Jan B. Kuipers
| Jan B. Kuipers | |
|---|---|
 Auteur/schrijver/dichter Jan J.B. Kuipers. Foto: J. Wolterbeek, 2002. Bron: ZB/Beeldbank Zeeland, rec.nr. 103866. | |
| Geboren | 21 juli 1953 Zaamslag |
| Beroep | schrijver en dichter |
| VIAF | Jan Jacob Bastian Kuipers |
Jan B. Kuipers is een uit Zeeuws-Vlaanderen afkomstige schrijver en dichter.
Achtergrond
Jan J.B. Kuipers verhuisde al op jonge leeftijd vanuit Zaamslag naar Middelburg. Na zijn middelbare schoolopleiding studeerde Jan J.B. Kuipers geschiedenis aan de Nutsacademie te Rotterdam.
Schrijver en documentalist
Jan J.B. Kuipers begon met schrijven in de jaren ’70, toen hij als journalist werkzaam was. Als schrijver publiceerde Jan J.B. Kuipers kinderboeken, boeken over historische onderwerpen, sciencefiction, Zeelandica, literaire essays en poëzie. Jan J.B. Kuipers werkte parttime als documentalist bij het Provinciaal Depot voor Bodemvondsten en de rest van zijn tijd was hij schrijver van fictie en non-fictie, proza en poëzie.
Sciencefiction
Jan J.B. Kuipers schreef ook sciencefictionverhalen, zoals ‘Bannenfluister, hemelglas’ in 1995. Twee jaar later, in 1997, won Jan J.B. Kuipers de Millennium Award, een landelijk prijs voor het beste Nederlandstalige fantastische of sciencefictionverhaal. In 1983 en 1987 had Jan J.B. Kuipers deze prijs al gewonnen, maar die heette toen nog de King Kong Award. Het winnende verhaal van Kuipers was getiteld ‘Latijnse koortsen’. Jan J.B. Kuipers bleef ook na de eeuwwisseling af en toe sciencefiction en verbeelding in zijn boeken verwerken. Zo schreef hij in 2007 (samen met zijn broer Gert P. Kuipers) in dit genre ‘Het Spel om de Regendanser’. In 2018 schreef hij samen met Robbert Jan Swiers voor het fantasy-tijdschrift ‘Wonderwaan’ het verhaal ‘Vos in den vreemde’. Datzelfde jaar schreef Kuipers in dezelfde sciencefiction-stijl de bundel ‘Houten Trouw’.
Thriller
Jan B. Kuipers was een veelzijdig schrijver, die zich aan meerdere genres waagde. In 1998 bracht hij bijvoorbeeld een thriller uit, ‘Moord aan boord van de PSD’, die zich bovendien ook nog eens in Zeeland afspeelde. Daarmee trad Kuipers in de voetsporen van de Zeeuwse schrijver Rinus Ferdinandusse, die zich ook al aan dit genre had gewaagd. ‘Moord aan boord van de PSD’ was dat jaar het geschenk van de Week van het Zeeuwse boek.[1]
2005-2006: Stadsdichter
Jan J.B Kuipers is ook als dichter actief. Deze zijn onder andere gepubliceerd in de tijdschriften Ballustrada en de Tweede Ronde. Ook was hij redacteur van Nehallennia en Ballustrada en medewerker van het Zeeuws Tijdschrift. In 2005 werd Jan J.B. Kuipers door de gemeente Middelburg benoemd tot stadsdichter. Hij was de opvolger van Chawna Wijnberg, die tussen 2003 en 2005 als eerste deze functie vervulde. Over de keuze van Kuipers ontstond aanvankelijk enige ophef, onder andere omdat hij op dat moment in Kattendijke woonachtig is, maar de gemeente Middelburg zette de benoeming toch door. In opdracht van de gemeente schreef Kuipers talloze gedichten, minimaal vier per jaar, die aan gevels van Middelburgse panden zouden moeten worden bevestigd. Kuipers was productief, speelde in op de Middelburgse actualiteit, maar vaak lukte het niet een fysiek plekje in de stad te vinden. Door bureaucratie en geldgebrek liepen veel initiatieven daarom spaak. In 2007 nam Jan J.B. Kuipers dan ook enigszins teleurgesteld afscheid van het stadsdichterschap.
