Retranchement/EvZ1982-1984

Retranchement (retrenchement, Tresement, cadsandria)

Dorp binnen de gemeente Sluis in W.Z. Vl.; vóór de gemeentelijke herindeling op 1 april 1970 een zelfstandige gemeente behoorde Terhofstede; aantal inw. ca. 420 (1980). Er is veel toerisme; ongeveer 60% van het huizenbestand is niet in gebruik voor permanente bewoning. Retranchement is een term uit de vesting bouwkunde, die afsnijding betekent of wel tweede wal, waarachter men zich terugtrekt als de eerste verloren is gegaan.

Wapen: Dit wapen werd op 8 december 1819 voor de gemeente bevestigd. Het is het wapen van het Vrije van Sluis, met als onder scheidingsteken een R voor de plaatsnaam.

Varia: Kermis op de 1e vrijdag in augustus tot de maandag daarop volgend.

Monumenten: Het zaalkerkje (N.H.) met vierkant houten daktorentje kwam in 1653 tot stand. De korenmolen uit 1643 is een geheel houten, open standerdmolen. Ten noorden van Retranchement ligt het natuur reservaat Het Zwin (33 ha) een gebied van schorren, slikken en stranden met belangrijke flora en fauna. Bezienswaardig zijn de vestingwerken uit de 17e eeuw die het dorpje omringen.

Geschiedenis: Na de verovering van Cadzand door prins Maurits in 1604 werden enige voorlopige schansen op geworpen ter verdediging van het Zwin, waarbij gebruik werd gemaakt van de door de Spanjaarden gebouwde schans bij Ter Hofstede. In november 1621 begon de aanleg van het fortje Oranje (noord), begin 1622 die van het meer zuidelijk gelegen Nieuw Ter Hofstede, dat de naam Fort Nassau kreeg, alsmede het retranchement tussen de beide even grote forten; ontwerp van David van Orliens of van Philips Vlamingh. Het retranchement had nog een onregelmatige vorm; vóór 1648 kreeg het zijn huidige vorm met drie bastions aan de landzijde. Binnen de omwalling is het dorp ontstaan, aanvankelijk bewoond door soldaten en hun gezinnen, later door landbouwers. In 1654 werden hier een kerk en een pastorie gebouwd. De eerste predikant, J. Rutingerus (Ruetinger), kwam in 1632. In 1682 spoelde het fort Oranje bij een stormvloed weg. Na de vrede van Munster werd de vesting Retranchement volgens tractaat opgeheven; van slechting is niet veel gekomen. In de 18e eeuw werd het Retranchement Cadzandria, zoals het toen genoemd werd (ook wel Cassandria geschreven), tot leven gewekt, toen de Oostenrijkse keizer Jozef II, na opzegging van het Barrière-tractaat in 1782, de opening van de Schelde eiste en in 1784 met oorlog dreigde. Van die tijd moeten de veranderingen dateren, die op voorstel van de Directeur-Generaal der Fortificatiën Du Moulin aan het Retranchement werden aangebracht. Bij het beleg van Sluis is Retranchement zowel door de Nederlanders als later door de Fransen als vesting gebruikt. Er waren twee poorten, de Zandpoort (zuid) en de Slijkpoort (noord west). De omwalling van Retranchement met de Schans Nassau vormen samen een monument van vestingbouw dat enig is in Nederland.

LITERATUUR

Van der Aa, Aardrijkskundig woordenboek. De Bree en De Bruin, Zeeuws prentenboek, Retranchement. De Hullu, Oprichting van protestantsche gemeenten. Schukking, Retranchement. Zelandia Illustrata XII, 524-525.