Delta Nutsbedrijven

Delta Nutsbedrijven

Zeeuws energiebedrijf. Het bedrijf is opgericht in 1991 na een fusie tussen Watermaatschappij Zuid West Nederland (WMZ) en de Provinciale Zeeuwse Energie Maatschappij (PZEM). Het hoofdkwartier is gevestigd in Middelburg. Vanuit Vlissingen worden de klanten technisch bediend. Delta telt op dit moment ongeveer 500 medewerkers.

PZEM kantoor van architect A. Rothuizen uit 1937, foto: W. Helm, 1998, ZB, Beeldbank Zeeland, rec. nr. 12193

Geschiedenis van het bedrijf

1919: Het begin

De Provinciale Zeeuwse Electriciteits Maatschappij (PZEM) werd opgericht op 3 mei 1919. Een aantal notabele heren bezochten een Middelburgse notaris om de oprichtingsacte te laten passeren van een maatschappij die zich zou gaan bezighouden met de opwekking van elektriciteit. Het startkapitaal was twee miljoen gulden.

PZEM Electrische Centrale in Westdorpe, fotograaf: onbekend, 1923, ZB, Beeldbank Zeeland, rec. nr. 91836

PZEM kende een aarzelend begin. Na een jaar waren er 15 gemeenten aangesloten op het PZEM-netwerk en waren er 3.173 afnemers. Vanwege de hoge kosten van de kolen was de stroomprijs 24 cent per KWh. In 1923, vier jaar later, werd in Westdorpe de eerste PZEM-centrale in gebruik genomen. Dit hing onder andere samen met het feit dat de gemeenten vaak al over een eigen (gemeentelijke) centrale beschikten of een eigen gasvoorziening hadden en de PZEM-plannen vaak tegen werkten. De gemeente Schoondijke was de eerste gemeente die PZEM-elektriciteit kreeg. Dit overigens nog tegen het zeer hoge tarief van 60 cent per kilowattuur. Na Schoondijke volgden nog St. Jansteen, Hoek, Philipine, Koewacht, IJzendijke, Westdorpe, Biervliet, Zuiddorpe, Groede en Hoofdplaat.

Vanaf 1928 komt het proces in een versnelling. In dat jaar neemt de PZEM de stoomfabriek 'S.A. Tramways a Vapeur' over - een trammaatschappij/streekvervoerder. Na deze overname volgt een snelle expansie. Het distributienet wordt tot een eenheid gesmeed en de hoeveelheden geproduceerde stroom nemen snel toe. Wel vertragen oorlog en watersnood dit proces.

In de jaren 50 en 60 gaat het groeiproces opnieuw verder. Als wordt gekeken naar de omzet per hoofd van de bevolking is het op dat moment een van de grootsten in Nederland. De omzet schommelt dan rond de 1 miljard Kilowattuur per jaar.

1970: Fusie met ZEGAM

Op 1 januari 1970 fuseert PZEM met de Zeeuwse Gas Maatschappij (ZEGAM). Hierdoor ontstaat een groot Zeeuws energiebedrijf. De officiële naam van PZEM wordt nu: NV Provinciale Zeeuwse Energie Maatschappij.

PZEM Electrische Centrale in Vlissingen, foto: PZC, 1967, ZB, Beeldbank Zeeland, rec. nr. 157764

1973: Kerncentrale

In 1969 besluit PZEM de Kernenergie-centrale Borssele te bouwen. De bouw is onder andere een gevolg van de komst van aluminiumfabriek Pechiney naar Vlissingen-Oost. Vanwege het grote electriciteitsverbruik van dit bedrijf is de aanwezigheid van een (goedkope) energiecentrale een zeer belangrijke reden om zich begin jaren 70 in Zeeland te vestigen. Al snel na de bouw van de kerncentrale in Borssele zijn er plannen voor de bouw van een tweede kerncentrale ernaast. Om uiteenlopende redenen zal deze tweede kerncentrale er echter nooit komen.

1990: EPZ

Volgens de Elektriciteitswet uit 1989 moet de capaciteit van een energie-productiebedrijf tenminste 2500 Megawat zijn. Het gevolg is dat er in Nederland een bundeling en concentratie plaatsvindt van de elektriciteitsproductie. Uiteindelijk blijven UNA, EZH, EPON en EPZ over. EPZ (Elektriciteits-Productiemaatschappij Zuid-Nederland) ontstaat door een fusie van het Noord-Brabantse PNEM en het Limburgse PLEM. In 1990 gaat ook de PZEM participeren in de EPZ en verwerft een derde van de aandelen EPZ.

