Harige Oorlog

Harige Oorlog

Tekst uit de Encyclopedie van Zeeland 1982-1984

De Harige oorlog heeft in het midden van de 17e eeuw kerkelijk Nederland ten zeerste beroerd en Zeeland heeft daarvan ook zijn deel gehad. Het hoofdtoneel van deze strijd lag in Dordrecht, nadat ds. Jac. Borstius op 10 januari 1644 aldaar als predikant was bevestigd en deze zich ging keren tegen de toen opkomende mode: het dragen van lang haar door mannen. Die bewuste preek is eerst buiten zijn weten uitgegeven, maar later met zijn instemming en ook meermalen herdrukt. Ze kreeg over heel ons land een ruime verspreiding, met het gevolg dat er op kerkelijk erf een felle discussie ontstond. Het ging overigens niet alleen om die lange haren en pruiken, maar ook om de pronkerij met kleding, overdaad in spijs en drank, onkuisheid, twisten. vloeken en andere zonden. Hier vinden we de directe aansluiting hij de Nadere Reformatie, zoals die in Zeeland begonnen is.. Het begin van de Harige oorlog lag echter reeds vier jaar eerder, toen de provinciale synode van Zuid-Holland mannen en vrouwen, die zich bezondigden aan de oneerbare dracht van wild haar, censurabel verklaarde. Bijna alle provinciale synoden gaven hun instemming te kennen. Zeeland ontbreekt in deze rij, omdat hier toen geen provinciale synoden meer werden gehouden. Maar het stond tevoren vast dat deze discussie ook naar hier zou overslaan. Toen M.Z. Boxhorn, de man van de chroniek, hoogleraar te Leiden, die gewoon was zijn vakanties in Middelburg door te brengen, ook hier de kam en het scheermes op de preekstoel tegenkwam, werd hij dermate geërgerd, dat hij onder pseudoniem in 1644 een tweetal geschriften te Middelburg uitgaf, ter verdediging van het dragen van lang haar, wanneer men dit wenste. Een geducht man in deze strijd is geweest Enoch Pottey, in 1639 predikant te Zoutelande, in 1646 te Middelburg, die de strijd aanbond tegen de roepende zonden, waartoe hij ook rekende het dragen van lang haar en pruiken. Hij was de enige niet. Menig predikant heeft in die jaren gedreigd met vuur en vlam uit de hemel, wat de reactie van Boxhorn uitlokte. Die tegenstanders werden in niet geringe mate gesteund door het geschrift van Godefridus Udemans, de bekende predikant te Zierikzee: Altsalons-hayr off discours, daarinne ondersocht wordt wat daer te houden zij van de vliegende hayr-lokken enz. Het boek is geschreven in de vorm van een samenspraak tussen Absalon, Timotheus, Drusilla en Priscilla. Hij gaf het uit te Dordrecht, toen het centrum van de Harige oorlog, onder de naam Irenaeus Poimenander. Deze Harige oorlog ging steeds meer de kerk verdelen, met alle gevolgen van dien. De overheid heeft er een einde aan moeten maken. De kerk heeft voor de zoveelste maal de strijd tegen de mode verloren. Steeds meer predikanten gingen deze mode navolgen en, zoals ook weer gebruikelijk, bleven ze dat doen, toen het dragen van lang haar uit de mode raakte. Men vond het toen blijkbaar plechtig staan.

AUTEUR

S.J.M. Hulsbergen

LITERATUUR

Boxhorn, Spiegeltien en Spiegeltje. Pottey, Modeste en zedige verantwoording. Udemans, Absoloms-hayr. Perk, De harige oorlog. De Vries. Haarkloverijen.