Wemeldinge
| Wemeldinge (wemeldingen, Wemeldinghe(n), Wemelynge, E.a.) |
|---|
Het dorp: kenmerken
Dorp binnen de gemeente Kapelle, Zuid-Beveland. Het dorp telt momenteel 3.060 inwoners (1 januari 2021). Vóór de gemeentelijke herindeling op 1 januari 1970 was Wemeldinge een zelfstandige gemeente en oude ambachtsheerlijkheid. Wemeldinge ligt aan de noordelijke monding van het op 12 oktober 1866 geopende Kanaal door Zuid-Beveland en dankt daaraan in grote mate zijn bekendheid en welvaart (schutsluizen). De aanleg van het Schelde-Rijnkanaal (geopend 23 september 1975) heeft echter, evenals voor Hansweert, nadelige economische gevolgen gehad. In het gebied van Wemeldinge spelen landbouw en fruitteelt nog steeds een grote rol. In vroeger tijden werd vooral geleefd van de vis en oestervangst (De Oesterbaai). Inmiddels hebben toeristen het dorpje gevonden. Wemeldinge heeft een flinke jachthaven, tal van vakantiehuisjes en enkele campings. Tot 1992 moesten schepen bij Wemeldinge gebruikmaken van een van de drie sluizen die het mogelijk maakten om via het Kanaal door Zuid-Beveland de Oosterschelde te bereiken. Dit waren respectievelijk de kleine sluis, de midden sluis en de grote sluis. De kleine sluis was sinds 1973 niet meer in gebruik. Tegenwoordig wordt deze sluis gebruikt door de pleziervaart om vanuit de jachthaven de Oosterschelde op te komen. Sinds 1992 is het echter mogelijk om rechtstreeks door te varen. Dit werd mogelijk doordat een nieuwe aftakking van het kanaal in gebruik werd genomen. De dijken langs het kanaal zijn tot deltahoogte verhoogd.
Wapen
Het al sinds 1661 bekende wapen vertoont een St.-Andrieskruis; volgens de traditie is St.-Andreas, de kerkpatroon van Wemeldinge, aan een dergelijk kruis gekruisigd. Het wapen werd op 31 juli 1817 voor de gemeente bevestigd.
Vlag
De vlag, met drie schuine banen in de kleuren van het wapen, werd ingesteld hij raadsbesluit van 18 november 1955.
Monumenten
Een gedeelte van het dorp Wemeldinge is 'beschermd dorpsgezicht', o.a. de brede Dorpsstraat met zijn meer dan honderd jaar oude leilinden. Deze straat ligt aanzienlijk hoger dan de omgeving; het is een oude dijk waarlangs het dorp zich in oostwaartse richting ontwikkeld heeft. Ten westen van de huidige dorpskern ligt de N.H. kerk en de hoogste en fraaist bewaarde vluchtberg werf) in Zeeland. Vroeger lagen er twee vluchtbergen met de kerk er tussenin. De westelijk van de kerk gelegen berg was in 1834 nog ca. 14 m hoog; er is nu niets meer van te zien. De nog aanwezige 12 m hoge berg ten oosten van de kerk is omgeven door een restant van een brede ringgracht. Bij de kerk ligt voorts een wed of vate. Van de op een terpachtige verhoging gebouwde kerk dateert de toren uit de 14e eeuw; het schip en het koor zijn in de 15e eeuw gebouwd. In 1898 is de kerk op een weinig gelukkige wijze gerestaureerd door de Rotterdamse architect J. Verheul. De oorspronkelijk aanwezige hoektorentjes van de toren zijn in 1905 gesloopt. De kerk bezit sinds 1957 een orgel, aangebracht door een speciaal comité, omdat volgens een testamentaire beschikking van 24 mei 1787 van ambachtsvrouwe mej. Coomans, door de kerk zelf geen orgel mocht worden aangeschaft. De twee korenmolens 'De Hoop' (1866) en 'Aeolus' (1888) zijn ronde, stenen boven kruiers met geschoorde stellingen. De Aeolus werd in 1975 gerestaureerd, de Hoop in 1983. In de omgeving van Wemeldinge liggen fraaie oude hofsteden; het Hof Maalkote was een van de mooiste boerderijen van Zeeland, maar helaas is de monumentale schuur in 1970 afgebrand.
Geschiedenis
De naam Wemeldinge is ontstaan uit Winiwaldingje = wat behoort aan Winiwaldi; n .b. de dorpen met namen die uitgaan op -inge moeten tot de oudste van Zeeland gerekend worden. De parochie Wemeldinge is waarschijnlijk de vroegste van Zuid-Beveland en mogelijk reeds vóór 1133 afgesplitst van de Westmonster te Middelburg; voor het eerst vermeld in 1233 en gewijd aan St.-Maarten. Onder Wemeldinge lag het voormalige gehucht Zwaak, met een aan O.L.Vrouw gewijde kapel. Bij het gehucht heeft een vluchtberg werf) gelegen, welke geheel is verdwenen. Op de grens tussen Wemeldinge en Kapelle stond een johannieter kommanderij met een kapel; haar bezittingen lagen grotendeels op het grondgebied van Kapelle en waren bekend onder de naam St.-Jansherenland. Van de Nederlandse kommanderijen der johannieters was die te Wemeldinge een van de belangrijkste.
Auteur
J.A. Trimpe Burger, S.J.M. Hulsbergen
Literatuur
- De Bree en De Bruin, Zeeuws prentenboek, Bokken en Geiten.
- C. Dekker, Zuid-Beveland, 324-330.
- C. Dekker, Kerkje van Van Velzen.
- Hondius, Wat verbergt de kerk.
- J.H. Kluiver, Historische orgels (1972-1973), 95-96.
- Philipse en De Groene, Wemeldinge.
- Römer, Kloosters en abdijen, 183 vv. Zelandia Illustrata X, 57-59.