | |
| 28 juni – 7 juli 1990 | Rondom de Mediterranee |
| 27 juni – 20 juli 1991 | De nieuwe Mozart |
| 25 juni – 18 juli 1992 | Composer’s meeting |
| 26 juni – 17 juli 1993 | ‘Orfeo‘ in het kader van het Monteverdi jaar en Michael Nyman |
| 27 oktober – 26 november 1994 | 25 jaar nieuwe muziek in Zeeland |
| 14 oktober – 21 oktober 1995 | Oresteia van Iannis Xenakis |
| 5 oktober – 12 oktober 1996 | Een brug tussen film en muziek |
| 21 juni – 5 juli 1997 | Iannis Xenakis |
| 18 juni – 11 juli 1998 | Vrouwen in de avant-garde |
| 26 oktober – 30 oktober 1999 | Ferrucio Busoni |
| 7 oktober 2000 – 1 januari 2001 | Festival Nieuwe Muziek 2000 |
| 8 december 2001 – 1 januari 2002 | Dichter bij jazz |
| Verspreid over het jaar 2002 | 400-jarig bestaan van de VOC |
| 24 mei – 31 mei 2003 | Twee piano’s |
Belangrijke uitvoerenden en componisten van het Festival Nieuwe Muziek (FNM)
Louis Andriessen(1939)
Louis Andriessen is een beroemde Nederlandse componist, pianist en docent aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. Hij is ook zeer belangrijk vanwege zijn muzikale verkenning van concepten als tijd (De Tijd, 1981), snelheid (De Snelheid, 1983), toestand (De Staat, 1976), dood (Trilogy of The Last Day, 1996-97), en materie (De Materie, 1985-88). Verder besteedde hij veel aandacht aan de combinatie van klassieke muziek, de hedendaagse cultuur en wereldmuziek. Van 1978 tot 2000 werden zijn composities diverse keren uitgevoerd tijdens het festival. Een van deze werken was het muziektheater Orpheus (1977) dat in 1993 in de Middelburgse schouwburg werd opgevoerd.
Gerard Bouwhuis(1954)
De pianist Gerard Bouwhuis heeft zich gespecialiseerd in eigentijds repertoire en is docent hedendaagse muziek aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. Bouwhuis was medeoprichter van het Xenakis Ensemble in 1981 (nu Nieuw Amsterdams Peil genoemd). Hij gaf vanaf 1977 concerten in Zeeland en was in 1978 en 1979, en van 1985 tot 1994 regelmatig te gast bij het Festival Nieuwe Muziek. Verder nodigde de Stichting Nieuwe Muziek, en tegenwoordig de Stichting Muziek Podium Zeeland, hem tot op heden regelmatig uit voor incidentele concerten.
Willem Breuker(1944-2010)
De bekende Nederlandse componist en jazz musicus Willem Breuker was vele jaren lang een bekende gast bij het Festival Nieuwe Muziek. Vooral zijn uitvoeringen met het Willem Breuker Kollektief warden beschouwd als zeer bijzonder.
John Cage(1912-1992)
John Cage kan worden gezien als een van de belangrijkste componisten en muziektheoretici van de 20e eeuw. Hij bezocht het Festival Nieuwe Muziek meerdere keren tussen 1982 en 1992. In 1988 werd het gehele festival opgedragen aan zijn werk en visie op muziek.
Elisabeth Chojnacka(1939)
De Poolse klaveciniste Elisabeth Chojnacka is wereldwijd bekend als pionier van de hedendaagse klavecimbel muziek. Verscheidene componisten hebben werken aan haar opgedragen, waaronder György Ligeti, Iannis Xenakis, en Michael Nyman. Van 1976 tot 1987 was ze een prominent musicus tijdens het Festival Nieuwe Muziek; ze speelde meerdere premières van diverse componisten. Enkele van die werken waren aan haar opgedragen. In de daaropvolgende jaren kwam ze op uitnodiging van de Stichting Nieuwe Muziek af en toe terug naar Zeeland om concerten te geven.
Morton Feldman(1926-1987)
De Amerikaanse componist Morton Feldman was in 1977 en gedurende de jaren ’80 een belangrijke componist tijdens het Festival Nieuwe Muziek; hij gaf hier lezingen en debatteerde regelmatig met andere componisten van eigentijdse muziek. Meerdere composities van Feldman beleefden hun première in Middelburg.
Instant Composers Pool
De Instant Composers Pool (ICP) is een Nederlands ensemble en platenlabel dat in 1967 werd opgericht door drummer Han Bennink, pianist Misha Mengelberg en saxofonist Willem Breuker (die de ICP in 1974 verliet). De ICP is deels een jazz band en deels een kamerorkest. Het doel van het ensemble is om verschillende muziekstijlen te mengen in ‘instant compositions’: composities die ter plekke worden bedacht. De ICP gaf een aantal keren concerten tijdens het Festival Nieuwe Muziek.