2005: Zeeuwse Boekenprijs
Samen met Robbert Jan Swiers won Jan J.B. Kuipers in 2005 de Zeeuwse Boekenprijs. Het duo kreeg de prijs voor het boek ‘Het verhaal van Zeeland’, een boek over de geschiedenis van Zeeland. De jury sprak van een ‘met flair gebracht, trefzeker vormgegeven samenvattend werk over de geschiedenis van Zeeland [2]
Historische boeken
De kern van Jan J.B. Kuipers’ boeken hebben betrekking op de Zeeuwse geschiedenis. Zo schreef hij in 1992 ‘Een zomerreis door 18e-eeuws Zeeland’ waarin de schrijver zijn lezers meeneemt naar het Zeeland tussen 1700 en 1800. Een ander historisch werk van Kuipers is ‘Zeeuwen tegen het water. Sporen van de waterstaatgeschiedenis’ uit 1998. In dit werk, onderdeel van een serie over het cultuurhistorische verleden van de provincie, gaat Kuipers uitgebreid in over de Zeeuwse strijd tegen het water. Die strijd tegen het water speelt ook een belangrijke rol in ‘Sluimerend in slik. Verdronken dorpen en verdronken land in zuidwest Nederland uit 2004. Hierin aandacht voor het verdronken dorp Valkenisse, ten zuidoosten van Waarde. Ook andere historische feiten inspireerden Jan J.B. Kuipers. Zo schreef hij in 2009 het boek ‘Kleine Leviathan’, een verhaal dat was geïnspireerd op het leven van de Zeeuwse meesteroplichter Abraham Magaris. Enkele jaren later beschreef Jan J.B. Kuipers de geschiedenis van de Staats-Spaanse linies in Zeeuws-Vlaanderen ‘De Staats-Spaanse Linies. Monumenten van conflict en cultuur’ (2013). Jan J.B. Kuipers schreef niet alleen historische boeken voor een volwassen publiek. Regelmatig schreef hij deze ook voor jongeren. Zo bracht hij in 2019 ‘Waluch de Bard’ uit, een verhaal dat rond het begin van onze jaartelling speelt. De belangstelling van Jan J.B. Kuipers voor historische onderwerpen bleef overigens niet beperkt tot het verre verleden. In ‘Brommers, gitaren en spandoeken – Vijftig jaar jong in Zeeland’ (2005) schreef hij uitgebreid over zijn eigen jeugd in het Zeeland van de jaren vijftig en zestig en de geschiedenis van de Zeeuwse popmuziek in die jaren.
Overige activiteiten
Naast bovenstaande werkzaamheden schreef Jan J.B. Kuipers essays, verhalen en poëzie in onder andere in Hollands Maandblad, Optima, Spiegel Historiael, De Tweede Ronde; een aantal verhalen in buitenlandse bloemlezingen als ‘An der Grenze’. Jan Kuipers was tevens actief als redacteur bij de Zeeuwse regionaal-historische uitgeverij De Koperen Tuin en de Encyclopedie van Zeeland. Voorts was of is hij recensent, columnist, redacteur van onder andere Nehalennia en Ballustrada en medewerker van onder meer het Zeeuws Tijdschrift en Archeologie Magazine. Jan Kuipers werkt(e) voorts als auteur voor onderwijsmethoden, onder andere Leeslijn (Meulenhoff Educatief), Bronnen (EPN/Wolters Noordhoff) en Speurtocht (ThiemeMeulenhoff) en leverde veel bijdragen aan reeksen als Ganymedes en Vlaamse Filmpjes. In Ballustrada publiceert hij sinds 2005 'De Juiste Verkeerde Verbanden', een reeks korte essays. Verder werkte hij mee aan cultuurtoeristische routes en vele radio- en televisieprogramma's van de regionale en nationale omroep, meestal over historische onderwerpen.
