Philips Terneuzen
| Philips Terneuzen |
|---|
Voormalige lampenfabriek in Terneuzen.
Geschiedenis van het bedrijf
1961: Het begin
Omdat de Philipsvestiging in Roosendaal eind jaren vijftig naar uitbreidingsmogelijkheden zocht, maar tegen het probleem aanliep van de krappe West-Brabantse arbeidsmarkt werd het visier gericht op Zeeuws-Vlaanderen. Door de snelle mechanisatie in de landbouw waren daar genoeg arbeidskrachten beschikbaar. Daarom besloot Philips een lampenfabriek te openen in Terneuzen. Hoewel men een lichte voorkeur had voor Hulst als vestigingsplaats viel de keuze toch op de stad aan de Westerschelde. Dit had onder andere te maken met de toegezegde rijkssubsidie voor 'ontwikkelingskernen' en was mede een gevolg van effectief lobbywerk van burgemeester Hedzer Rijpstra.
De eerste productie (porseleinen knoppen, flitslampjes) vond vanaf 1961 plaats in een noodhal bij garage Verbrugge. Op 3 september 1964 werd door de commissaris van de Koningin mr. jhr. A.F.C. De Casembroot een nieuwe Philipsfabriek voor gloeilampen officieel geopend aan de Haarmanweg in Terneuzen.[1] In Terneuzen was het die dag groot feest. Er was een taptoe op de markt - onder andere met de Philips Harmonie uit Eindhoven - en er was flitsfotowedstrijd. Op het moment van opening was de Terneuzense fabriek de grootste in zijn soort in Europa. Het bedrijf bood werkgelegenheid aan ongeveer 700 werknemers, van wie 170 vrouwelijke. Ongeveer 90% daarvan was afkomstig uit Zeeuws-Vlaanderen. Bij de productie legde men zich vooral toe op flitslampjes, lampen voor telefooncentrales, fietslampjes en miniatuurlampjes voor kersverlichting.
De eerste jaren: grote groei
De eerste jaren waren zeer succesvol voor Philips Terneuzen. De omzet en winsten stegen en de werkgelegenheid groeide hard. Steeds vaker kwamen de werknemers uit België, omdat de Zeeuws-Vlaamse arbeidsmarkt te krap werd. In maart 1971 werd de derde fabriekshal in gebruik genomen en bezet met neon- en startersmachines. Zo'n 10 jaar na de opening, in 1974, werkten er ongeveer 1.200 mensen bij het bedrijf.
Neergang
In de tweede helf van de jaren 70 was er conjuncturele neergang en daalde het aantal werknemers bij Philips Terneuzen tot ongeveer 800 in 1980. De neergang had ook te maken met de teloorgang van het flitslampje, dat meer en meer werd vervangen door elektronische flitsers en 'snelle' films, waarvoor weinig licht nodig was. Grote investeringen konden slechts gedeeltelijk worden doorgevoerd.
1980: Spaarlamp
Werden er in Terneuzen aanvankelijk normale gloeilampen geproduceerd, in maart 1980 werd de eerst spaarlamp ontwikkeld. Het was een wereldprimeur. Voor het eerst was het gelukt een alternatief voor de gloeilamp te ontwikkelen. Door deze uitvinding was het mogelijk de werkgelegenheid van de arbeiders voor langere termijn veilig te stellen.[2]
Na de ontmanteling van de spaarlampen-afdelingen werd de productie van kerstverlichting en flitslampjes in Terneuzen geleidelijk vervangen door het vervaardigen van starters van tl-verlichting. Ook werden er in Terneuzen jarenlang led-lampjes gemaakt.
In 1982 kreeg de Philipsfabriek in Terneuzen een eervolle vermelding in de internationale energiebesparingscampagne. Vergeleken met 1979 was bijna 30% op het verbruik bespaard. In 1985 werd voor de productie van de nieuwe spaarlampen een nieuw magazijn in gebruik genomen.
