Zacharias Janssen

Zacharias Janssen
Jan Janssen, brillenslijper in zijn werkplaats aan het Koorkerkhof te Middelburg met zijn zoon Zacharias Janssen, prent, Hendrik Djzn. Sluyter, eind 19de eeuw, ZA-HTAM, H-23
Geboren	circa 1585-1588 's-Gravenhage
Overleden	circa 1628-1632 Amsterdam
Beroep	brillenmaker, lenzenslijper en muntmaker
VIAF	Z. Janssen

Biografie

Zacharias Janssen was de zoon van Maeyken Meertens en Hans Martens een brillenmaker en lenzenslijper uit Antwerpen, die omstreeks 1585 de wijk nam naar Nederland en zich in Middelburg vestigde. Zelf oefende Zacharias ook dit vak uit en trok hiervoor het land rond, tevens tabak, textiel en speelgoed verkopende. Janssen trouwde in 1610 te Middelburg met Catharina de Haene, met wie hij in 1611 een zoon kreeg, Johannes Zachariassen. In 1614 woonde het gezin tegenover de Koorkerk. In 1618 vertrok Janssen in verband met valsemunterij (de Zeeuwse munt lag op een steenworp afstand van zijn woning) naar Arnemuiden. Daar werd hij een jaar later voor hetzelfde vergrijp beschuldigd (hij maakte buitenlandse valuta na en exporteerde dit). Na enkele jaren voortvluchtig te zijn geweest vestigde hij zich in 1621 opnieuw te Middelburg, waar hij in 1622 op de pof het huis 'den Swarten Leeuw' in de Schuitvlotstraat kocht. Na het overlijden van zijn vrouw in 1624 hertrouwde hij in 1625 met Anna Couget uit Antwerpen en verhuisde hij met achterlating van hoge hypotheekschulden naar de Dam in Amsterdam. Zijn schulden werden in 1627 voldaan, maar het daaropvolgende jaar werd hij te Amsterdam failliet verklaard. Kort daarop moet hij overleden zijn.

Twee kopieën van verrekijkers van Janssen in 1891 vervaardigd door John Mayall, bron: Archief (2007) 31.

Janssen werd vooral bekend als de ‘uitvinder’ van de telescoop, c.q. verrekijker. Hij deed dit in samenwerking (en concurrentie) met zijn collega Hans Lipperhey. Deze laatste vroeg in 1608 patent aan. Zij borduurden echter vermoedelijk voort op eerdere (Italiaanse) vindingen. Ook met dit instrument reisde Janssen door Europa om zijn exemplaren in de handel te brengen. Het huis waar hij te Middelburg woonde, op het Koorkerkhof, werd al in de 19^de eeuw afgebroken. Tegen de nabij gelegen Nieuwe Kerk werd een gedenksteen geplaatst: `Tegen deze muur stond het huis van Zacharias Janssen, uitvinder der verrekijkers in het jaar MDXC.' Dit jaartal is niet juist en moet zijn 1604. Een paar optische instrumenten door Janssen gemaakt worden bewaard in het Zeeuws Museum. Een portret van Janssen, ontleend aan Borellus, 1655, `De vero telescopii inventore', is in de Zelandia Illustrata aanwezig.

Tekst uit de Encyclopedie van Zeeland 1982-1984

Bekijk de originele tekst uit de Encyclopedie van Zeeland, 1982-1984

Auteur

-W.S.S. Benthem Jutting, herz. Peter Sijnke (2011).

Literatuur

• Nagtglas, Levensberichten.
• De Waard, De uitvinding der verrekijker, 340.
• Kruizinga, Wie was de uitvinder, 328-333.
• Huib Zuidervaart, Ach Lieve Tijd. Vol. 20. Twintig eeuwen Zeeuwen en hun knappe koppen (Zwolle, 1998).
• Huib J. Zuidervaart, '"Uit vaderlandsliefde": Pierre Borels De vero telescopii inventore (1656) en het negentiende-eeuwse streven naar een gedenkteken voor de 'ware uitvinder van de verrekijker' : inleiding op de Nederlandse vertaliing van Leo Nellissen', in: Archief (2007) 5-58.