Ovezande

Ovezande

Luchtfoto van Ovezande. Foto: A.F. Dingemanse, 1995. Bron: ZB, Beeldbank Zeeland, rec.nr. 51462

Het dorp: kenmerken

(Avesanct, Avensant, Ouenzande, Overzande, Ovensant). Dorp binnen de gemeente Borsele, Zuid-Beveland; vóór de gemeentelijke herindeling op 1 januari 1970 een zelfstandige gemeente Ovezande. Op 1 januari 2021 telde Ovezande 1.180 inwoners. Het landbouwgebied van Ovezande wordt gekenmerkt door zeer kleine poldertjes. Ovezande is als een opwas bedijkt; de bodem is er de plaats naam zegt het al zeer zandig. Het dorp lag eens aan de Loijve en de Zwake, de oude vaarweg van Antwerpen naar Middelburg. Van die zeearm zijn in het tegenwoordige landschap slechts welen over.

Wapen

Dit wapen komt al voor op een fraai zegel van 1607, waarop het schild geflankeerd wordt door een keizer, een boer en Themis, de godin van het recht. Het wapen zelf is een aardig voorbeeld van een rebus wapen: een en een fazant vormen samen de plaatsnaam. De golvende dwarsbalk, die waarschijnlijk het Zwake voorstelt, ontbreekt op de wapenkaart van Smallegange.

Vlag

De vlag van Ovezande bestaat uit vijf banen, blauw-geel-groen-geel-rood, waar van de middelste golvend; dit zijn de wapenkleuren. Eind mei 1962 verklaarde de gemeenteraad zich accoord met de vlag. Varia: Kermis op de eerste zaterdag en maandag na Pinksteren. Er zijn in Ovezande drie schuttersgilden.

Monumenten en bezienswaardigheden

Ned. Hervormde kerk

Van de kerk uit het begin van de 15e eeuw, thans N.H., werden in 1840 de koorsluiting en noorderdwarskapel afgebroken. In 1887 werden 15e-eeuwse muur schilderingen o.a. van St.-Adriaan ontdekt. In 1958 is de schildering van de H. Adriaan gerestaureerd; die van de H. Andreas en Christus met wereldbol zijn overgewit. In de kerk is een preekstoel uit 1750. Op de kerkhofmuur is het wapen van het ambacht twee gekruiste vissen en het jaartal 1646 aangebracht; het is afkomstig van het oude, gesloopte viskot.

Molen 'De Blazekop'

Naamloze achtkante met riet gedekte beltmolen. De molen, een achtkantige getailleerde bovenkruier op een 2,50 m hoge belt, was oorspronkelijk een watermolen (bouwjaar 1791?), in 1884 overgebracht naar Ovezande en als korenmolen herbouwd. Voordien stond ter plaatse in de buurtschap Blazekop een standerdmolen, die omstreeks 1863 moet zijn verdwenen.Vlucht: 24,8 meter, 3 zolders. Inrichting: 1 koppel maalstenen op windkracht. Op motorkracht 2 koppels maalstenen, 2 mengmachines, 2 elevatoren, een buil, een graanreinigingsmachine en een inrichting om zakken te hijsen. Regelmatig in werking.

Travalje

In vele dorpen en steden was vroeger het werk van een smid bij smidsvuur en aanbeeld een bekend gezicht. Ook het beslaan van paarden was voor een smid werk voor alle dag. Deze travalje was een werktuig waarin een paard werd vastgezet aan het halster en de hoefsmid bond dan één hoef aan de zijligger van de travalje vast zodat hij rustig zijn werk kon doen: de hoef bijkappen en afvijlen, het hete ijzer inbranden in de hoef (dat had een speciale geur), nadat hij het in het smidsvuur op maat had gesmeed, waarna het hoefijzer werd vastgetikt met stalen hoefnagels. Een mooi en dankbaar ambacht, voor paard, boer en ruiter en zeker voor de smid. In Ovezande waren een tijdlang drie smeden, zoveel werk was er te doen: het repareren van al het 'gerij' (karren, rijtuigen, landbouwwerktuigen), die in gebruik waren bij de boerenstand en de burgerij. Maar ook het maken van hekwerken, gereedschappen en allerhand ijzerwerk voor gebruik op de boerenhoeve. En natuurlijk het beslaan van alle paarden uit de omgeving van Ovezande. Deze travalje is daar nog een symbool van.

Watersculptuur

Ovezande ligt centraal in de gemeente Borsele. Dat én de wens een beeld te maken dat ook op zich, als visueel fenomeen, de moeite van het maken en zien waard is, bracht Sander Littel tot zijn ontwerp. Het bronzen kunstwerk is onderdeel van de beeldenroute Borsele. De fysieke ligging van Ovezande in het centrum van de gemeente is treffend verbeeld. En het herinnert aan Ovezande als voormalig eiland, een hoger gelegen zandplaat. Aan de binnenzijde van de cirkel worden - min of meer verborgen - drie puntige vormen zichtbaar. Ze zijn op meerdere manieren aan Ovezande gerelateerd: via de vele schuttersverenigingen, via de strijd tussen protestanten en katholieken die ooit de verhoudingen in het dorp bepaalden en via de jacht waarbij de oudste bewoners van Ovezande pijlpunten gebruikten. In het werk van Sander Littel spelen universum en oneindigheid een grote rol. In dat licht gezien valt Watersculptuur ook te beschouwen als de verbeelding van een hemellichaam, zoals de aarde ook is. We weten intussen dat die niet het centrum is van het heelal, zoals Ovezande niet de centrumkern van de gemeente is geworden. En hoe nietig is het dorp afgezet tegen de oppervlakte van de aarde, die zelf in het universum niet meer is dan een atoompje van een speldekop.

Geschiedenis

Ovezande is in 1395 ontstaan na de bedijking van de Nieuw-Ovezandsepolder, door de heren van 's-Heer Arendskerke. De parochie Ovezande wordt vóór 1442 genoemd; de kerk, gewijd aan de apostelen Petrus en Paulus, was een dochter van die van 's-Heer Arendskerke; ze was eigendom van het kapittel van St.-Pieter te Utrecht, maar het patronaatsrecht was in handen van de graaf. Na de Reformatie werd Ovezande gecombineerd met Coudorpe en Driewegen. In 1582 kwam de eerste predikant. De R.K. kerk in Ovezande is een waterstaatkerk uit de periode 1813-1855.

Auteur

J.A. Trimpe Burger, S.J.M Hulsbergen. Aangevuld door W. van Gorsel, 2022.

Literatuur

• C. Dekker, Zuid-Beveland.
• Grijpink, Register op de parochiën.
• S. Muller Hz., De indeeling van het bisdom.
• J.W. te Water, Kort Verhaal.

Encyclopedie van Zeeland, 1982-1984

Bekijk de originele tekst uit de Encyclopedie van Zeeland, 1982-1984