Publicaties
- De vlucht naar boven. Tegenculturen in Nederland in de jaren zestig en zeventig (WalburgPers, 2023)
- Dwepers en dromers. Tegenculturen in Nederland, 1890-1940 (WalburgPers, 2022)
- Vikingen. IJzeren eeuwen om de Noordzee (WalburgPers, 2020)
- Kapelle in strip | De Canon van Kapelle (Gem. Kapelle; Danker Jan Oreel, Frank Jonker, Jan J.B. Kuipers)
- Tigonius (St. Fantastische Vertellingen, 2020; met Gert P. Kuipers)
- De Hanze. Kooplui, koningen, steden en staten (WalburgPers, 2019)
- Zeeuwse erfgoedlijnen (Provincie Zeeland e.a., 2019; met Jeanine Dekker)
- Willem van Oranje. Prins in Opstand (WalburgPers, 2018)
- Houten Trouw (Verschijnsel, 2018)
- Westerschelde. Portret van een open zeearm (De Groote Roeibaerse, 2018; hoofdauteur)
- Willem III. De weerspannige koning (WalburgPers, 2017)
- Echografie (met Gert P. Kuipers; Liverse, 2017)
- Van Saxhaven tot Nieuwe Bierkaai. Archeologie en geschiedenis van de Hulster haven (Gemeente Hulst, 2017)
- Oosterschelde. Portret van een nationaal park (De Groote Roeibaerse, 2016; hoofdauteur)
- Karel de Grote. Stamvader van Europa (WalburgPers, 2016)
- Waluch de bard (Aspekt, 2016)
- Beveland, hart van Zeeland! (De Groote Roeibaerse, 2015; hoofdauteur)
- Der Kaiser! Glorie & ondergang van keizer Wilhelm II (Walburg Pers, 2015)
- De Beeldenstorm. Van oproer tot opstand in de Nederlanden (Walburg pers, 2015)
- 111 plekken in Zeeland die je gezien moet hebben (met Heleen Kuipers, fotografie; Thoth, 2015; 2e herz. dr. 2020)
- Methoden tegen de helderheid (Liverse, 2014)
- De VOC. Een multinational onder zeil, 1602-1799 (Walburg Pers, 2014; 2e dr. 2016)
- Vrijheid, Gelijkheid, Broederschap. De Nederlanden in de Franse Tijd (Walburg Pers, 2013)
- De Staats-Spaanse Linies. Monumenten van conflict en cultuur (Den Boer | De Ruiter, 1e en 2e dr. 2013)
- Een ramp van 5000 tekens (Liverse, 2013)
- Valkenisse. Geschiedenis, archeologie en topografie van een verdronken dorp op Zuid-Beveland (AWN, 2012; eindredacteur, coauteur)
- De put (een Siebe Edens-roman; Liverse, 2012)
- Hubake’s Huis (Verschijnsel, 2011)
- Tot het gaatje en dan verder. Veertig jaar opbouwwerk, van Rotterdam tot Afghanistan (Buro Werk op Maat, 2011; met Mar Aalders)
- Nederland in de middeleeuwen. De canon van ons middeleeuws verleden (Walburg Pers, 2011; m.m.v. Goffe Jensma en Oebele Vries; 2e herz. dr. 2020)
- GOLVEN Walcheren in woord en beeld (Dichterbij Beeld, 2011; met Martin van Thiel, Jorien Brugmans)
- 'Ik ben een stenenbikker’. Peter de Jong (1920-1990), beeldhouwer (Den Boer/de Ruiter, 2010)
- Het geheim van Stille Zalm (Maretak, 2010)
- Hannelore, kind van een Duitse moeder in oorlogstijd, 1940-1947 (Den Boer/de Ruiter, 2010; met Gert P. Kuipers)
- Kleine leviathan (Verschijnsel, 2009)
- Geschiedenis van Zeeland. De Canon van ons Zeeuws verleden (Walburg Pers, 2009; met Johan Francke)
- Thuis in Zeeland (Terra Lannoo, 2008)
- Het Spel om de Regendanser (Verschijnsel, 2007; met Gert P. Kuipers)
- In de Schaduw van Michiel (Den Boer/De Ruiter, 2007)
- Laaglandse Verhalen (Uitgeverij ADZ, 2006; co-redacteur, co-auteur)
- Een ezel als passagier (ThiemeMeulenhoff, 2006; geheel herz. heruitgave)
- Red de beer! (ThiemeMeulenhoff, 2005 [2006])
- Brommers, gitaren en spandoeken. 50 Jaar jong in Zeeland (Aprilis, 2005)
