St. Laurens

St. Laurens

Tekst uit de Encyclopedie van Zeeland 1982-1984

Dorp in de nieuwe gemeente Middelburg; vóór de gemeentelijke herindeling van 1 juli 1966 een zelfstandige gemeente, waartoe behoorden Brigdamme en Popkensburg. De burgelijke gemeente St. Laurens-Brigdamme werd in 1816 gevormd.

Wapen: Dit werd op 31 juli 1817 voor de gemeente bevestigd. De brandende schaal wordt wel beschouwd als een vervorming van een gloeiend rooster, het attribuut van St. Laurentius. maar op de wapenkaart van Smallegange (1696) komt in plaats daarvan een halve maan voor.

Monumenten: De Nederlands Hervormde kerk is een rechthoekige zaalkerk met een vierkant houten klokketorentje op het dak. In 1644 werd ze op de fundamenten van de oude, in 1566 gesloopte

kerk gebouwd. De kerk is hersteld in 1952. Zij bevat enig eenvoudig 17^de-eeuws meubilair; op de hekposten zijn twee zandstenen burchten aangebracht. De stenen baliemolen uit 1721 is in 1943

afgebrand: het bakstenen muurwerk is nog aanwezig.

Ten westen van het dorp lag het slot Popkensburg, dat waarschijnlijk gesticht is door de commandeur van het Duitse huis Zandvoorde onder Buttinge. In een zoenbrief uit 1290 van Floris V aan Wolfert van Borssele wordt deze Janne van Popkeinborch genoemd. De kerk bij het kasteel, wordt pas in 1323 vermeld, maar kan op het eind van de 13^de eeuw gesticht zijn. Het wapen van het huis Popkensburg komt voor op de wapenkaart van Smallegange (1696). Het slot en de heerlijkheid zijn in de 14^de eeuw overgegaan op het huis van Borssele van Brigdamme. De eerste bezitter van het

kasteel uit dit geslacht was waarschijnlijk Claes van Borssele, die het kasteel in 1353 liet herstellen. Later kwamen slot en ambacht in het bezit van het huis van Bourgondiër na 1567 bezit van het geslacht Van Tuyll van Serooskerken en na 1679 van de families Boudaen Courten en Verheye van Citters. Popkensburg had tijdens het beleg van Middelburg (1572-1574) een sterke Spaanse bezetting en doorstond alle, meestal vanuit Veere of Vlissingen ondernomen aanvallen. Het laatste

vorstelijke bezoek aan het kasteel vond plaats in 1786, toen prins Willem V en zijn familie er onthaald werden. In 1863 werd Popkensburg voor de sloop verkocht en geslecht (thans staat

ter plaatse een gelijknamige boerderij). De laatste bewoner was jhr. W.C.M. de Jonge van Ellemeet, die al in 1839 het buitenhuis Overduin te Oostkapelle liet bouwen.

Geschiedenis: De geschiedenis van St.-Laurens-Brigdamme is nauw verweven met die van Popkensburg. De kerk hij het kasteel, in 1323 vermeld, was een dochter van Brigdamme. Als enige kerk op Walcheren was ze gewijd aan de martelaar St.-Laurentius. Aan het in de kerk gestichte O.L.V.-altaar was een broederschap verbonden. Na de brand van de Brigdamse kerk in 1562 werd de parochie bij die van St.-Laurens gevoegd. De kerk hier werd in 1566 zodanig door de beeldenstormers getroffen, dat ze gesloopt moest worden; pas in 1644 verrees een nieuw protestants kerkgebouw.

Een Hervormde Gemeente bestond te St. Laurens sinds 1610: een eigen predikant, P. van Essen, kwam pas in 1640. In de Gouden Eeuw hebben verschillende, door hun geschriften vermaarde, predikanten te St. Laurens gestaan: Johannes de Mey, Gualtherus (Walter) Boudaen Courten (1662

1668) en Balduinus Boudewijn Hunnius (1690-1719), auteur van Statisch Vlaanderen of Zeeuwse Buise. De laatste werd er in 1691 van beschuldigd een volgeling van Coccejus te zijn.

LITERATUUR

Van der Aa, Aardrijkskundig woordenboek VII en IX. Van Empel en Pieters, Zeeland. Van Heel, Arkadia. H. Janse, Kerken en torens. Kok, Zeeuwse patrocinia. Langevelde en Verbeek, St. Laurens. Kunstreisboek. Meerkamp van Embden, Popkensburg en St. Laurens. Sierksma, Gemeentewapens. Voorlopige lijst der Nederlandse Monumenten.Wilderom, Tussen afsluitdammen, III.

AFBEELDING

St. Laurens en het uit 1644 daterende n h.kerkje met klokketoren. getekend in 1794. Het dorp St. Laurens, Aquarel door A.H. Bakhuyzen (1867)