1991: Delta Nuts

De naam PZEM verdwijnt in 1991. In dat jaar fuseert het bedrijf met de Watermaatschappij Zuid West Nederland (WMZ). Het nieuwe bedrijf heet NV Delta Nutsbedrijven. Het bedrijf beheert op dat moment ca. 148.000 gasaansluitingen en 167.000 elektriciteitsaansluitingen. Water wordt geleverd aan Zeeland, Goeree-Overflakkee en aan vijf West-Brabantse gemeenten. Naast deze hoofdactiviteiten is Delta Nuts ook bezig met opkomende (milieu)activiteiten als windenergie, warmtekrachtkoppeling en biogas. Het hoofdkantoor is gevestigd in Middelburg. In 1991 werken er bij het bedrijf circa 1300 werknemers.

Onthulling naam: N.V. Delta Nutsbedrijven, fotograaf: onbekend, 1991, ZB, Beeldbank Zeeland, rec. nr. 88584

1996: Kabel en internet: Zeelandnet

Vanaf 1996 gaat Delta Nuts samenwerken met Zeelandnet. Dit bedrijf is in 1995 ontstaan uit het Kampelandse bedrijf Rijkholt beheer. Het is Deltadochter Zekatel MultiCommunicatie (ZMC) die in oktober 1999 een meerderheidsbelang verwerft in het bedrijf Zeelandnet. De opkomst van kabeltelevisie en het internet is debet aan deze ontwikkeling.

2001: Zuiniger worden

Na jaren van financiële voorspoed dalen de winsten na de eeuwwisseling. De concurrentie neemt toe en de energieprijzen staan onder druk. Bovendien is het bedrijf steeds meer geld kwijt in promotie om de vaste klanten te behouden.

2003: Afvalverwerking: Delta Milieu BV

In oktober 2003 wordt Delta Milieu BV opgericht. In dit bedrijf zijn de Verstraeten Verbrugge Groep, Phoenix Holding, De Jonge Impex en OLAZ, het Openbaar Lichaam Afvalstoffenverwijdering Zeeland, verenigd. Afvalverwerker OLAZ is op zijn beurt in een eerder stadium overgenomen door Delta Nuts.

Delta Milieu houdt zich bezig met diverse taken op het gebied van milieu: recyclen, composteren, verbranden en berging van afval, verwerking en bewerking van baggerspecie, slibontwatering, industriële reiniging van tanks en procesinstallaties, membraamtechnologie en dienstverlening voor gemeenten naar de burger toe. Het nieuwe bedrijf richt zich op de Nederlandse en Vlaamse markt. Het hoofdkantoor wordt gevestigd in Terneuzen. Bij het nieuwe bedrijf werken ongeveer 400 mensen.

2004: Fusie met waterbedrijf Europoort

2004 is een zeer belangrijk jaar voor Delta Nutsbedrijven. De energiemarkt wordt geliberaliseerd en daarmee zijn consumenten vrij om elk moment van leverancier te wisselen. Overigens blijft het aandeel dat ook daadwerkelijk overstapt beperkt.

In mei 2004 fuseert het waterbedrijf van Delta met waterbedrijf Europoort. Daarmee wordt het nieuwe bedrijf, Evides geheten, in een klap het een na grootste waterbedrijf van Nederland. Evides wil niet alleen drinkwater, maar ook industrieel water afzetten. Niet alleen in Nederland, maar in principe ook (ver) daarbuiten.

In november 2004 protesteert Delta tegen de plannen van minister Brinkman om energiebedrijven te splitsen in leveringsbedrijven en netbeheerders. Als de plannen doorgaan zal het bedrijf een gemakkelijke prooi zijn voor buitenlandse overnames.

2007: Indaver, Solland en BioValue

Om haar positie op de afvalmarkt te versterken koopt Delta in 2007 75% van de aandelen van de Belgische industriële afvalverwerker Indaver. Met de overname wil Indaver een leidende positie verwerven op de afvalmarkt in Noord-West-Europa.

In 2007 wordt Delta ook mede-eigenaar (90% aandelen) van Solland, dat een fabriek voor zonnepanelen in Heerlen. Het is de bedoeling dat de eerste nieuwe zonnepanelen in 2011 op de markt komen.

In hetzelfde jaar verwerft Delta ook 65% van de aandelen het Groningse biodieselbedrijf BioValue. Het bedrijf, gelegen aan de Groningse Eemshaven, produceert biodiesel uit landbouwafval en koolzaad. Delta heeft hoge verwachtingen van dit Groningse bedrijf.

2009: Teleurstellende resultaten

In 2009 presenteert Delta zeer teleurstellende halfjaarcijfers. De kennelijk wankele financiële situatie van Delta leidt er toe dat er in Provinciale Staten steeds meer stemmen opgaan het drinkwaterbedrijf onder de paraplu van Delta weg te halen om het bezwaar van een buitenlandse overname voor te zijn. Het leidt er uiteindelijk toe dat Delta tot eind 2013 mede-eigenaar blijft van waterbedrijf Evides. Daarna nemen de aandeelhouders, de provincie Zeeland en Zeeuwse gemeenten, de aandelen Evides over.

