Jan de Munck: verschil tussen versies
kGeen bewerkingssamenvatting |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
| Regel 11: | Regel 11: | ||
}} | }} | ||
== | == Landmeter == | ||
[[Bestand:Munck_Globe_00254.jp|thumb|left|200px|Huis de Globe, Zuidsingel 126 in Middelburg, waar Jan de Munck woonde, prentbriefkaart, ca. 1954, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 15195]] ontworpen Koepoort in Middelburg, ansichtkaart, ca. 1975, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 47920]] | |||
In [[1713]] en [[1714]] was Jan de Munck als landmeter werkzaam op de buitenplaatsen 'Het Huis Om' te Serooskerke en 'Niet altijt Somer' aan de weg van Middelburg naar Veere. In 1715 werd hij als poorter van de stad Middelburg ingeschreven met het beroep meestertimmerman en trouwde aldaar met Catharina Dunewey, dochter van de deken van het timmermansgilde. In 1723 was hij zelf deken van dat gilde en kocht een huis aan de Spanjaardstraat te Middelburg met een daarachter liggend erf dat doorliep tot het Molenwater. Hier bouwde hij voor eigen bewoning in 1735 het huis genaamd 'Het Observatorium' (nu Zuidsingel 126). | |||
== Stadsarchitect == | |||
[[Bestand:Koepoort_47920.jp|thumb|right|175px|De door Jan de Munck samen met [[Jan Pieter van Baurscheit (de Jonge)]] ontworpen Koepoort in Middelburg, ansichtkaart, ca. 1975, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 47920]] | |||
In 1730 werd hij aangesteld als stadsarchitect van Middelburg. Als zodanig en als particulier architect had hij een belangrijk aandeel in het tot stand komen van de volgende, thans nog bestaande gebouwen te Middelburg: het IJkhuis (nu padvinders huis, Zuidsingelhoek Bleek), de Koepoort (waaraan Baurscheit medewerking verleende), de Lutherse Kerk (1742, Zuidsingel hoek Bree) en een pakhuis buiten de Segeerspoort. Hij construeerde een zonnewijzer die aan een gevel van het stadhuis geplaatst werd, met het opschrift 'Praetereunt et imputantur' (de uren gaan voorbij en gij moet er rekenschap over afleggen). Nu heeft deze zonnewijzer een plaats aan een gevel van de Streekschool (v.m. ambachtsschool), Molenwater 8 te Middelburg. | |||
== Sterrenkunde == | |||
[[Bestand:Munck_11110.jp|thumb|left|150px|De door Jan de Munck ontworpen zonnewijzer aan het gebouw van de technische school aan de Zuidsingel in Middelburg, foto: J. Marinissen, juli 1972, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 11110]] | |||
Uit persoonlijke belangstelling beoefende hij sterrenkunde en deed zijn waarnemingen op een toren, die hij naast zijn woonhuis had laten bouwen. Zijn berekeningen en waarnemingen betreffen de plaatsbepaling van zijn observatorium; een komeet (1743-'44); een zonsverduistering (25 juli 1748); een conjunctie van de planeet Mercurius met de zon (5 november 1743) en van de planeet Venus met de zon (6 juni 1761). De Munck was de eerste die op 29 november 1743 de komeet C/1743 X1 ofwel de Grote Komeet waarnam vanuit zijn speciaal gebouwde torentje aan het Molenwater. Pas weken later werd deze komeet waargenomen door collega’s uit Lausanne en Haarlem. Als erkenning van zijn verdienstelijk werk op het gebied van de sterrenkunde benoemde prins Willem Carel Hendrik Friso van Oranje Nassau hem in 1747 tot zijn `Astronomus en Observateur in de hemelloop en sterrenkunde'. | |||
== Bibliografie == | |||
=== Astronomische werken === | |||
*[http://zoeken.zeeuwsebibliotheek.nl/?itemid=|universal/sru|http://data.bibliotheek.nl/ggc/ppn/084020849 ''Sterrekundige waarneemingen op de comeet of staart-sterre; sedert den 29 november des jaars 1743 tot op den 1 maart van den jaare 1744'' (Amsterdam, 1744).] | |||
*[http://zoeken.zeeuwsebibliotheek.nl/?itemid=|universal/sru|http://data.bibliotheek.nl/ggc/ppn/101464061 ''De groote zon eclips, dewelke voorvallen zal op den 25 july 1748'' (Middelburg, 1748).] | |||
*[http://zoeken.zeeuwsebibliotheek.nl/?itemid=|universal/sru|http://data.bibliotheek.nl/ggc/ppn/151483310 ''Bericht aangaande de waarnemingen gedaan door J. de Munck ... op de langverwachte Verschijning van Venus met de Zon; voorgevallen op den 6 Juny ... 1761'' (Middelburg, 1761).] | |||
=== Handschriften === | |||
