Albert Clement

Albert Clement
Musicoloog Albert Clement met zijn monografie over J.S. Bach's derde deel der Clavierübung. Foto: Jaap Wolterbeek, 1999. Bron: ZB/Beeldbank Zeeland, rec.nr. 102885.
Geboren	9 augustus 1962 Middelburg
Beroep	musicoloog en theoloog
VIAF	Albert Clement

Arie Albertus (Albert) Clement is een Nederlands hoogleraar musicologie aan het University College Roosevelt van de Universiteit Utrecht.

Achtergrond

Albert Clement groeide op in een gereformeerde gezin in Middelburg. Hij heeft een jongere broer (Hans). Na de lagere school volgde hij het VWO aan de Stedelijke Scholengemeenschap te Middelburg, waar hij in 1980 zijn diploma behaalde. Daarna studeerde hij orgel bij provinciegenoot Bram Beekman aan het Brabants Conservatorium in Tilburg, muziekwetenschap aan de Rijksuniversiteit te Utrecht, alsmede enige tijd theologie aan de Rijksuniversiteit Leiden.

Als leerling van Bram Beekman behaalde hij in 1986 de onderwijsakte orgel en in 1988 het solistendiploma. Hij nam deel aan masterclasses onder leiding van Ton Koopman, prof. Dr. Ludger Lohmann (docent te Stuttgart) en prof. Wolfgang Rübsam (docent te Evanston/USA).

In 1983 begon hij zijn studie muziekwetenschap, die hij in 1987 cum laude afgesloten heeft met het doctoraal examen. In 1989 promoveerde hij, eveneens cum laude, tot doctor in de Letteren (vakgroep muziekwetenschap) op een proefschrift over composities van Johann Sebastiaan Bach. In dit proefschrift, ‘O Jesu, du edle Gabe’, legde hij een verband tussen Bijbeltekst en muziek in de koraalwerken van Johann Sebastiaan Bach.

Affiche over orgelconcerten Commissie Orgelconcerten Middelburg met medewerking van onder andere Bram Beekman, Margreeth de Jong en Albert Clement in de Oostkerk en de Nieuwe kerk, 28-7-2009. Bron: ZB/Beeldbank Zeeland, rec.nr. 23350

Universiteit Utrecht

Als bekroning op Albert Clement’s studie werd hij door de Koninklijke Akademie van Wetenschappen (KNAW) vervolgens een aanstelling als Akademie-onderzoeker toegekend. In deze functie was hij verbonden aan de Rijksuniversiteit te Utrecht, waar hij zich aan een omvangrijk musicologisch/theologisch Bach-onderzoek wijdde en muziekwetenschap doceerde.

Van de hand van Albert Clement verschenen in de volgende jaren vele publicaties over muziek uit de 17e en 18e eeuw, vooral over Bach. Hij zette zich onder meer ook in voor de herwaardering van in vergetelheid geraakte Zeeuwse klassieke musici, als bijvoorbeeld Pieter Bustijn, Christian Ernst Graf, Willem Lootens of Remigius Schrijver. Via het project Exempla Musica Zeelandica gaf Clement onbekende oude werken van Zeeuwse componisten opnieuw uit.

In 1999 sloot Albert Clement een jarenlange studie naar het verband tussen Johan Sebastiaans Bach’s muziek en de theologie van zijn tijd af in het 450 pagina’s tellende, Duitstalige boek ‘Der dritte Teil der Clavierübungen von Johann Sebastian Bach’. Een interdisciplinaire benadering uit twee wetenschappen dus, theologie en musicologie.

Roosevelt Academy

Albert Clement was in 2003-2004 nauw betrokken bij de oprichting van de Roosevelt Academy, officieel het Middelburg International Honours College. Deze nieuwe kleine universiteit, vooral een initiatief van hoogleraar en oud-Middelburger Hans Adriaansens, was onderdeel van de Universiteit van Utrecht.

