Biezelinge
| Biezelinge (bieselincge, Bieselingen, Byselinge E.a.). |
|---|
Het dorp: kenmerken
Dorp binnen de gemeente Kapelle, Zuid-Beveland. Op 1 januari 2019 had het dorp 2232 inwoners. Biezelinge vormt een tweelingdorp met het dorp Kapelle, waar van het door de spoorbaan Vlissingen-Roosendaal gescheiden is. Het dorp is ontstaan in de de 11e/12e eeuw. Het had één van de belangrijkste havens van Zuid-Beveland, met veren op Vlaanderen en Antwerpen, tot de halen in het begin van de 18e eeuw dichtslibde en in 1715 werd afgedamd.
Wapen
Dit komt reeds voor op de wapenkaart van Smallegange (1696) en is in latertijd steeds gecombineerd met dat van Kapelle (zie aldaar).
Monumenten
Protestantse Mozeskerk Biezelinge
Voor 1346: Kapel gesticht op de plaats van de huidige kerk. Deze kapel ressorteerde onder de parochie Kapelle. 1459: Kapel vernieuwd en vergroot. Deze kapel had een torentje en twee koren, waarvan de rechtse als doopkapel fungeerde. 1529: Biezelinge werd een zelfstandige parochie waardoor de kapel een parochiekerk werd. 1878: Toren bouwvallig geworden en vervangen door de huidige toren naar ontwerp van J.H. Hannink. 1908: Kerk wegens bouwvalligheid vervangen door huidige kerk naar ontwerp van J. Verheul met decoratief sjabloonwerk door W.A. Fabri. Het duo Verheul en Fabri is verantwoordelijk voor een regionale stijl van kerkinterieurs met een bijzondere elkaar versterkende vormgeving en decoratie. De kerk van Biezelinge is de enige kerk die nieuw gebouwd werd volgens dit principe. De kerken van Kapelle, Kloetinge, Wemeldinge en 's Heer-Arendskerke waren bestaande kerken die gerestaureerd werden en van een gesjabloneerde applicatie voorzien. De 15e eeuwse torenklok draagt de naam St.Barbara.
Overig
Aan het marktveld staan nog enkele oude huizen waaronder het zogenaamde veerhuis. In 1965 is bij de afbraak van een oud huis een gotische nis met kruis gevonden. In 1246 werd bij het dorp het Viktorinnenklooster Jeruzalem gesticht. Het klooster werd in de 17e eeuw gesloopt; restanten van funderingen zijn nog aanwezig in een terrein dat de naam draagt 'Het Klooster'.
Geschiedenis
Algemeen
Eerst op 17 april 1529 is Biezelinge een zelfstandige parochie geworden. Voordien was de parochiekerk een kapel, afhankelijk van de kerk van Kapelle. Het kapittel aldaar had het recht een priester voor te dragen bij de officiaal van het bisdom Utrecht. De kerk was waarschijnlijk gewijd aan St.Barbara omdat de I 5e-eeuwse torenklok ook die naam draagt. In 1511 had Biezelinge 600-700 communicanten en omdat men de voogdij van Kapelle moe was, meende men het recht te hebben op een zelfstandige parochie. Karel V gaf tenslotte toestemming tot augmentatie van godsdienst. Voorwaarden waren o.a. dat de parochiekerk en kosterij onder g eschikt zouden blijven aan het kapittel te Kapelle en het resterende deel van de inkomsten zou toekomen aan de pastoor te Biezelinge, die aldaar moest wonen. Het kapittel moest zorgen voor een schoolmeester en een koster. De parochie Biezelinge zou moeten zorgen voor een pastorie. Deze en andere bepalingen van de sententie van Karel V wijzen erop dat de geestelijkheid van Biezelinge ten eeuwigen dage gedoemd was te blijven onder de jurisdictie van de deken en het kapittel van Kapelle. Het is een voorbeeld hoe een moederparochie zich territoriaal en financieel tracht veilig te stellen om haar overheersende positie te behouden. Na de Reformatie wordt Biezelinge weer met Kapelle samengevoegd. Pas in 1659 krijgt de gemeente een eigen predikant, G.W. Anslaer. Het g ebied can de parochie Eversdijk werd gevoegd bij Biezelinge. In 1915 scheidde een deel van de leden zich af van de Geref.Kerk en zo ontstond er een Chr. Geref. Kerk. Een Geref.Gemeente werd gesticht in 1927.
Biezelinge en zijn haven
Het vroegere Zuid-Beveland was doorsneden met grote en kleine geulen die in de Ooster- en Westerschelde uitmondde. Op de oeverwal van de restgeulen ontstaan in de 9e en 10e eeuw op Zuid-Beveland de eerste nederzettingen. Biezelinge is één van de oudste dorpen van Zuid-Beveland en wordt in de schriftelijke bronnen uit 1246 voor het eerst genoemd. De naam Biezelinge is afgeleid van een persoonsnaam Busilo. Door uitschuren van de verzande geul Wemeldinge-Biezelinge ontstond er vanaf de Westerschelde een diepe inham. Biezelinge dankt zijn ontstaan aan deze natuurlijke inham. Men zal reeds in de 11e eeuw maatregelen hebben getroffen om het achterland te beschermen door een dam door de restgeul aan te leggen waarop spoedig bebouwing is ontstaan. De aldus gevormde haven wordt de belangrijkste langs de zuidkust van Zuid-Beveland, in oorsprong ook belangrijker dan Goes. Op de gravure uit Spectrum Zeelandica uit ca. 1665 is de havenbedrijvigheid in Biezelinge afgebeeld. Een wagen met twee paarden bespannnen rijdt over de Oude Dijk naar het zuiden. Een zeilschip met gestreken zeilen wordt door een paard op de dijk de haven in gesleept. In het havendijkje is een sluisje te zien dat de waterstand in de achterhaven reguleert. Op het havenplateau staat een kleine kraan die bedoeld is voor het lossen en laden van schepen. Op de hoek van de Hoofdstraat en de haven staan enkele huizen met trapgeveltjes. Een zakkendrager gaat met een pak op zijn nek de Hoofdstraat in. Op de markt was een levendige handel in landbouwproducten, laken, wijn en zout. Na Goes was Biezelinge een belangrijke handelsplaats voor graan. Wekelijks werd een graanmarkt gehouden. Eind 17e eeuw verzandde de haven en in 1717 werd in de haven een dam gelegd op de plaats waar nu de Oude Rijksweg loopt.
Auteur
J.A. Trimpe Burger, S.J.M. Hulsbergen. Aangevuld: W. van Gorsel, 2022.
Literatuur
- C. Dekker, Zuid-Beveland.
- Grijpink, Register op de parochieën.
- Schoengen, Monasticon Batarum.
- Zie verder bibliografie, topografische ingang.