Wilhelm Remigius Ceulen

Wilhelm Remigius Ceulen
W.R. Ceulen, bron:Zeeuws Tijdschrift 19/2 (1969) 36-41.
Geboren	11 mei 1806 Amsterdam
Overleden	16 maart 1868 Middelburg
Beroep	musicus en componist
VIAF	W.R. Ceulen

Wilhelm Remigius Ceulen was violist, cellist, pianist, componist, dirigent en stadsmuziekmeester van Middelburg.

Jeugd en opleiding

Op 11 mei 1806 werd Wilhelm ‘Remi’ Ceulen geboren in Amsterdam. Zijn vader, W. Ceulen senior (1775-1823), toentertijd een beroemd violist en dirigent uit Amsterdam, leerde hem de viool, cello en piano te bespelen. Zijn moeder was danseres Maria Felicité Mignot. Zijn broer Jean Baptist Abraham was een cellist, die aan lager wal raakte. Wilhelm Remigius kreeg zijn muziekopleiding van zijn vader die werkzaam was bij diverse operagezelschappen in Amsterdam. Daarbij was het de bedoeling dat hij net als zijn broer cello zou gaan spelen. Later volgden lessen bij Löffler. Hij trad in circa 1820, op veertienjarige leeftijd, toe tot het orkest van de Fransche Opera in de hoofdstad. Hij begon toen ook al met lesgeven, waarbij zijn voorkeur steeds verder richting de viool opschoof. In 1830 huwde hij met Magtilda Louisa Hermans (1806-1887). Samen met haar bracht hij tien kinderen groot.

Pianoleraar en –stemmer in Middelburg

In 1829 verhuisde Ceulen van Amsterdam naar Middelburg waar hij stadsmuziekmeester werd. Zijn komst viel samen met de oprichting van de Maatschappij Tot Bevordering Der Toonkunst. Deze maatschappij droeg dikwijls bij aan de kosten van de muziekuitvoeringen die Ceulen organiseerde. Ceulen hield vast aan bepaalde beginselen van godsdienstigheid: hij was aangesteld als Bestuurder der Godshuizen in Middelburg en vele van zijn uitvoeringen kwamen ten goede aan de armen. De eerste jaren na zijn aankomst in Middelburg werkte Ceulen voornamelijk als pianoleraar en -stemmer. In deze tijd schreef hij ook enkele van zijn beste composities. Hij won prijzen voor zijn Trio voor viool, altviool en cello en voor een Fantasie in de vorm van een concertino voor viool en orkest. Aangesteld als eerste violist trad Ceulen toe tot de in 1826 door Abraham Izaak van Emden opgerichte muziekvereniging Muzijk-Collegie Uit Kunstliefde hierna kortweg ‘Kunstliefde’. Enkele jaren nadien nam Ceulen plaats als aanvoerder van dit gezelschap. Hij behield deze post zijn leven lang. Zijn dood betekende ook het einde van het orkest.

Middelburgsche zangschool

In 1831 werd aangekondigd dat Ceulen en vakgenoot Charles Joseph Staes een muziek- en zangschool zouden oprichten. Het volgende jaar overleed Staes echter. Ceulen besloot om de muziekschool onder de naam Middelburgsche Zangschool volledig te wijden aan het onderricht in de zangkunst. In samenwerking met de Maatschappij tot Bevordering der Toonkunst verwierf de instelling al gauw vele aanmeldingen uit Middelburg en omstreken. Ceulen bleef aan als leraar en schoolhoofd gedurende vijfendertig jaar terwijl hij de school uitbreidde tot een betamelijke zanginstelling voor de provincie. Vanaf 1848 ontving Ceulen een jaarlijks traktement van de voorgenoemde Maatschappij voor zijn onderwijsbezigheden.

Zangvereeniging Tot Oefening en Uitspanning

Medaille van verdienste van de maatschappij V.W., bron: Zeeuws Tijdschrift 19/2 (1969) 36-41.