Albert Clement werd op 1 mei 2004 benoemd tot hoogleraar aan de Universiteit Utrecht. Hij bekleedde daar de Akademiestoel Geesteswetenschappen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) en hield zich vooral bezig met de muziek van de Duitse barok (1600-1750) en de orgelcultuur. Ook werd hij aan de Roosevelt Academy benoemd tot hoofd van de afdeling Letteren en Geesteswetenschappen en doceerde in Middelburg eveneens muziek.

Theologische Universiteit Apeldoorn

In 2022 werd Albert Clement in deeltijd aangesteld als hoogleraar Theologie en Muziek aan de Theologische Universiteit Apeldoorn. Deze studie maakt onderdeel uit van de deeltijdmaster 'Herbronning Gereformeerde Theologie'.

Internationale contacten

Als internationaal erkend specialist op het gebied van barokmuziek, in het bijzonder op het gebied van interdisciplinair Bach-onderzoek, is (en was) hij promotor van een aantal promovendi, waarvan het proefschrift van Tassilo Erhardt (Utrecht 2005, cum laude) werd bekroond met de zogenaamde Studieprijs van de Stichting Praemium Erasmianum.

Omdat het presenteren van de resultaten van onderzoek binnen internationale academische kringen en het persoonlijk contact met collega's uit het buitenland van groot belang is, heeft de begeleiding van promovendi ook geleid tot de presentatie van een aanzienlijk aantal papers op nationale en internationale wetenschappelijke conferenties in continentaal Europa en in Scandinavië, Groot-Brittannië (bijv. Oxford, Cambridge, Leeds, Manchester) en de VS (bijv. Harvard University, Cambridge, Massachusetts).

Tijdens de opening van het Etty Hillesum Huis aan het Middelburgse Molenwater nr. 77. Twee broers, links en face prof. dr. Albert Clement (musicoloog) en rechts op de rug dr. Hans Clement (filosoof). Albert is als bestuurslid aan het Etty Hillesum Huis verbonden, 18-9-2022. Bron: ZB/Beeldbank Zeeland, rec.nr. 169914

Lidmaatschappen van professionele en wetenschappelijke organisaties

• 1981-heden: Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen (KZGW) (Bestuurslid 1993-1999)
• 1984-heden: Koninklijke Vereniging voor Nederlandse Muziekgeschiedenis (KVNM)
• 1986-heden: Neue Bach Gesellschaft
• 1990-1994: Koninklijke Nederlandse Organistenvereniging, afdeling Zeeland (voorzitter)
• 1991-2003: Internationale Arbeitsgemeinschaft für theologische Bachforschung e.V. (Voorzitter 1999-2003)
• 1991-2014: Werkgroep Muziek van de KZGW (voorzitter 1991-2003)
• 1993-heden: Commissie Orgelconcerten Middelburg (Oprichter en voorzitter)
• 1995-heden: Lid redactieraad (periode 1600-1800) van het Tijdschrift van de KVNM
• 2000-heden: American Bach Society
• 2004-heden: Expert van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW)
• 2004-heden: Maatschappij der Nederlandse Letterkunde
• 2004-heden: Expert van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW)
• 2004-2012: Stichting Vrienden van de Zeeuwse Bibliotheek (voorzitter)
• 2005: Stichting Jan Pieterszoon Sweelinckprijs (lid van de artistieke commissie)
• 2006-2012: Stichting Josquin des Prez (bestuurslid)
• 2009-2012: Stichting Promotie Koorcultuur Zuidwest Nederland [Koorplein Zeeland] (oprichter en voorzitter)

In zijn vrije tijd was Albert Clement onder andere actief als voorzitter van het district Zeeland der Koninklijke Nederlandse Organistenvereniging en bekleedde hij verschillende functies binnen het Koninklijk Zeeuws Genootschap der Wetenschappen (voorzitter van de Werkgroep Muziek; General Editor van de reeks Exempla Musica Zelandica; lid van het Algemeen Bestuur).

