Christophorus Henricus Diedericus Buys Ballot

Christophorus Henricus Diedericus Buys Ballot
Grafzuil voor Buys Ballot, tekening, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 148
Geboren	10 oktober 1817 Kloetinge
Overleden	3 februari 1890 Utrecht
Beroep	meteoroloog
VIAF	C.H.D. Buys Ballot

Buys Ballot was een internationaal bekend meteoroloog en veelzijdig geleerde.

Biografie

Buys Ballot

Na het eindexamen gymnasium (1835, Zaltbommel) studeerde hij aan de Rijks Universiteit te Utrecht en slaagde in 1839 'magna cum laude' voor het candidaatsexamen wis- en natuurkunde. Hij promoveerde in 1844 op de dissertatie 'De Synaphia et Prosaphia' (cohaesie en adhaesie), waarin hij een geheel nieuwe theorie van atoom- en moleculaire krachten introduceerde. In dit werk worden zijn latere brede visie en veelzijdige kennis reeds aangekondigd; in zijn stellingen worden behalve wiskunde, alle vakken van de faculteit behandeld. Stelling XVIII getuigt van zijn vooruitziende blik: 'Weldra zal de meteorologie met recht de naam wetenschap voor zich opeisen'. Het belang van een juiste interpretatie van waarnemingen waarmee hij later zijn wereldnaam vestigde legde hij vast in de publicatie: 'Schets eener Physiologie van het onbewerktuigde rijk der natuur' (1843).

Monument ter ere van Buys Ballot te Kloetinge, met rechts beeldhouwer P. Puype, ca. 1930, foto, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 8638

Zijn veelzijdigheid blijkt ook uit zijn leeropdrachten aan de Utrechtse Universiteit: 1845 lector in de mineralogie en geologie;1846 lector in de theoretische chemie; buitengewoon hoogleraar in de wiskunde; 1853 colleges in de sterrenkunde; 1857 gewoon hoogleraar in de wiskunde; 1867 gewoon hoogleraar in de natuurkunde.In 1855 werd hij lid van de Koninklijke Akademie van Wetenschappen te Amsterdam. De meteorologie kreeg zijn belangstelling door waarnemingen, die hij van 1839-1843 verrichtte voor professor Van Rees.

Prestaties

In zijn eerste publicatie over meteorologie (1846) stipte hij vrijwel alle toenmalige vraagpunten op dat gebied aan. Op zijn voorstel werd in 1854 het K.N.M.I. opgericht. Hij verrichtte baanbrekend werk door het normaliseren en geschikt maken van waarnemingen voor internationaal gebruik, zodat het weer in groter verband kon worden bestudeerd. In 1857 maakte hij zijn bekende wet over de invloed van de aardrotatie op de windrichting bekend op een vergadering van de Koninklijke Akademie. Hij schreef 236 publicaties, in vijf talen, was lid van 30 wetenschappelijke verenigingen in 13 landen en erelid van 10 genootschappen in Nederland, België, Duitsland, Engeland en Oostenrijk.

Bibliografie

Geboortehuis van Buys Ballot in Kloetinge, met in de rechtergevel een plaquette, 13 juni 1968, foto: H. ten Cate, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 15532

• Schets eener physiologie van het onbewerktuigde rijk der natuur (Utrecht, 1849).
• Meteorologische waarnemingen in Nederland en afwijkingen der temperatuur en barometerhoogte ook op enkele plaatsen buiten Nederland ... (Utrecht, 1852).
• Beginselen en gronden der meetkunde; handleiding bij hooger onderwijs (Utrecht, 1860).
• Sur la marche annuelle du thermomètre et du baromètre en Neêrlande et en divers lieux de l'Europe, déduite d'observations simultanées de 1849 à 1859 (Amsterdam, 1861).
• De invoering en verklaring van den aëroklioskoop; regelen, naar welke hij ons de aanstaande windveranderingen met eenige waarschijnlijkheid doet vermoeden (Utrecht, 1868).
• Physische stellingen; een leidraad te volgen bij den cursus over proefondervindelijke natuurkunde (Utrecht, 1881).
• Brief van Christophorus Henricus Didericus Buys Ballot (1817-1890) aan Frederik Nagtglas (1821-1902) (20 december 1887).
• Verdeeling der warmte over de aarde (S.l., 1888).

Tekst uit de Encyclopedie van Zeeland 1982-1984

Bekijk de originele tekst uit de Encyclopedie van Zeeland, 1982-1984

Auteur

J.P. Vaane

Literatuur

• E. van Everdingen, C. H. D. Buys Ballot, 1817-1890 ('s-Gravenhage, 1953).
• Frans van Lunteren, 'Buys Ballot en het K.N.M.I.', in: Zeeland 14/2 (2005) 41-48.
• W.J.A. Schouten, Buys Ballot, stichter van het K.N.M.I. (Amsterdam, 1954).