De Vliegende Hollander

Colofon bij persoon:

De legende

Legende van een Nederlandse kapitein die tijdens pasen, omstreeks 1600, uitvaart met het schip de Vliegende Hollander en tracht Kaap de Goede Hoop te ronden. Hij heeft de weeromstandigheden tegen maar blijft volharden om de Kaap te ronden waarbij hij God vervloekt en zegt te zullen blijven zeilen tot het einde der tijden om de Kaap te kunnen ronden. Sindsdien is hij gedoemd om tegen de wind in tot het einder der tijden op zee rond te blijven dolen, zonder bemanning en alleen aan het roer staand.

Ontstaan

Er waren al eerdere varianten waren van het verhaal van The Flying Dutchman, maar pas in Frederick Marryat's boek The Phantom Ship, dat in 1837 verscheen, wordt het verhaal aan Terneuzen gekoppeld. De kapitein van het schip noemt hij Willem van der Decken en deze was uit Terneuzen afkomstig. Marryat nam in 1809 deel aan de Engelse invasie van Walcheren en woonde daarna enige tijd in Terneuzen. Hij heeft zich toen vermoedelijk laten inspireren en de sage later met de stad verbonden. Overigens was dat niet onverdeeld gunstig: de Vliegende Hollander is in feite een anti-Hollands modernistisch verhaal over een goddeloze, nietsontziende kapitein uit de Republiek. In Terneuzen werd dit verhaal omgebogen tot een heldensage. De Nederlandse kapitein staat hierbij voor de teloorgang van de Nederlandse overheersing op zee die dan definitief door de Engelsen is overgenomen. Het spookschip is een schim uit het verleden dat zal verdwijnen met de komst van de stoomschepen, die vanaf omstreeks die tijd sterke opgang maken, al zou het nog een eeuw duren voordat de laatste zeilschepen van de oceanen verdwenen.

De Vliegende Hollander en Terneuzen

In met name de 20ste eeuw zouden meerdere schrijvers van Willem van der Decken een Terneuzense schipper maken, waarvan velen geloven dat hij echt geleefd zou hebben, ofschoon Terneuzen pas in de 19de eeuw daadwerkelijk een haven kreeg. In 1971 werd de Stichting De Vliegende Hollander opgericht en in 1972 werd in de stad een monument voor de Vliegende Hollander onthuld. Het verhaal geldt sindsdien als promotiemiddel van de stad. Vanaf de jaren vijftig werden meerdere huizen in de stad aangewezen als woonplaats van Van der Decken: onder meer Noordstraat 67 en diverse panden aan de Havenweg. De Vliegende Hollander leende ook zijn naam aan een jaarlijks shantyfestival in Terneuzen en de verbondenheid tussen verhaal en stad leidde er in 2006 tot de uitvoering van de gelijknamige opera van Wagner in het kader van het Zeeland Nazomerfestival.

In 1972 werd bij de opening van het nieuwe gemeentehuis ook het beeld van de Vliegende Hollander naar een ontwerp van P. Griep onthuld in een oude arm van het kanaal Gent-Terneuzen. Het verhaal van de Vliegende Hollander is een van de bekendste volksverhalen in Nederland. Meerdere voetballers en een attractie in de Efteling zijn er naar vernoemd. Het schip figureerde ook in meerdere Pirates of the Caribbean films.