Johannes Theodorus van der Kemp

Kemp, Johannes Theodorus Van Der

(Rotterdam 1747 - Zuid-Afrika 1811). Medicus.

Zijn vader was hoogleraar aan de Erasmiaanse school te Rotterdam. Hij liet zich in 1763 als medisch student inschrijven te Leiden, maar toen zijn oudere broer hoogleraar in de kerkelijke geschiedenis was geworden, zwaaide hij om naar theologie. Hij ging in het leger waar hij, losbandig en verwaand, het tot kapitein bracht. Hij trouwde een `spinmeisje' ver beneden zijn stand. In 1780 kwam hij tot inkeer. Hij vertrok met vrouw en onwettig kind naar Edinburg, waar hij in 1782 tot doctor in de genees-, heel- en verloskunde werd bevorderd op de dissertatie ‘De Vita’ (over het leven). Hij vestigde zich te Middelburg, waar hij aanvankelijk slechts twaalf patiënten wilde hebben om zijn overige tijd aan de filosofie te kunnen wijden. Evenwel, het adagium: eerst leven, dan filosoferen moest hij vanwege het geld in praktijk brengen. Hij liet zich derhalve tot doctor van de Nederduitse diaconie benoemen. Tijdens de patriottische woelingen kwam hij in moeilijkheden. Als progressief Oranjeklant wilde hij patriotten en Orangisten verzoenen, hetgeen mislukte. In vrouwenkleren gestoken moest hij Middelburg verlaten (1787). Hij keerde nadat de rust was hersteld terug. Zijn gezondheid begon te haperen, hij weet dit aan het klimaat. Hij vertrok naar Zwijndrecht, waar zijn vrouw en kind verdronken. Deze gebeurtenis had bij hem een ‘Damascus-effect’ tot gevolg. Na gedurende twee jaar militair-geneesheer te zijn geweest in Gent, liet hij zich in Engeland wijden tot bedienaar des Woords in de Schotse Kerk. Hij werd zendeling in Zuid-Afrika, waar hij een praktisch, maar niet uitgesproken orthodox christendom verkondigde. Als antikolonialist kwam hij in conflict met gouverneur Janssens. Van der Kemp protesteerde regelmatig tegen dwangarbeid en racisme. Botsingen met de kerkelijke, blanke overheid bleven niet uit. Behalve een theologische verhandeling schreef hij 'Remarks upon Midwifery, from Dr. Youngs Lectures in the year 1781', dat in handschrift berustte in de bibliotheek van de Zeeuwse Vereeniging van Genees- en Heelkundigen.

AUTEUR

A.M. Lauret, gecontroleerd redactie 2013

LITERATUUR

Fokker en De Man, p. 89-96.

William M. Freind, The Cureer of Johannes Theodorus van der Kemp and his role in the history of South Africa, Tijdschrift voor Geschiedenis, 86 (1973), 376-391.

Tekst uit de Encyclopedie van Zeeland 1982-1984

(Rotterdam 1747 - Zuid-Afrika 1811). Medicus. Zijn vader was hoogleraar aan de Erasmiaanse school te Rotterdam. Hij liet zich in 1763 als medisch student inschrijven te Leiden, maar toen zijn oudere broer hoogleraar in de kerkelijke geschiedenis was geworden, zwaaide hij om naar theologie. Hij ging in het leger waar hij, losbandig en verwaand, het tot kapitein bracht. Hij trouwde een `spinmeisje' ver beneden zijn stand. In 1780 kwam hij tot inkeer. Hij vertrok met vrouw en onwettig kind naar Edinburg, waar hij in 1782 tot doctor in de genees-, heel- en verloskunde werd bevorderd op de dissertatie: De Vita (over het leven). Hij vestigde zich te Middelburg, waar hij aanvankelijk slechts twaalf patiënten wilde hebben om zijn overige tijd aan de filosofie te kunnen wijden. Evenwel, het adagium: eerst leven, dan filosoferen moest hij vanwege het geld in praktijk brengen. Hij liet zich derhalve tot doctor van de Nederduitse diaconie benoemen. Tijdens de patriottische woelingen kwam hij in moeilijkheden. Als progressief Oranjeklant wilde hij patriotten en Orangisten verzoenen, hetgeen mislukte. In vrouwenkleren gestoken moest hij Middelburg verlaten (1787). Hij keerde nadat de rust was hersteld terug. Zijn gezondheid begon te haperen, hetgeen hij aan het klimaat weet. Hij vertrok naar Zwijndrecht, waar zijn vrouw en kind verdronken. Deze gebeurtenis had bij hem een Damascus-effect tot gevolg. Na gedurende twee jaar militair-geneesheer te zijn geweest in Gent, liet hij zich in Engeland wijden tot bedienaar des Woords in de Schotse Kerk. Hij werd zendeling in Zuid-Afrika, waar hij een praktisch, maar niet uitgesproken orthodox christendom verkondigde. Als antikolonialist kwam hij in conflict met gouverneur Janssens. Van der Kemp protesteerde regelmatig tegen dwangarbeid en racisme. Botsingen met de kerkelijke, blanke overheid bleven niet uit. Behalve een theologische verhandeling schreef hij 'Remarks upon Midwifery, from Dr. Youngs Lectures in the year 1781', dat in handschrift berustte in de bibliotheek van de Zeeuwse Vereeniging van Genees- en Heelkundigen.