Elkerzee (elckerzee, helchersee, Hildgersee)

Elkerzee (elckerzee, helchersee, Hildgersee)

Dorp (thans gehucht), oude heerlijkheid en voormalige gemeente (oppervlakte 502 ha) in Schouwen; sedert I januari 1961 behorend tot de nieuwe gemeente Middenschouwen. De naam Elkerzee is afgeleid van de inmiddels geheel verlande stroom de Helcher of Elchersee (zie Helchersee).

Wapen: Dit komt al voor op de kaart van Schouwen van 1540 en bij Smallegange (1696) en werd op 31 juli 1817 voor de gemeente bevestigd. De golven verbeelden het `ee' of water. De familie De Witte, die lange tijd de heerlijkheid bezat, voerde het wapen in omgekeerde kleuren.

Varia: Kermis werd vroeger op de laatste maandag en dinsdag in september gehouden.

Monumenten: Het al van vóór 1156 daterende klooster Bellem (= Bethlehem) werd gesticht door benedictijnermonniken uit Echternach (Luxemburg), maar ging in 1232 over op de cisterciënzers en werd later een nonnenklooster. Het is in 1572 door de Watergeuzen verwoest. In 1959 en eerder werden fundamenten van het klooster opgegraven op de hofstede 'Klooster Bethlehem' van de familie W.J. de Vrieze; een 1 meter dikke noordmuur van de landbouwschuur was waarschijnlijk vroeger een gedeelte van de zuidmuur van het klooster en het huidige (1978) wagenhuis kan de kapel van het klooster zijn geweest. De N.H. kerk van Elkerzee, een zaalgebouwtje uit 1741, moest in 1958 worden afgebroken omdat het bij de watersnoodramp in 1953 onherstelbaar beschadigd werd. Ten noordwesten van Elkerzee ligt één van de twee overgebleven vluchtbergen werf) op Schouwen-Duiveland (er hebben er meer dan 32 op het eiland gelegen!). De twee korenmolens zijn beide kleine, ronde, ongetailleerde, stenen bovenkruiers en grondzeilers: "t Hert' of 'Oostermolen' uit 1748 en `De Lelie' uit 1866.

Geschiedenis: De naam Elkerzee komt reeds voor in de eerste helft van de 12e eeuw. Wanneer Elkerzee een zelfstandige parochie geworden is, weten we niet, maar de kerk mag men beschouwen als een der oudste van Schouwen. Ze is vermoedelijk een dochter van die van Brijdorpe. Uit 1293 is de naam van een pastoor bekend. In de toren hing een klok uit 1456, die de naam Maria droeg. Vermoedelijk was ook de kerk aan O.L.V. gewijd. Elkerzee was op Schouwen een belangrijke parochie hetgeen mede te danken was aan het klooster Bethlehem. Behalve een pastoor had men in 1535 te Elkerzee twee godshuismeesters, één Onze Vrouwenmeester en twee Maria Magdalena-meesters. Na de Reformatie is de kerk onderhouden door het kantoor der geestelijke goederen, dat in 1741 ook zorgde voor haar vernieuwing. Wanneer Elkerzee zijn eerste predikant kreeg, is ook onzeker. In ieder geval stond hier in 1588 Daniel Wante. Het gebied van de vroegere parochies Looperskapelle, Brijdorpe, Klaaskinderkerke en het grootste deel van Ellemeet is na de Reformatie gevoegd bij Ellemeet. De kerk is na 1955 afgebroken, nadat er te Scharendijke voor de hervormde gemeente een nieuwe was gebouwd.

AUTEUR

J.A. Trimpe Burger/S.J.M. Hulsbergen/A.J.B. (wapenkunde)

LITERATUUR

S. Muller Hz., De indeeling van het bisdom. Grijpink, Register op de parochieën. Schoengen, Monasticon Batavum. Ab Utrecht Dresselhuis, Het klooster Bethlehem. Kok, Zeeuwse patrocinia. Römer, Kloosters en abdijen. Van Empel en Pieters, Zeeland. Van Heussen en Van Rijn, Kerkelijke historie. C. Dekker, Zuid-Beveland. Zelandia Illustrata.