Natuurkundig Genootschap Der Dames

Natuurkundig Genootschap Der Dames

In de vergadering van het Natuurkundig Gezelschap, gehouden op 16 februari 1785, was 'door de vriendelijke bestelling van Zijn Exell. de Heer Van de Perre de Nieuwerve (…) verleend een phisische les voor een getal van 39 dames, ter dispectie van yder der Heeren Leeden gelaten'. Deze eerste les werd door dominee Ballot (de grootvader van Buys Ballot) gegeven; het onderwerp: de algemene eigenschappen der lichamen, hun uitgebreidheid, deelbaarheid en poreusheid. Op 6 augustus 1785 vond de oprichtingsvergadering van het 'Natuurkundig Genootschap der Dames' plaats, al spoedig bekend als het 'Dames Physica'. Het doel van dit genootschap, dat werd gevormd door 'een aantal van veertig der notabelste Dames in de stad' was: 'geheel 't zamenstel der proef ondervindelijke natuurkennis te horen verklaren', een onderneming die thans wel eens te ambitieus zou kunnen blijken te zijn. In de openingsrede gaf Van de Perre, de eerste president van dit Genootschap, zijn mening over de achtergestelde positie van de vrouw in de maatschappij. Op de eerste vergadering werden drie Dames Directrices gekozen, waaronder mevrouw J. van de Perre, geboren Van den Brande. Dominee C.H.D. Ballot was de eerste docent, tegen een jaar wedde van 100 zilveren ducatons (f 315). De lessen werden om de veertien dagen in het gebouw van het 'Heren Physica' gehouden, aanvankelijk met gebruikmaking van de daar aanwezige instrumenten. De eerste gift van de dames aan het Heren Physica was een `Koppel globen van Adams', vervaardigd door de Leidse instrumentmaker Paauw, een aankoop waarvan de prijs al enige jaren daarvoor door de heren 'veels te hoog' werd gevonden om zelf aan te schaffen. Later schonken de dames nog een stel instrumenten voor optische proeven en een luchtpomp; ook voor eigen gebruik werden instrumenten aangeschaft. Vanaf 1799 werden de dames onderwezen door Johan de Kanter (de in dat jaar benoemde lector van het Nat uurkundig Gezel schap), waarschijnlijk tot diens dood in 1841. Na een periode van geringe activiteit of misschien wel onderbreking van het onderwijs, werden de lessen in 1846 hervat. Het Genootschap werd in 1887 opgeheven. De bezittingen werden aan het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen vermaakt, met de verplichting jaarlijks f 50,-uit te keren aan het Natuurkundig Gezelschap, zolang dat lezingen zou organiseren. De beslissing over het toelaten van dames tot de lessen van het Natuurkundig Genootschap werd op een vergadering in 1888 verdaagd. Dit besluit werd pas genomen in 1891.

LITERATUUR

Van Benthem Jutting, Lotgevallen van het Natuurkundig Gezelschap. Schoute, Geschiedenis van hel Natuurkundig Gezelschap.