Huub Kerstens(1947-1999)
Huub Kerstens’ voornaamste betrokkenheid bij het Festival Nieuwe Muziek was als dirigent van het Xenakis Ensemble en het Koor Nieuwe Muziek. Vooral met het Xenakis Ensemble verzorgde hij verscheidene wereldpremières van hedendaagse muziek. Verder was Kerstens ook pianist en componist, hoewel maar enkele van zijn werken tijdens het festival zijn uitgevoerd.
Koor Nieuwe Muziek
Het Koor Nieuwe Muziek bestond uit ongeveer 80 leden met hetzelfde doel: hedendaagse, vooral Nederlandse muziek promoten. Het koor werd in 1986 opgericht door de Stichting Nieuwe Muziek en de Amsterdamse Stichting Gaudeamus. Huub Kerstens werd benoemd als eerste dirigent van dit koor, dat bestond uit zowel goede amateurzangers als professionele zangers. Het eerste concert door het Koor Nieuwe Muziek was de wereldpremiere van het werk ‘Die Vögel’ van Jan Boerman tijdens het Festival Nieuwe Muziek in 1986. In de daaropvolgende jaren gaf het koor niet alleen concerten tijdens dit festival, maar ook tijdens andere festivals, zoals het Zeeland Nazomer Festival.
Theo Loevendie (1930)
De Nederlandse klarinettist en componist Theo Loevendie richtte zijn aandacht in eerste instantie volledig op jazz muziek. Later begon hij echter ook met het componeren van orkest- en kamermuziek en opera’s.
Geoffrey Douglas Madge(1941)
De Australische avant-garde componist Geoffrey Douglas Madge verzorgde van 1969 tot 2009 jaarlijks vele concerten met eigentijdse klassieke muziek in Middelburg. In Zeeland was Madge lange tijd de belangrijkste pleitbezorger voor pianomuziek van hedendaagse componisten, hij was in het bijzonder gespecialiseerd in Xenakis’ werken. Madge was ook een vaste musicus bij het Festival Nieuwe Muziek, waar hij van 1976 tot 2005 regelmatig concerten en masterclasses gaf.
Daan Manneke(1939)
De componist, dirigent en organist Daan Manneke werd geboren in Kruiningen, Zeeland, in een orthodox-protestantse familie. Zijn eerste leraar was Adriaan Kousemaker in Goes. In 1959 begon hij zijn studie voor orgel en compositie aan het Brabants Conservatorium in Tilburg. Vervolgens ontving hij in 1967 als eerste de ‘aanmoedigingsprijs van jong Zeeuws talent’ van de Provincie Zeeland. Later zette Manneke zijn studie voort in Brugge en Brussel, in België. Daarnaast kreeg hij privélessen van Olivier Messiaen. Hij werd expert op het gebied van improvisatie en componeerde ongeveer 200 werken in diverse stijlen. Toen hij naar Breda verhuisde, bleef hij nog geruime tijd directeur van de muziekschool in Terneuzen, en dirigeerde het Vlissingse Oratorium en het Middelburgse Mannenkoor. Zijn werken werden tussen 1980 en 1984 diverse keren uitgevoerd tijdens het Festival Nieuwe Muziek. Verder organiseerde hij hier ook de wereldpremière van zijn werk Signalen tijdens het festival in 1981.
Michael Nyman(1944)
De Britse componist, pianist en musicoloog Michael Nyman is voornamelijk beroemd om zijn filmmuziek, zoals in The Piano. Hij schreef ook diverse opera’s en is bekend om zijn minimalistische composities. In 1993 was het gehele Festival Nieuwe Muziek aan hem gewijd. Hij nam hier deel aan verscheidene optredens, waaronder concerten samen met het Xenakis Ensemble, en gaf een masterclass. Bovendien ontving hij een compositieopdracht voor het werk ‘Festival Nieuwe Muziek 1994’ om het 25-jarige bestaan van het festival te vieren.
Karl-Heinz Stockhausen(1928-2007)
De veelgeprezen, maar ook controversiële Duitse componist Karl-Heinz Stockhausen is voornamelijk beroemd vanwege zijn werk in toevals-, elektronische en ruimtelijke muziek. Hij werd diverse keren uitgenodigd voor het Festival Nieuwe Muziek, maar kon dit helaas nooit bijwonen. Enkele composities van Stockhausen werden toch uitgevoerd tijdens het festival, door bijvoorbeeld Aki Takahashi en Tomoko Mukaiyama.