- Het verhaal van Zeeland (Verloren, 2005; met Robbert Jan Swiers)
- Sluimerend in slik. Verdronken dorpen en verdronken land in zuidwest Nederland (Den Boer/De Ruiter, 2004; eindredacteur, coauteur)
- Kieperten en de toverwolk (Villa Alfabet, Uitgeverij Maretak, 2003)
- Die Stadts Nyeuwe Schuere. De Middelburgse Stadsschuur en zijn gebruikers (Den Boer/De Ruiter, 2003 ; eindredacteur, coauteur)
- Zeemanskunst. Schitterende schepen uit het werk van Jan de Quelery (Europese Bibliotheek, 2003)
- Van obelisk tot oorlogsgraf (Provincie Zeeland, 2002; met Peter Sijnke)
- Echo’s van het water. Vijftig jaar Februariramp 1953 (Comité Week van het Zeeuwse Boek; Den Boer/De Ruiter, 2002; met Cees Maas)
- Waar ben je, Rozel A? (Villa Alfabet, Uitgeverij Maretak, 2002)
- Maritieme geschiedenis van Zeeland. Water, werk, glorie en avontuur (Den Boer/De Ruiter, 2002)
- Zeeuws Dicht (Uitgeverij ADZ, 2001; co-redacteur, coauteur)
- De onderkant van de Markt (Uniepers, 2000; eindredacteur, coauteur)
- Van schandsteen tot straatkapel (Provincie Zeeland, 2000; met Peter Sijnke)
- Zeeland 1900-2000 (Den Boer/De Ruiter, 1999)
- Schouwen-Duiveland van oeverkant tot binnenland (De Vries, 1999; foto’s Anton Dingemanse)
- Philips van Marnix van Sint Aldegonde (Pandora, 1998; coauteur, redacteur)
- Zeeuwen tegen het water. Sporen van de waterstaatsgeschiedenis in Zeeland (Provincie Zeeland, 1998, 2e dr. 2001)
- Moord aan boord van de PSD (De Koperen Tuin, 1998)
- Inlagen en karrevelden (‘Het Zeeuwse Monument’; De Koperen Tuin, 1998; met Chiel Jacobusse)
- Elk moment de dageraad. Thoreau en het ontwaken (Slibreeks, 1997 [1998])
- Zilt en zoet. Sporen van watergebruik in Zeeland (Provincie Zeeland, 1997, 2e dr. 2000)
- Zeeuwen te water. Sporen van een maritiem verleden (Provincie Zeeland, 1996)
- Vondsten in Veere (Uniepers, 1996; redacteur; met Ellen Vreenegoor)
- Mooi Walcheren (De Koperen Tuin, 1996; met Robbert Jan Swiers)
- Dorpen in de Zak (De Koperen Tuin, 1996; met J. Bruijns en J. de Ruiter)
- Licht Zeeuws (Uitgeverij ADZ, 1996; redacteur, coauteur)
- Een ster om op te sturen (Pirola, 1995; met Doeke Roos en Jan de Quelery)
- De Zak in vogelvlucht (De Koperen Tuin, 1995; met J. Bruijns)
- Bannenfluister, hemelglas (Babel SF 10, 1995)
- Verdronken Land, Valkenisse en Keizershoofd (De Koperen Tuin, 1995; eindredacteur, co-auteur)
- Een ezel als passagier (Meulenhoff Educatief, 1994)
- Het geheim van het zilveren harnas (Meulenhoff Educatief, 1994)
- De kam van de zeemeermin (Meulenhoff Educatief, 1994; 2e dr. ThiemeMeulenhoff, 2006)
- Geld uit de belt (ADZ, 1994; redacteur)
- Een zomerreis door 18de-eeuws Zeeland (De Koperen Tuin, 1992)
- Zeeuws Licht (ADZ, 1992; co-redacteur, coauteur)
- Dwaallichten in de Delta (De Koperen Tuin, 1988)
Trivia
Jan J.B. Kuipers was woonachtig in Goes, later in Kattendijke.
Prijzen/eretekens
- King Kong Award, 1983 met Gert P. Kuipers en 1987
- Millennium Award, 1997
- Zeeuwse Boekenprijs, 2005, samen met Robbert-Jan Swiers voor het boek ‘Het verhaal van Zeeland’
- Gorcumse Literatuurprijs, 2004-2005.
Bronnen
- Jan J. B. Kuipers (documentatiemap) (Middelburg: Zeeuws Documentatiecentrum, 2008)
- Website Jan B. Kuipers
Auteur
-W. van Gorsel, 2023
Noten