Dreigende splitsing

Op de achtergrond van alle bovengeschetste ontwikkelingen besluit de overheid in 2009 dat er onder energiebedrijven een splitsing moet komen van netwerkbeheer en commerciële activiteiten. Onder het laatste wordt de opwekking en in- en verkoop van energie en (bij Delta) industriewater en milieudiensten, Zeelandnet en kabeltelevisie en de ontwikkeling van zonne-energie. De overheid wil zo voorkomen dat winsten uit het beheer van de distributienetten voor stroom en gas worden gebruikt voor commerciële diensten. Verder wil ze voorkomen dat het onderhoud van de distributienetten wordt verwaarloosd en dat de levering van gas en stroom verzekerd is. De overheid wil daarnaast voorkomen dat de levering van energie in gevaar komt wanneer energiebedrijven in buitenlandse handen komen. De energiebedrijven - dus ook Delta - zijn daarom gedwongen hun netwerken in aparte ondernemingen onder te brengen. Delta brengt zijn netwerk - tegen zijn zin - daarom voorlopig onder in Delta Netwerkbedrijf (DNWB). Vooral over de vraag of het drinkwaterbedrijf (Evides) daarvan deel moet gaan uitmaken bestaat veel discussie.

De energiebedrijven Delta, Eneco en Essent vechten de wet aan. Ze zijn bang dat ze na splitsing te klein worden en daarna gemakkelijk worden overgenomen door buitenlandse concurrenten. De rechtbank stelt hen in juni 2010 in het gelijk. Omdat de Staat in beroep gaat wordt het een zaak van de Hoge Raad en daarna het Europese Hof. Daar wordt de zaak uiteindelijk echter weer terugverwezen naar de Nederlandse rechter.

2010: Solland verkocht

Intussen trekt Delta zich in 2010 terug uit de bouw van zonnepanelen. De zwakke financiele positie van Delta en de tegenvallende marktontwikkelingen en daarmee gepaard gaande grote verliezen brengen Delta tot dit besluit. Er moet uiteindelijk 250 miljoen euro worden afgeschreven.

Hetzelfde jaar wordt bij het Groningse BioValue de stekker er uitgehaald. Het bedrijf is zwaar verliesgevend en 26 medewerkers krijgen ontslag.

De financiële positie van Delta is intussen miserabel. Er worden zware verliezen geleden - mede door de economische crisis - en de continuïteit van het bedrijf begint steeds meer op het spel te staan. De dreigende splitsing van het bedrijf wordt daarnaast ook als een Zwaard van Damocles ervaren. Er wordt een emotioneel beroep gedaan op de politiek niet mee te gaan in het splitsingsvoorstel.

2016: Splitsing en verkoop

De politiek gaat uiteindelijk wel akkoord met de splitsingswet en Delta moet het bedrijf opsplitsen. Delta krijgt hiervoor de tijd tot juni 2017. De naam van het eigen netwerkbedrijf wordt veranderd in 'Enduris'. Daarmee voldoet het bedrijf aan de eis van toezichthouder Autoriteit Consument en Markt (ACM) omdat de naam van een netbeheerder niet mag lijken op die van een productieleveringsbedrijf. Tot nu toe heette het onderdeel Delta Netwerkbedrijf.

Intussen kampt Delta nog steeds met miljoenenverliezen (2015: -111 miljoen euro), onder andere als gevolg van de lage prijzen op de energiemarkt. Zo wordt elektriciteit in grote hoeveelheden onder de kostprijs verkocht, wat een enorm gat slaat in de financiële huishouding van het bedrijf. Daarnaast zijn er verlieslijdende gasonderdelen, zoals de gasgestookte energiecentrale in Vlissingen-Oost die maar op halve kracht draait, vanwege onder meer concurrentie van goedkope kolenstroom. Alles bij elkaar lijken er honderden arbeidsplaatsen op de tocht te staan. Zeker als blijkt dat een borgstelling door de aandeelhouders (gemeenten en Provincie) onvoldoende is. Besloten wordt daarom een belangrijk deel van het bedrijf in de verkoop te doen. Dit betreft de tak die stroom aan particulieren levert en het bedrijf dat de centrales beheert. Voor de kerncentrale moet een aparte oplossing gevonden worden omdat deze namelijk niet mag worden verkocht aan een buitenlands bedrijf. Besloten wordt dat ook het waterleidingbedrijf Evides buiten een eventuele verkoop blijft. Evides blijft onderdeel uitmaken van het af te splitsen netwerkbedrijf. Dat blijft in handen van de huidige aandeelhouders, de provincie Zeeland en de dertien Zeeuwse gemeenten.

In oktober 2016 wordt bekend dat Eneco een deel van Delta overneemt. Het gaat om de wind- en zonneactiviteiten. Met de overname neemt Eneco onder meer drie windparken over in Vlissingen, Rilland en Zoeterwoude. Het gaat tevens om twee windparken die nog in Vlissingen moeten worden gebouwd en een aantal andere duurzame projecten.

Auteur

W. van Gorsel, 2017

Bronnen

Website Delta Nutsbedrijven

Artikel PZC, 31 januari 2009