Johan Wijnandus Cantzius
| Johan Wijnandus Cantzius | |
|---|---|
 Het stadhuis van Zierikzee, toneel van de coup door Cantzius, tekening, A. Dillens, ca. 1874, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 1539. | |
| Geboren | 22 december 1670 Piershil |
| Overleden | 11 november 1749 Zierikzee |
| Beroep | predikant |
Rebellie in Zierikzee in 1747
Cantzius stond van 1694 tot 1700 te Yerseke en van 1700 tot 1749 te Zierikzee, waar hij een merkwaardige rol speelde tijdens de gebeurtenissen die aan de verheffing van Willem IV tot stadhouder voorafgingen. Het bericht dat de prins op 24 april 1747 te Veere tot stadhouder was aangesteld en dat Sluis naar Frankrijk was overgegaan, had de volgende dag te Zierikzee een volksbeweging ten gunste van Oranje tot gevolg. De met Engelse fondsen gesteunde actie tegen de regeringspolitiek begon haar vruchten af te werpen. Na kort beraad werd de prins door de regering van Zierikzee erkend.
Agitatoren hielden het volk echter in beroering, verscheidene regenten werden alsnog bedreigd en mishandeld. Het stadhuis werd bezet, de boeren naar de stad gelokt, de nerveuze spanning bleef groeien. Eerst toen Cantzius op 26 april de menigte aangekondigd had dat de Staten van Zeeland Willem IV tot stadhouder hadden benoemd, leek het oproer te stillen. In feite werd echter een vervanging van de zittende regenten voorbereid. Het volk trok opnieuw het stadhuis binnen, stelde de regenten buitensporige eisen en dreigde hun huizen te plunderen, zodat dezen er allengs weinig voor voelden nog langer op de kussens te blijven zitten. Besloten werd een interim-regering aan te stellen, waarvan de leden door Cantzius en zijn ambtgenoot Van der Kamp werden gekozen. Interim-regent werden onder andere koopman Tonis van der Os, die naar alle waarschijnlijkheid het volk had opgestookt, en Leonard Smeur. Cantzius en Van der Kamp lieten zich met Smeur op 28 april, de dag dat de Staten van Zeeland Willem IV tot stadhouder en kapitein-generaal uitriepen, naar de vergadering van de Staten te Middelburg afvaardigen om erkenning van hun nieuwe regering te verkrijgen. De Staten vonden het echter geraden deze beslissing aan de prins over te laten, wat in feite het einde van Cantzius' invloed betekende. Het bleef te Zierikzee onrustig tot op 16 mei soldaten de stad binnentrokken. De oude regenten werden in hun ambt hersteld en allengs keerde de rust terug. Cantzius heeft geen politieke rol van betekenis meer vervuld.
Tekst uit de Encyclopedie van Zeeland 1982-1984
Auteur
-L. Hageman
Literatuur
Van der Aa, Biogr. Woordenb. der Ned. III, 124-125 1858
-J. Wagenaar, Vaderl. Hist. XX, 74,75,99,100.