De Zangvereeniging Tot Oefening en Uitspanning, die in Middelburg kortweg bekend stond als de Zangvereeniging, opgezet in 1834, was een andere onderneming waarvan Ceulen het leiderschap op zich nam. De Zangvereeniging had ongeveer 35 leden. De vrouwelijke leden vormden een grote meerderheid en mannen lieten zich maar moeilijk inmengen. Ceulen moedigde zijn beste leerlingen van de Middelburgsche Zangschool aan om lid te worden van de Zangvereeniging. Na de dood van Ceulen werd het leiderschap overgenomen door Herman Joseph Kirrwald en in 1879 door Carl Johann Cleuver. Bij het honderdjarig bestaan veranderde de naam in Koninklijke Oratoriumvereniging Tot Oefening en Uitspanning.

Soirees

Ceulen was ook gemoeid met het op touw zetten van de zogenaamde Soirées, avonden waarop verscheidene voorstellingen plaatsvonden. Het kon een Soirée Musicale betreffen met de Zangvereniging, een Soirée Littéraire of een Soirée rondom een ander onderwerp. Het eerste Zeeuwse Muziekfeest werd gehouden op 22 april 1847 in Middelburg. Hierbij waren de Maatschappij tot Bevordering der Toonkunst en Ceulens Zangvereniging en Uit Kunstliefde betrokken. Het grote welslagen leidde tot het tweede Muziekfestival in 1851 en in 1852 tot de oprichting van de Vereeniging van Zeeuwse Muziekfeesten. De muziek die werd gespeeld tijdens deze feestelijkheden, bestond uit: Beethovens Vijfde Symfonie, Ceulens eigen Ouverture in F-majeur, Händels Psalm 100, Haydns Die Schöpfung en vele andere werken. Jaar na jaar ontvingen de uitvoeringen lovende woorden van toehoorders en kunstcritici.

Lijst met werken van W.R. Ceulen

De werken van Ceulen die bewaard zijn gebleven werden niet samengebracht en enkele bevinden zich nu in de Koninklijke Bibliotheek. De staat waarin ze verkeren is zorgwekkend. Er bestaat vaak slechts één druk of handschrift van. Andere zijn louter bekend vanwege vermeldingen in vroegere bronnen.

• Le reveil du lion batave (1831)
• Salutatis Hostia, Canticum
• Trio voor viool, altviool en cello (1831) Deze compositie kreeg een prijs van Maatschappij tot Bevordering der Toonkunst en raakte vervolgens zoek.
• Fantasie voor viool Deze compositie kreeg ook een prijs en raakte tevens zoek.
• Air favorit sur une romance de l'opéra Preciosa de C.M. de Weber (1833)
• Ouverture in F dur voor orkest. Dit stuk was geschreven voor de inwijding van de concertzaal aan de Groenmarkt en werd opgedragen aan de Maatschappij tot Bevordering der Toonkunst
• Thême varié (1833)
• 3 transcriptions: pour violon et piano (1867)
• Adagio de 3me simphonie de F. Mendelssohn-Bartholdy
• Adagio du Quatuor de L. Spohr Op. 58 No. 1 en Mi Bé-mol
• Andante du Quatuor de W.A. Mozart No. 6 en Ut

Auteur

Jules Kuiper (UCR), 2012

Bronnen

-‘Binnelandsche tijdingen’, in: Middelburgsche Courant 29 december 1859, pag. 3.

-‘Honderdvijfentwintig jaar “Tot oefening en uitspanning”’, in: Provinciale Zeeuwse Courant 7 november 1959, pag. 9.

-Scherft, P. Een Speurtocht door Zeeuws Muziekverleden (Middelburg, 1984).

-Van Emden, A. I. & W. R. Ceulen. ‘Voorloopig Berigt’, in:Middelburgsche Courant 29 december 1864, pag. 4.

-Van der Pol, Laurens, ‘De Stads-Muziekmeester van Middelburg W. R. Ceulen’, in:Zeeuws Tijdschrift 19/2 (1969) 36-41.

Trefwoorden

Ceulen, Wilhelm Remigius; Tot Oefening en Uitspanning; soirée; Zang- en Muziekschool; Muzijk-Collegie uit Kunstliefde; Stadsmuziekmeester van Middelburg.