Publicaties: een selectie

• Albert Clement: “O Jesu, du edle Gabe”. Studien zum Verhältnis von Text und Musik in den Choralpartiten und den Kanonischen Veränderungen von Johann Sebastian Bach (Ph.D. Disserta­tion, Utrecht 1989) [282 pp.]
• Albert Clement, general editor: Exempla Musica Zelandica. Music series of the Royal Zeeland Society of Sciences (1992-present; VIII Vols. appeared, each with an Introduction in English).
• Albert Clement: “A Case of Liturgical Practice in Johann Sebastian Bach’s Home? – The four Duets BWV 802-805”, Ars et Musica in Liturgia. Essays presented to Casper Honders on His Seventieth Birthday, eds. Frans Brouwer & Robin A. Leaver (Metuchen NJ & London 1994), pp. 32-55.
• Albert Clement & Eric Jas, eds.: From Ciconia to Sweelinck. Donum natalicium Willem Elders, (Amsterdam / Atlanta 1994) [XIII+391 pp.]
• Albert Clement, ed.: Das Blut Jesu und die Lehre von der Versöhnung im Werk Johann Sebastian Bachs / The Blood of Jesus and the Doctrine of Reconciliation in the Works of Johann Sebastian Bach. Proceedings of the International Colloquium, Amsterdam, 14-17 September 1993 [Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen – Verhandelin­gen, Afd. Letterkunde, Nieuwe reeks, deel 164] (Amsterdam / Oxford / New York / Tokyo 1995) [XII & 304 pp.]
• Albert Clement, Arno Forchert, Martin Petzoldt: Wege Zu Bach. II. Folge – Drei Aufsätze [= Societas Bach Internationalis, Jahresgabe 1995] (Stuttgart 1995).
• Albert Clement: Der dritte Teil der Clavierübung von Johann Sebastian Bach. Musik – Text – Theologie (Middelburg 1999) [xii & 450 pp.]
• Albert Clement: ‘Bach en de theologie’, R. Nauta (ed.), Bach en de theologie. Een verkenning van geloof en gevoel (Nijmegen 2001), pp. 74-115.
• Albert Clement: ‘Jan Pieterszoon Sweelinck: een stadsorganist van wereldfaam tussen calvinisme en ka­tho­li­cis­me’, Louis Peter Grijp (ed.), Een muziekgeschiedenis der Nederlanden (Amsterdam 2001), pp. 182-190.
• Albert Clement: “On the Inner Correlation of BWV 645-650 and its Significance”, BACH. Journal of the Riemenschneider Bach Institute, Vol. 34/2 (2003), pp. 1-62.
• Albert Clement, Over Bach, Boeken en Barbaren [Inaugural lecture Utrecht, 21 March 2005] Amsterdam 2005 (26 pp.).
• Albert Clement, ‘Johann Sebastian Bach and the Praise of God: Some Thoughts on the Canon Triplex BWV 1076’, Dan Zager (ed.), Music and Theology. Essays in Honor of Robin A. Leaver (Lanham, Maryland / Toronto / Plymouth 2007), pp. 147-168.
• Albert Clement, ‘Mendelssohn and Bach’s Matthew Passion. Its Performance, Reception, and the Presence of 70 original Choral Parts in the Netherlands’,Tijdschrift van de Koninklijke VNM 59/2 (2009), pp. 141-155.
• Albert Clement, ‘Music as a Liberal Art and the Invention of the Telescope’, A. van Helden, S. Dupré, R. van Gent, H. Zuidervaart (eds.), The Origins of the Telescope [= History of Science and Scholarship in the Netherlands Series, Vol. 12] (KNAW Press, Amsterdam 2010), pp. 321-340.
• Albert Clement & Eric Jas, eds., Josquin and the Sublime. Proceedings of the International Symposium at Roosevelt Academy, Middelburg, 12-15 July 2009. [Centre d’études supérieures de la renaissance. Collection ‘épitome musical’] (Turnhout, Brepols 2011).
