Zoutelande

Zoutelande

Tekst uit de Encyclopedie van Zeeland 1982-1984

Dorp, parochie en voormalige gemeente op Walcheren. Tot de oude gemeente behoorden: Boudewijnskerke, St.-Janskerke Snabbeldorp en Werendike. Bij de gemeentelijke herindeling op 1 juli 1966 zijn de gemeenten Koudekerke, Biggekerke en Zoutelande samengevoegd tot een nieuwe gemeente Valkenisse (gemeentehuis in Koudekerke). Het aantal inwoners van Zoutelande bedroeg 1527 (1980). Zoutelande is in de loop der eeuwen zeer dicht aan zee komen te liggen doordat de duinen zich sterk binnenwaarts verplaatst hebben. Toerisme vormt tegenwoordig de belangrijkste bestaansbron; er zijn in Nederland slechts weinig plaatsen die als Zoutelande kunnen bogen op een strand op het zuiden. De aantrekkelijkheid van het dorp voor recreanten is sinds enige jaren verhoogd door de aanleg van een fraaie wandelweg aan de zeezijde van de duinen, de 'boulevard'. Wapen: Dit is het wapen van het geslacht Van Zoutelande, dat pretendeerde af te stammen van de graven van Holland. Het wapen is dan ook het Hollands grafelijke, met op de leeuw een barensteel, als onderscheidingsteken voor een jongere tak. Het wapen komt voor op de wapenkaart van Smallegange (1696) en werd op 31 juli 1817 voor de gemeente bevestigd. Monumenten: De N.H.-kerk heeft een toren waarin nog fragmenten van laat 13e-eeuwse baksteengotiek zijn te bespeuren. Door vroegere duinverstuivingen is de onderste torengeleding half in de grond verdwenen. Het schip is 14e-eeuws. Omstreeks 1500 werd de kerk tot hallekerk omgevormd door toevoeging van een noordbeuk. Deze is echter met het koor na oorlogsschade in 1573 weer afgebroken. Waarschijnlijk hebben toren en kerk in 1738 hun tegenwoordige gedaante gekregen. In 1832 werd de kerk hersteld; in 1906 bouwde men er een consistorie aan. In 1950 vond een restauratie plaats. In de kerk is een preekstoel aanwezig in de vorm van een eenvoudige 17e-eeuwse kuip onder de orgel galerij. Het vroeg 18e-eeuwse orgel is afkomstig uit de hervormde kerk te Heerlen. De korenmolen uit 1722 is een ronde stenen bovenkruier en grondzeiler. Door de versterking van de kust bij Zoutelande is de St.-Willibrordsput, volgens overlevering door de heilige Willibrordus gesticht, in 1958 verdwenen, maar inmiddels herplaatst. Geschiedenis: Zoutelande wijt zijn naam aan de zilte grond die er lag. De parochie Zoutelande is legendarisch verbonden met de naam van St.-Willibrord. Zij is vermoedelijk na 1271 gesticht als dochter van Westkapelle via Werendike. De kerk was gewijd aan St.-Catharina en werd in 1279 voor het eerst vermeld. Er waren op zijn minst twee kapellerijen aan verbonden, van O.L.V. en van St.-Nicolaas. Melis Stoke maakte in 1294 in zijn Rijmkroniek gewag van Zoutelande. Anna van Bourgondië gaf het dorp vele keuren en ordonnantiën, welke in 43 artikelen zijn samengevat. Zoutelande is de geboorteplaats van de zeevoogd Evert Heindricxssen, stamvader der Evertsens, en van Jasper Leynsen, die zich in de zeeslag bij Reimerswaal (1574) onderscheidde., De eerste predikant voor Zoutelande, Theodorus Petrus Dammius, kwam er al in 1574. De hervormde gemeente omvatte ook Werendike, St.-Janskerke en Boudewijnskerke. In 1809 trachtten de Engelsen bij Zoutelande te landen, doch door de straffe wind gedwongen, werden ze ontscheept bij Fort de Haeck nabij Vrouwenpolder. Wel is het dorp bij het bombardement van Vlissingen door de Engelsen onder vuur genomen. In 1816 ontstond de gemeente Zoutelande met St.-Janskerke en Boudewijnskerke. Ook Werendike maakte er deel van uit. Evenals in Domburg verbleven rond de eeuwwisseling enige bekende schilders te Zoutelande, onder wie Hart Nibbrig. Zie kleuren plaat IX; t.o. pag. 128.

LITERATUUR

-Van Hoogstraten, Korenmolen Zoutelande.

-Jonker, Zoutelande.

-Unger, Ambachtskeur Zoutelande.

AFBEELDING

Overzichtskaart gemeente Zoutelande. Gezicht op Zoutelande vanaf het duin in 1935 en (boven) dezelfde situatie in 1983.Kleurenplaat: Boven t.o.v. pag. 128: Zoutelande van het duin af gezien. Aquarel door A.H. Bakhuyzen, 1865.