St.jansteen/EvZ1982-1984

St.jansteen (sint Jan Ten Steene, Inghelosenberghe)

Tekst uit de Encyclopedie van Zeeland 1982-1984

Dorp binnen de gemeente Hulst. Oost Zeeuws-Vlaanderen, tegen de Belgische grens. Tot de gemeentelijke herindeling op 1 april 1970 een zelfstandige gemeente, waartoe behoorden Absdale, Drie Hoefijzers, Heikant, 't Hoekje, Het Holleken. Kapellebrug (ged.) en (de) Tragel: 2968 inwoners (1980) en 14.352 inwoners (2010, inclusief Hulst en Graauw).

Wapen: Dit stelt waarschijnlijk het kasteel van de vrijheren van Sint Jan ten Steene en Inghelosenberghe voor. De steen in de schildvoet. bevestigd aan een ketting niet boeien stelt duidelijk een schandsteen voor: hij illustreert de plaatsnaam maar wijst misschien ook In St.-Jansteen kan men de staande wippen voor het boogschieten nog tegenkomen. op het eigen recht in deze vrije heerlijkheid. Oorspronkelijk kwam boven het schild een halve rode leeuw uit. Het wapen werd op 31 juli 1817 bevestigd.

Vlag: Deze is niet officieel vastgesteld: zij heeft vanouds twee banen wit-zwart, ontleend aan het wapen van het geslacht Van Vylain.

Middelen van bestaan: In St.-Jansteen staat een groot postorderbedrijf: verder textielindustrie. vlasserijen en klompenmakerijen: landbouw.

Varia: Veemarkt op de eerste donderdag van maart. Kermis laatste zondag in juni tot en met dinsdag d.a.v.. Toneelvereniging 'Camere van Rhetorica Sint Jan ten Steene..

Geschiedenis: Sint Jan ten Steene is een vrije heerlijkheid geweest. Vermoedelijk was Zeger van Gent van 1190 tot 1199 de eerste heer van die heerlijkheid. Hij of zijn zoon liet binnen het g ebied een kasteel bouwen met een kapel. die gewijd was aan Johannes de Doper. In de loop der jaren ontstond daar een dorp, dat we thans nog kennen als St.-Jansteen. Welke rol het kasteel in de loop der eeuwen heeft gespeeld is niet duidelijk. Vermoedelijk diende het slechts als zomerverblijf, om

dat de elkaar opvolgende ambachtsheren ook elders veel goederen bezaten. In 1732 kwam het in het bezit van Gijsbert van Hogendorp, van wie Gijsbert Karel van Hogendorp een afstammeling is. Over vorm en afmetingen van het kasteel zijn geen gegevens meer bekend. De bevelhebber van Hulst liet, tijdens de strijd tussen de Republiek en Frankrijk, op 26 april 1747 het dorp platbranden.

Waarschijnlijk is toen ook het kasteel verloren gegaan of wat er nog van over was. In 1790 liet Willem van Hogendorp een gerechtshuis bouwen, later gemeentehuis, versierd met twee levensgrote houten beelden van Justitia en Prudentia, die de vierschaar luister bijzetten. Er zijn maar korte tijd vonnissen geveld. De beelden staan thans in het gemeentehuis van Hulst.

Kerkelijke geschiedenis: In 1256 was St. Jansteen reeds een parochie. Ze is vermoedelijk afgescheiden van het bisdom Utrecht en gevoegd hij Doornik: in 1559 kwam ze hij het bisdom Gent. Toen de classis in 1580 bijeen kwam was het onzeker of St.-Jansteen onder de kerkelijke gemeenten kon worden gerangschikt, circa 1750 had St.-Jansteen een eigen kerkeraad. onder de classis Zuid-Beveland; een eigen predikant heeft de gemeente nooit gehad. Voor het katholieke volksdeel werd in 1936 een nieuwe kapel gebouwd op de plaats van de oude, die sinds eeuwen door bedevaartgangers was bezocht.

LITERATUUR

J. Adriaanse en J. A. Everaard, De heerlijkheid St.-Jan ten Steene. Th.B.W. Kok, Dekenaat in de steigers. H.0. Janssen, Kerkhervomring in Vlaanderen. Van Empel en Meters, Zeeland. J.P. van den Broecke, Middeleeuwse kastelen van Zeeland. A.N.W.B., toeristengids 1972 Limburg. Brabant, Zeeland.