Petrus Dieleman: verschil tussen versies

Huidige versie van 7 aug 2019 om 11:20

Petrus Dieleman
Petrus Dieleman, foto, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 46699
Geboren	9 november 1873 Axel
Overleden	19 januari 1961 Amersfoort
Beroep	bestuurder
VIAF	Petrus Dieleman

Studie en werk

Petrus Dieleman volgde een studie gymnasium te Zetten, rechten aan de Vrije Universiteit van Amsterdam en de Universiteit van Groningen (1898). Hij vestigde zich als advocaat te Middelburg in 1899. In 1900 werd hij lid van Provinciale Staten voor de Antirevolutionaire Partij. Vanaf 1916 tot 1944 was hij onafgebroken lid van Gedeputeerde Staten. ‘Dieleman was een veelzijdig mens, een man met een brede visie op sociale vraagstukken, kenner van de provincie, scherp jurist, daarenboven een gevierd redenaar’ (De Bree, Zeeland 1940-1945). Hoewel Dieleman als advocaat bekend was in heel de provincie (en ook daarbuiten), deken was van de orde der advocaten te Middelburg en kantonrechter-plaatsvervanger, lag zijn grote kracht op bestuursterrein.

Bestuurswerk

Hij streefde er naar de provincie van gas en elektriciteit te voorzien, een goed stel wegen te bezorgen (volgens hem te vergelijken met de 'aderen’ in het menselijk lichaam'), polders en waterschappen te fuseren (het waterschap Het Vrije van Sluis is zijn schepping) en verkeersmogelijkheden te bevorderen (bruggen en tramwegen). De oprichting van de Zeeuwse polder- en waterschapsbond (1919) is aan hem te danken. Sinds 1920 was Dieleman voorzitter van de Zeeuwse Landbouwmaatschappij, trachtte hij waar ook in de bres te staan voor de belangen van de landbouw in de provincie. Als spreker in de Staten en als redenaar voor talrijke vergaderingen schuwde hij geen middel om de gevoelens van zijn hoorders te bespelen. In brochures, die blijk geven van grote historische kennis van de provincie, wees hij op de geschiedkundige achtergronden van actuele zaken. Nog in 1953 gaf hij een brochure uit over de ordonnantie van het Quartier van Ter Neuse (1576) om er op te wijzen dat ook in vroeger tijden naar aanleiding van stormvloeden maatregelen genomen werden om de polders tot grotere eenheden samen te smeden.

Waarnemend commissaris der Provincie Zeeland

In de schouwburg van Middelburg in 1943, v.l.n.r.: 1. Petrus Dieleman, commissaris der Provincie, 2. Beauftragte Willy Münzer, 3. General-Kommissar Fritz Schmidt, 4. NSB kringleider van de provincie Zeeland, Jan Dekker, foto, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 46699

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Dieleman waarnemend commissaris der provincie Zeeland (reeds vanaf 1922 verving hij de Commissaris der Koningin bij voorkomende gelegenheden). Bekleed met een niet onaanzienlijke macht voor zover de bezetter dit toeliet heeft hij getracht met de Duitse machthebbers zaken te regelen die volgens hem voor de provincie het beste waren. Het is hem als beginselloos opportunisme verweten. Kon in 1941 zijn 25-jarig jubileum als gedeputeerde nog met zekere hartelijkheid worden gevierd, zijn handelingen, onder andere bij de opheffing van de Z.L.M. (winter 1941/42), deden hem een groot deel van zijn populariteit verliezen. Zijn tegemoetkomende houding jegens de bezetter is uitgelegd als hulp aan de vijand. Na de oorlog werd Dieleman schuldig bevonden aan ingenomenheid met en hulpverlening aan de vijand. In december 1947 ontzegde het Zeeuwse Tribunaal hem het recht openbare ambten te bekleden. Met name zijn lidmaatschap van de Nederlandse SS en het aangeven van een joodse advocaat uit Vlissingen werden hem zwaar aangerekend. Hij werd niet geïnterneerd omdat hij al 15 maanden in voorarrest had doorgebracht. In het Jaarboek van de Oudheidkundige Kring `De Vier Ambachten' (1958/59) publiceerde Dieleman nog een uitvoerige bijdrage over de herkomst van de bevolking van het Land van Axel, met als onderschrift: Amersfoort, maart 1958.

Tekst Encyclopedie van Zeeland, 1982-1984

Auteur

-M.P. de Bruin, herz. Peter Sijnke (2011).

Literatuur

• L.W. de Bree, Zeeland 1940-1945 (Middelburg 1979).

• 791645266 Gijs van der Ham, Zeeland 1940-1945, deel 2 (Zwolle 1990).

• Marinus Petrus Dieleman (documentatiemap) (Middelburg: Zeeuwse Bibliotheek, 2009).

• Y.J.A. Welings, ‘Petrus Dieleman en de Polderconcentraties’, in: Nehalennia 77 (1990) 17-20.