Markus Stockhausen(1957)
Markus Stockhausen is een Duitse componist en trompettist. Hij is niet alleen actief in hedendaagse klassieke muziek maar ook in jazzmuziek. Hij bezocht het festival in 1991 en 1992 en voerde het werk Pieta uit, een onderdeel van de opera Dienstag aus Licht van zijn vader Karl-Heinz Stockhausen. In 2006 kwam hij terug naar Zeeland om op uitnodiging van de Stichting Muziek Podium Zeeland een concert te geven in de Grote Kerk in Veere.
Aki Takahashi(1944)
Aki Takahashi is een Japanse pianiste en heeft zich gespecialiseerd in de uitvoering van eigentijdse klassieke muziek. Van 1979 tot 1992 was ze een veelgevraagd musicus in Middelburg, en speelde in het bijzonder tijdens het Festival Nieuwe Muziek een belangrijke rol. Verschillende premières van componisten werden hier door haar uitgevoerd. Tijdens het festival voerde ze ook werken uit van Karlheinz Stockhausen, Pierre Boulez, en bovenal ook Iannis Xenakis.
Frances-Marie Uitti(1948)
De Amerikaanse cellist en componist Frances-Marie Uitti staat bekend om haar uitvoeringen van virtuoze en esoterische hedendaagse klassieke muziek. Componisten als Giacinto Scelsi, Louis Andriessen en Sylvano Bussoti componeerden muziek voor haar, en ze werkte nauw samen met vooraanstaande componisten als John Cage, Iannis Xenakis, en Elliott Carter. Tussen 1976 en 1981, en tussen 1988 en 2000 bezocht ze het Festival regelmatig en voerde speciaal voor haar gecomponeerde werken en premières uit.
Willem Breuker Kollektief
Het Willem Breuker Kollektief was een bigband, in 1974 opgericht door Willem Breuker. Hij maakte zelf ook deel uit van deze band, die meer dan dertig jaar uit tien leden bestond. Een van de kenmerken van het Willem Breuker Kollektief was diens vaardigheid om verschillende muziekstijlen te vertolken en humor in hun optredens te verwerken. Van 1978 tot 1998 gaf de band verscheidene optredens tijdens het festival; er werden voornamelijk werken van Willem Breuker zelf gespeeld. Na het overlijden van Breuker in 2010 kondigde het Willem Breuker Kollektief hun laatste tournee aan voor 2012.
Iannis Xenakis(1922-2001)
De Frans-Griekse componist en architect Iannis Xenakis stond bekend om zijn vernieuwende ideeën over electro-akoestische muziek. Vanaf 1961 werd zijn werk in Zeeland uitgevoerd en in 1976 stonden zijn composities centraal tijdens de eerste editie van het Festival Nieuwe Muziek. Tot zijn dood in 2001 bleef Xenakis de huiscomponist van dit festival.
Xenakis Ensemble
Op initiatief van de Stichting Nieuwe Muziek Zeeland te Middelburg en de pianist Geoffrey Douglas Madge, werd met instemming van de componist Iannis Xenakis in 1981 het Xenakis Ensemble opgericht. De doelstelling van het ensemble was om programma’s samen te stellen die als vernieuwend en grensverleggend aangemerkt konden worden. Sinds 2005 opereert het Xenakis Ensemble onder de naam Nieuw Amsterdams Peil; er wordt echter nog steeds samengewerkt met MuziekPodium Zeeland, opvolger van de Stichting Nieuwe Muziek. Deze naamsverandering was een initiatief van pianist Gerard Bouwhuis en violiste Heleen Hulst. De doelstelling van het ensemble bleef onveranderd; nog steeds ligt de nadruk op 20e eeuwse muziek en het laten zien van de diversiteit en rijkdom van diverse muziekstromingen. Het ensemble bestaat uit een vaste kern van professionele musici, en als de bezetting van een compositie het vereist kan deze vaste kern worden aangevuld met instrumentalisten uit de ‘vaste uitbreidingsgroep’ van het ensemble. Deze werkwijze zorgt ervoor dat composities voor zeer uiteenlopende bezettingen kunnen worden uitgevoerd.
Bronnen
-Beer, R. de, Huub Kerstens (1948-1999) Gedreven muziekschepper. Website 26 februari 1999.
-Boosey & Hawkens. Louis Andriessen.
-Braak, L. ter (1997). Wim Riemens: Splendid Isolation.
-Centrum Nieuwe Muziek: 1969-1994 (Middelburg: Stichting Nieuwe Muziek Zeeland, ca. 1995).
-Jazz Fest Sarajevo (2012). 45 years of Instant Composers Pool.
-Krantenbank Zeeland, PZC, 1976-2010.
-London Sinfonietta (2012). Louis Andriessen.
-Nieuw Amsterdams Peil (2012).
-Stockhausen-Verlag, Short biography of Karlheinz Stockhausen (2004).
-Whitehead, K. Remembering Dutch Jazz Musician Willem Breuker, website: 28 juli 2010.
-Zomerprogramma 2012 (Middelburg: MuziekPodium Zeeland, 2012).