*[http://zoeken.zeeuwsebibliotheek.nl/?itemid=|universal/sru|http://data.bibliotheek.nl/ggc/ppn/303023635 ''Aantekeningen over landmeetkunde en het weer in de periode 1749-1752'' (S.l., 1749-1752).] | |||
=== Afbeeldingen === | |||
*[http://zoeken.zeeuwsebibliotheek.nl/?itemid=|universal/sru|http://data.bibliotheek.nl/ggc/ppn/377342157 ''Afbeelding van een fraaije en zeldzaame astronomische verschyning van Mercurius met de zon ... in 't jaar 1743 den 5. November'' (S.l., 1743).] | |||
== Encyclopedie van Zeeland, 1982-1984 == | == Encyclopedie van Zeeland, 1982-1984 == | ||
Versie van 27 feb 2017 11:20
| Jan de Munck | |
|---|---|
 Jan de Munck, ca. 1747, tekeningen en prenten, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 263 | |
| Geboren | 12 september 1687 Hulst |
| Overleden | 24 februari 1768 Middelburg |
| Beroep | landmeter, bouwkundige en sterrenkundige |
| VIAF | J. de Munck |
Landmeter
ontworpen Koepoort in Middelburg, ansichtkaart, ca. 1975, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 47920]]
In 1713 en 1714 was Jan de Munck als landmeter werkzaam op de buitenplaatsen 'Het Huis Om' te Serooskerke en 'Niet altijt Somer' aan de weg van Middelburg naar Veere. In 1715 werd hij als poorter van de stad Middelburg ingeschreven met het beroep meestertimmerman en trouwde aldaar met Catharina Dunewey, dochter van de deken van het timmermansgilde. In 1723 was hij zelf deken van dat gilde en kocht een huis aan de Spanjaardstraat te Middelburg met een daarachter liggend erf dat doorliep tot het Molenwater. Hier bouwde hij voor eigen bewoning in 1735 het huis genaamd 'Het Observatorium' (nu Zuidsingel 126).
Stadsarchitect
In 1730 werd hij aangesteld als stadsarchitect van Middelburg. Als zodanig en als particulier architect had hij een belangrijk aandeel in het tot stand komen van de volgende, thans nog bestaande gebouwen te Middelburg: het IJkhuis (nu padvinders huis, Zuidsingelhoek Bleek), de Koepoort (waaraan Baurscheit medewerking verleende), de Lutherse Kerk (1742, Zuidsingel hoek Bree) en een pakhuis buiten de Segeerspoort. Hij construeerde een zonnewijzer die aan een gevel van het stadhuis geplaatst werd, met het opschrift 'Praetereunt et imputantur' (de uren gaan voorbij en gij moet er rekenschap over afleggen). Nu heeft deze zonnewijzer een plaats aan een gevel van de Streekschool (v.m. ambachtsschool), Molenwater 8 te Middelburg.
Sterrenkunde
Uit persoonlijke belangstelling beoefende hij sterrenkunde en deed zijn waarnemingen op een toren, die hij naast zijn woonhuis had laten bouwen. Zijn berekeningen en waarnemingen betreffen de plaatsbepaling van zijn observatorium; een komeet (1743-'44); een zonsverduistering (25 juli 1748); een conjunctie van de planeet Mercurius met de zon (5 november 1743) en van de planeet Venus met de zon (6 juni 1761). De Munck was de eerste die op 29 november 1743 de komeet C/1743 X1 ofwel de Grote Komeet waarnam vanuit zijn speciaal gebouwde torentje aan het Molenwater. Pas weken later werd deze komeet waargenomen door collega’s uit Lausanne en Haarlem. Als erkenning van zijn verdienstelijk werk op het gebied van de sterrenkunde benoemde prins Willem Carel Hendrik Friso van Oranje Nassau hem in 1747 tot zijn `Astronomus en Observateur in de hemelloop en sterrenkunde'.
Bibliografie
Astronomische werken
- Sterrekundige waarneemingen op de comeet of staart-sterre; sedert den 29 november des jaars 1743 tot op den 1 maart van den jaare 1744 (Amsterdam, 1744).
- De groote zon eclips, dewelke voorvallen zal op den 25 july 1748 (Middelburg, 1748).
- Bericht aangaande de waarnemingen gedaan door J. de Munck ... op de langverwachte Verschijning van Venus met de Zon; voorgevallen op den 6 Juny ... 1761 (Middelburg, 1761).
Handschriften
Afbeeldingen
Encyclopedie van Zeeland, 1982-1984
Auteur
-P.J. v.d. Feen
Literatuur
- J. van der Bilt, Venus tegen de zonneschijf 1761 en 1769.
- Astronomisch werk van Jan de Munck, Weer- en sterrenkundige overdrukken no. 1, Groningen-Batavia (1940), 32-41.
- Unger, Monumenten van Middelburg.
Voor zichzelf bouwde de Munck aan het Molenwater (Zuidsingel 126) in Middelburg een huis met observatorium (1735). De toren gebruikte hij voor sterrekundige waarnemingen.