Wissenkerke
| Wissenkerke |
|---|
Het dorp: kenmerken
Landbouwdorp in, en bestuurscentrum van, de gemeente Noord-Beveland. Het inwonertal bedraagt 1.175 (1 januari 2021). Tot 1995 was Wissenkerke een zelfstandige gemeente waartoe ook Geersdijk en sinds 1 januari 1816 ook 's-Gravenhoek en Kampensnieuwland behoorden. Sinds 1995 is het de hoofdplaats van de gemeente Noord-Beveland. Er bevinden zich campings en de jachthaven Sophiahaven.
Wapen
Dit is het wapen van het geslacht Van Wissekercke; het komt reeds in 1292 voor. Het staat ook op de wapenkaart van Smallegange (1696) en werd op 6 september 1853 voor de gemeente bevestigd.
Voorstraatdorp Wissenkerke
Een voorstraatdorp kenmerkt zich door een hoofdstraat (de Voorstraat, ook wel Bredestraat genoemd) waaraan zich ofwel evenwijdig ofwel haaks daarop de overige straten bevinden. Op Kamperland na behoren alle dorpen op Noord-Beveland tot dit dorpstype. Een ander kenmerk is dat aan het eind van de hoofdstraat zich meestal de haven bevindt en aan het andere eind de kerk. Wissenkerke was de tweede belangrijke woonkern op het Noord-Beveland van na 1600. Duidelijk heeft de hoofdstraat haar 'brede' allure behouden, maar alleen de oude kern is hier anders dan bij een voorstraatdorp gebruikelijk. Wissenkerke ontwikkelde zich vrij snel mede door toedoen van de familie Vader, van wie hier in de 19e eeuw verschillende geslachten hebben gewoond. Zij waren vooraanstaand, zowel in bestuurlijk als in sociaal opzicht. In de hoofdstraat bezaten zij maar liefst zes herenhuizen, twee kantoren en een manege aan het eind van de straat. Daarnaast bezaten zij een buiten, genaamd 'Sorghwijck' in de Kamperlandpolder. Het lijdt geen twijfel of de aanwezigheid van het geslacht Vader heeft mede bijgedragen aan het destijds belangrijke imago van Wissenkerke. Tegenwoordig is het gemeentehuis van Noord-Beveland gevestigd in Wissenkerke.
Monumenten
Gereformeerde kerk
De Gereformeerde kerk bezit een belangrijk kabinetorgel, gebouwd door Pieter Muller in 1767 en afkomstig uit de Kleine of Nieuwe Kerk te Vlissingen (waarvoor het in 1861 aangekocht was).
Korenmolens
De twee korenmolens te Wissenkerke zijn bovenkruiers. 'De Onderneming' uit 1860 is een ronde ongetailleerde stenen molen met schuin geschoorde stelling. 'Landzigt' uit 1869 is eveneens rond, ongetailleerd en van steen, doch een grondzeiler. De korenmolen 'De Graanhalm' is in 1970 afgebroken.
Dorpspomp
De dorpspomp is in 1868 aangekocht door de toenmalige gemeente Wissenkerke bij de ijzergieterij 'de Prins van Oranje' in Den Haag. De dorpspomp is geplaatst ten behoeve van de drinkwatervoorziening voor de dorpsbewoners van Wissenkerke. Hij heeft dienst gedaan tot 1955, het jaar waarin de waterleiding naar Noord-Beveland kwam. De gietijzeren pomp is in 2002 gerestaureerd en is sinds 2003 een rijksmonument.
Geschiedenis
Er moet een onderscheid gemaakt worden tussen het alleroudste, het oude en het nieuwe Wissenkerke. Als zelfstandige parochie wordt Wissenkerke voor het eerst genoemd in 1242. Het moet een belangrijke parochie geweest zijn, want er waren twee pastoorsplaatsen en behalve een aantal altaren, waren er in de kerk vier vicarieën gesticht, ter ere van St.-Catharina, St.-Nicolaas, de heiligen Adrianus en Agneta en voor de H. Geest. Waar dit oudste Wissenkerke gelegen heeft, is niet bekend. In 1352 is het dorp wegens een watersnood verplaatst. In de noordhoek van de Geersdijkpolder heeft nog lang de ruïne gestaan van de toren van dit oude (tweede) Wissenkerke; hij werd vroeger de Plompe of Kamperlandse toren genoemd. De bouwval is na 1755 opgeruimd. In 1774 werd bij de Torenhoeve een steen geplaatst ter herinnering aan de geslechte toren; zie ook Torenpolder. De parochie is in 1530/1532 overstroomd. Het nieuwe dorp Wissenkerke is in 1652 gesticht bij de bedijking van de Wissekerkepolder. In 1661 kwam er als eerste predikant J. Lievens. Vanaf 1868 is er een Chr. Afgescheiden Gemeente die in 1892 Geref. Kerk werd.
Auteur
J.A. Trimpe Burger; aangevuld: W. van Gorsel, 2022.
Literatuur
- Van Bork-Feltkamp, Onderzoek van menselijk skeletmateriaal.
- M.P, de Bruin, Wissenkerke.
- De Bruin en Wilderom, Tussen afsluitdammen
- I. Grijpink, Register op de parochiën.
- S. Muller Hz., De indeeling van het bisdom.