Schotse Gemeente(n)

Schotse Gemeente(n)

Tekst uit de Encyclopedie van Zeeland 1982-1984

Veere heeft oude banden gehad met Schotland. Deze werden in niet geringe mate versterkt toen Wolphaart VI van Borssele in 1444 trouwde met Maria Stuart. de derde dochter van Jacobus I van Schotland. Het zal wel als gevolg van dit huwelijk geweest zijn dat de Schotse wolstapel van Brugge naar Veere is overgebracht. De Schotse natie kreeg in Veere allerlei voorrechten. De Schotten mochten leven onder de wetten van eigen land met een eigen rechtspraak. Bij de voorrechten behoorde ook dat zij in de O.L.V. kerk over een eigen kapel

konden beschikken en zelfs hun eigen kapelaan mochten kiezen. In het midden van de 16^de eeuw kwam Schotland, vooral door John Knox, onder invloed van de calvinistische reformatie. Het land ging in 1568 officieel tot het gereformeerd pro-testantisme over. Dit is natuurlijk ook in Veere te merken geweest. De graaf van Bossu, die door Alva in 1567 tot stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht was aangesteld (in plaats van de prins van Oranje). liet de magistraat van Veere waarschuwen voor de Schotten. Die 'somtijt doen eenige scandaleuse herisiën van den ceremoniën van der heilige Kerke tot ontstichtinge van huerlieden waerden ende van den huysgesinnen. ende hoven desen dat deselve Scotten doende sijn eenige doctrinen tegens onse goede oude religie'. De vroedschap besloot toen alle Schotten te waarschuwen dat zij zich moesten wachten 'sulcke scandaleuse herisiën te doene'. In 1572 hebben de Schotten in Veere zich achter de Opstand geplaatst. In 1573 kreeg John Adamson verlof met 130 welbewapende Schotse soldaten naar Veere te gaan om de rechte religie te verdedigen. Door de oorlogsomstandigheden werd de Schotse Stapel ook tijdelijk verplaatst. Maar in 1578 was hij weer terug en daarna zal er ook enige kerkelijke organisatie zijn gekomen. zoals niet anders denkbaar is in die tijd. In ieder geval besloot de synode van de Schotse Kerk te Edinburg op 3 november 1587 tot stichting van een Schotse kerk te Campveere, de eerste Schotse kerk buiten het moederland. Het onderhoud van de predikant moest komen uit accijns op bier en wijn, wat door Campveere moest worden toegestaan. Als kerk werd aan de Schotten in 1614 toegewezen het noordelijk koor van de Grote Kerk, het deel dat nu is afgebroken. Deze gemeente is tot 1797 verbonden gebleven aan de synode te Edinburg, die de beroeping van een predikant moest goedkeuren. De officiële lijst van predikanten begint pas in 1613 met de beroeping van Alexander MacDuff. De laatste predikant, John Lickly. moest in 1797 vertrekken omdat hij weigerde als vreemdeling de eed van trouw op het Franse bewind af te leggen. De bloeitijd van de Schotse gemeente ligt in de 17^de eeuw. Nadien is zij langzamerhand achteruit gegaan. Men kon steeds moeilijker de kerkeraad aangevuld krijgen en de gemeente zat met een toenemend aantal wezen en armen. die zij moeilijk meer kon verzorgen. De meest bekende predikant is geweest James Yair (1739-1784). Behalve te Veere is er misschien ook te Zierikzee een Schotse gemeente geweest. In de notulen van 19 mei 1713 van de magistraat aldaar staat vermeld 'Aan de ledematen van de Lutersche gemeinte alhier woonende werd op haar verzoek toegestaan de Schotse kerk ter oefening van haar Religie, buiten kost van de Stat...'. Bij de Schotse kerk in Rotterdam noch bij die in Edinburg is echter iets bekend van een Schotse gemeente in Zierikzee.

LITERATUUR

Davidson en Gray, Scottish Stapte. Rooseboom, Scottish Staple. Perrels, Bijdragen. H. J. Smit, Bronnen.