• Albert Clement, ‘De comeback van Pieter Bustijn. Een Zeeuwse organist en componist van wereldfaam’, Zeeuws Tijdschrift 62, nr. 1-2 (2012), pp. 28-30.
• Albert Clement, ‘Over Vrijheid, Vrijmetselarij en Vrije Kunsten’, Zeeuws Tijdschrift 64, nr. 4-5 (2014), pp. 23-25.
• Albert Clement, ed., Studies in Baroque. Festschrift Ton Koopman (Dr. J. Butz Verlag, Bonn, 2014). [392 pp.]
• Albert Clement, ‘An Ingenious Father Figure to Bach: Buxtehude and his Chorale Fantasia Nun freut euch, lieben Christen gmein.’ In: Albert Clement, ed., Studies in Baroque. Festschrift Ton Koopman (Bonn, 2014), pp. 137-159.
• Albert Clement, ‘Gradus ad Lipsias: Zum Fux-Verständnis in Bachs Kreisen’. In: T. Erhardt (Hrsg.), Sakralmusik im Habsburgerreich 1570-1770 [Österreichische Akademie der Wissenschaften, Wien 2013), pp. 53-68.
• Albert Clement, Eine geniale Vaterfigur für Bach: Buxtehude und seine Choralfantasie Nun freut euch, lieben Christen gmein. In: Buxtehude-Studien I [Internationale Buxtehude-Gesellschaft] (2015), pp. 107-130.
• Albert Clement (General Editor), Exempla Musica Zelandica IX: Lupus Hellinck, Three four-part Masses, ed. Bonnie Blackburn (Oxford) [Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen] (Middelburg 2016) [xvi & 116 pp.]
• Albert Clement, Jacob Jehuda Leon en de tempel van Salomo. In: Middelburg en de Mediene. Joods leven in Zeeland door de eeuwen heen (Antwerpen / Apeldoorn 2017), p. 171-180.
• Albert Clement (Project Advisor), Facsimile edition of Johann Sebastian Bach’s Calov Bible Commentary [3 vols.], 4665 pp. Advisor to: Uitgeverij van Wijnen (Franeker 2017).
• Albert Clement and Clara Spohrer, Felix Mendelssohn Bartholdy und die Niederlande. Zu einigen Organisten aus der „Mendelssohn-Schule“. In: Zur Orgelmusik Felix Mendelssohn Bartholdys [= Studien zur Orgelmusik Bd. 7] Dr. J. Butz Musikverlag (Bonn 2018), p. 187-208.
• Albert Clement, Het muziekleven in Middelburg ten tijde van de oprichting van het Zeeuws Genootschap: een nadere verkenning. In: Een hoger streven. Bouwstenen voor een geschiedenis van het Zeeuws Genootschap, 1769-2019 [= Archief 2019. Mededelingen van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen], p. 241-264.
• Albert Clement, [articles on a number of composers in:] The New Grove Dictionary of Music and Musicians (Oxford University Press, Oxford 2005-)
• Albert Clement, [articles on a number of composers in:] Die Musik in Geschichte und Gegenwart. (Bärenreiter, Kassel etc. 1994-)
• Albert Clement, Liner notes CD series Masaaki Suzuki plays Bach Organ Works (BIS records, Sweden, 2015-)

Trivia

Albert Clement was getrouwd met Margreeth de Jong, eveneens een orgelspelend musicus. Hij is vader van drie kinderen: een jongen en twee meisjes. Als concertorganist trad hij op in Nederland, Duitsland, Zwitserland en de voormalige DDR. In zijn vrije tijd was hij onder andere organist in de Waalse kerk in Middelburg.

Prijzenzen/eretekens

• Provinciale aanmoedigingsprijs voor Jong Zeeuws Talent op het gebied van kunsten of wetenschappen, 23 maart 1993. De prijs bestond uit een geldbedrag van 5.000 gulden en een oorkonde.
• "Fellow" en "Akademiehoogleraar" van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen.

Bronnen

• Albert Clement (documentatiemap) (Middelburg: Zeeuws Documentatiecentrum, 2007).

Auteur

-W. van Gorsel, 2023