Vrouwenpolder

Vrouwenpolder

Tekst uit de Encyclopedie van Zeeland 1982-1984

(Polrekec., O.L.V. kerc in de Polre, Niepolre, Polre). Dorp binnen de gemeente Veere, 1041 inw. (1980); van 1816 tot de gemeentelijke herindeling op 1 juli 1966 een zelfstandige gemeente waartoe behoorden: Vrouwenpolder, Breezand, Zanddijk-Buiten, Schellach en vanaf 1857 ook Gapinge. Vroeger een belangrijke bedevaartplaats. Het dorp is door zijn ligging bij zeer mooie stranden en het Veerse Meer thans vooral als toeristenoord bekend. Wapen: Dit vertoont Onze Lieve Vrouw, naar wie het dorp is genoemd. Aan haar was ook in de middeleeuwen de belangrijke bedevaart gewijd. De Reformatie heeft blijkbaar geen problemen gehad met dit wapenbeeld; het is met het wapen van St.-Annaland het enige echte heiligenwapen in Zeeland. Het werd op 31 juli 1817 voor de gemeente bevestigd. Monumenten: De n.h. kerk van Vrouwenpolder is een zaalkerkje met dakruiter. Zij kreeg deze vorm bij de herbouw van 1622-1624, die volgde op de verwoesting tijdens het beleg van Middelburg (1572-1574). De preekstoel met doophek en voorlezersbank dateert van 1624, het doopbekken van 1718. Onder het koperwerk valt, behalve een 17e-eeuwse kroon, een arm van een gotische kroon te vermelden. De kerk werd in 1955 gerestaureerd. De houten stellingmolen uit 1837 brandde in 1930 geheel af. Geschiedenis: Waar later Vrouwenpolder ontstond lagen eertijds uitgestrekte schorren, die Wolfert van Borssele vóór 1299 heeft doen bedijken. Het aldus ontstane land werd Niepolre, Nuwenpolre of Polre genoemd. In 1314 werd hier een kapel gesticht, die in 1324 tot parochiekerk werd verheven met O.L. Vrouwe als patrones. Zo ontstonden de namen O.L.V.-polder en tenslotte Vrouwenpolder. De parochie was afgescheiden van Serooskerke; al spoedig werd er een deel van Oostkapelle bijgevoegd en in 1347 een deel van Zandijk. De heerlijkheid Vrouwenpolder kreeg met Veere in 1349 van hertog Willem van Beieren tolvrijheid in al zijn landen, een voorrecht waarover op het Walcherse platteland verder alleen nog Westkapelle en Westhove beschikten. De parochiekerk van Vrouwenpolder werd omstreeks 1340 vernieuwd; later kwam zij in het bezit van een 'miraculeus' Mariaschilderij, waarmee jaarlijks op 15 augustus een rondgang door de polder werd gemaakt. Na 1400 groeide Vrouwenpolder door dit schilderstuk (een paneel) uit tot een belangrijk bedevaartoord. Keizer Sigismund, vergezeld van graaf Willem VI, bezocht het in 1416, Filips de Goede in 1437. 'O.L.V. van de Polder' werd verder vereerd door o.a. Spaanse, Portugese en Franse (vooral Bretonse) zeelui. Het schilderij is evenals de kerk omstreeks 1500 vernieuwd. Na de Reformatie begon het paneel een zwerftocht, die het tenslotte in Brugge deed belanden, alwaar de eigenaar, baron Caloen, het in 1931 schonk aan de r.k. kerk te Middelburg, welke het (ondeskundig) liet restaureren. In 1940 werd het schilderij van het oorlogsgeweld gered; heden hangt het nog in de Middelburgse parochiekerk. In 1976/77 is het opnieuw gerestaureerd. Vrouwenpolder werd niet door de beeldenstorm (1566) getroffen, maar in 1572 ontscheepten er zich de Spanjaarden en tijdens het beleg van Middelburg werden het dorp, de kerk en de gebouwen van het voormalige klooster 'Het Heilige Graf' verwoest. In 1611 werd er te Vrouwenpolder een Hervormde Gemeente gesticht, waarvan de bediening in handen kwam van Petrus Moerman, predikant van Serooskerke. Een eigen predikant arriveerde in 1618 in de persoon van Th. Sael. De landing van de Engelsen (1809) geschiedde te Breezand bij Vrouwenpolder. Hier was op last der Staten van Zeeland in de 16e eeuw het fort Den Haak gebouwd, met het oogmerk het Veerse Gat te controleren. De Engelsen namen het in en ontmantelden het. Bij hun aftocht op het eind van 1809 vernielden ze het fort. Resten ervan zijn nog te zien. In 1816 werd de gemeente Vrouwenpolder met Zandijk-Buiten en Schellach gevormd. Het dorp Gapinge werd in 1857 met deze gemeente verenigd. Tot in de 19e eeuw bezat Vrouwenpolder nog twee fraaie buitens: Twistvliet en Elzenoord. Dit laatste werd in 1707 gebouwd op de plaats, waar in vroeger tijden het gasthuis De Pelgrim had gestaan. Elzenoord werd in 1879 afgebroken. Ter plaatse kwam een gelijknamige boerderij. Het klooster 'Het Heilige Graf’: Gillis van Arnemuiden gaf in 1438 vergunning om in de heerlijkheid Mortiere een klooster te vestigen, bevolkt door sepulcrijnen (reguliere kanunniken van het kapittel van het klooster van Sion te Delft), afkomstig van Stein bij Gouda. Hij schonk voor dit doel zijn huis Mortiere en lijfde de parochie Arnemuiden bij het klooster in. Het convent, bekend onder de namen 'Het Heilig Graf', 'O.L.V. Maagd' en 'Maria’s Hof’ moest al in 1439 wegens grondbraken en dijkbreuk naar het westen worden verlegd. In 1452 werd het door Hendrik van Borssele naar Vrouwenpolder verplaatst. Een deel der kloosterlingen bleef achter voor de verzorging der parochie. Ook in Vrouwenpolder kreeg 'Het Heilig Graf' de pastoorsplaats. In 1552 was het nog slechts bewoond door drie koorheren. Met toestemming van de prior van Sion werd het klooster in dit jaar door Maximiliaan van Bourgondië opgeheven. De gebouwen werden in 1567 verkocht en in 1573 door oorlogsgeweld verwoest. Later verrees ter plaatse een buitenplaats, die in de loop der jaren weer verdwenen is.

LITERATUUR

K.J. Derks, O.L.V. van den Polder. H. Hendrikse en F. van den Driest, Veere in oude ansichten I. Van Empel en Pieters, Zeeland. Wilderom, Tussen afsluitdammen III. Van der Aa, Aardrijkskundig woordenboek. R. Fruin, Mededeelingen uit het archief der Middelburgsche abdij. Schoengen, Monasticon Batavum. H. Janse, Kerken en torens. Chavannes-Mazel, Langs de oude Zeeuwse kerken. Kunstreisboek voor Nederland.

AFBEELDING

Overzichtskaart gemeente Vrouwepolder. Het zaalkerkje (N.H.) met dakruiter van Vrouwenpolder.