Jaren 90: afslanking
Vooral in de jaren 90 verminderde het aantal banen bij Philips Terneuzen gestaag. Dit gebeurde in eerste instantie door afslankoperaties vanuit het hoofdkantoor in Eindhoven om het rendement te verhogen, mede vanwege de toegenomen concurrentie vanuit bijvoorbeeld China. Daarnaast kwamen er door de openstelling van de Oost-Europese markt veel goedkope arbeiderskrachten vrij en werd overplaatsing van eenvoudig handwerk een steeds aantrekkelijker alternatief. In 1995 verdwenen op die manier, ondanks fel protest en vier dagen staking, ongeveer 100 banen in Terneuzen als gevolg van overplaatsing van de handmatige assemblage van de SL-lampen naar het Poolse Pila.[3] Philips Terneuzen werd op die manier meer en meer een ontwikkelcentrum voor andere Philips-vestingen.[4]
Eind jaren 90 verdween de spaarlampen-afdeling bij Philips Terneuzen in het geheel en werd overgeplaatst naar Polen. De toegenomen concurrentie vanuit China zorgde ervoor dat 130 banen verdwenen. De klap kwam hard aan.[5] Rond het jaar 2000 werkten dan nog ongeveer 470 werknemers bij Philips Terneuzen.
Na 2000: Philips Lighting
Onder de naam Philips Lighting Terneuzen vaarde de Zeeuws-Vlaamse fabriek na de eeuwwisseling steeds meer een eigen koers zonder dwingende voorschriften vanuit het moederbedrijf uit Eindhoven. Het afgeslankte bedrijf - in 2006 nog 170 werknemers - had zich gespecialiseerd in de productie van kwalitatief zeer goede starters voor tl-buizen (productie: 250 miljoen stuks/jaar) en is daarmee zeer succesvol.[6]
Ondanks de goede vooruitzichten verdwenen er als gevolg van de banken- en bouwcrisis in 2009 opnieuw banen bij Philips Terneuzen. Na deze reorganisatie bleven er nog 90 banen over. Het einde voor Philips Terneuzen leek in zicht.
Sluiting nabij
In 2014 wordt bekend dat Philips Terneuzen ging sluiten.[7] Hoewel het bedrijf op dat moment nog winst maakte, zou de productie worden overgeplaatst naar Polen, waar de loonkosten aanzienlijk lager lagen. Over het door de directie voorgestelde sociaal plan ontstond veel weerstand onder de werknemers, maar uiteindelijk gingen de arbeiders toch akkoord. In 2016 viel definitief het doek. Acht van de nog ruim zeventig medewerkers van Philips Terneuzen bleven dan nog een halfjaar aan het bedrijf verbonden om de Polen te helpen de productie goed op gang te brengen en Terneuzen goed achter te laten.
In 2017 brachten een aantal oud-werknemers een boek uit over de geschiedenis van de Philips-vestiging in Terneuzen.[8]
Auteur
W. van Gorsel, 2017
Bronnen
Sites
Literatuur
Philips, Jubileumboek Philips Terneuzen, 1963-1988, Terneuzen, augustus 1988
Noten
- ↑ Krantenbank Zeeland, 'Nieuwe Philips-vestiging Terneuzen geopend', in: Prov. Zeeuwse Courant, 4 september 1964, pag. 1.
- ↑ Krantenbank Zeeland, 'Revolutionaire lamp waarborg werkgelegenheid Philips Terneuzen', in: De Stem, 29 maart 1980, pag. 17.
- ↑ Krantenbank Zeeland, 'Vrees voor banenverlies Philips', in: PZC, 16 oktober 1992, pag. 9.
- ↑ Krantenbank Zeeland, 'Philips Terneuzen verlegt accenten', in: PZC, 10 december 1997, pag. 14.
- ↑ Krantenbank Zeeland, 'Massa-ontslag bij Philips Terneuzen', in: PZC, 27 mei 1998, pag. 1.
- ↑ Krantenbank Zeeland, 'Philips Lighting is springlevende marktleider', in: PZC, 23 november 2006, pag. 9.
- ↑ Omroep Zeeland, 'Fabriek van Philips in Terneuzen gaat dicht', 12 november 2014
- ↑ CTV Zeeland, 'Vijftig jaar Philips Lighting in boek gevat', 4 juli 2017