Dirk van Gelder

Dirk van Gelder
Dirk van Gelder, bron: Pinterest.com
Geboren	7 maart 1907 Scheveningen
Overleden	15 oktober 1990 Scheveningen
Beroep	tekenaar, graficus, docent
VIAF	D. van Gelder

Autodidact tekenaar, graficus en docent aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunst in Den Haag, die vooral uitblonk in houtgravures met de natuur als onderwerp. Van Gelder woonde ongeveer 25 jaar in Zeeland.

Levensloop

Slot Moermond in Renesse, ets gemaakt door de graficus Dirk van Gelder, die van 1938-1963 in Veere woonde en werkte, ca. 1951, tekeningen en prenten, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 877

De loopbaan van Dirk van Gelder ontstond niet toevallig, altijd al was hij omring door kunstzinnige uitingen. De vader van Dirk van Gelder, Hendrik Enno van Gelder was directeur van het Haags Gemeentemuseum in 's-Gravenhage. Hoewel Dirk verdienstelijk dwarsfluit speelde ging zijn passie uit naar het tekenen van de levende natuur. Hij werd daarbij geïnspireerd door de flora van Heinsius en Thijsse en boeken van Theo Hoytema. Na een verblijf in Zwitserland waar hij in zijn tienerjaren gedwongen moest kuren besloot hij tekenaar te worden. Op 17-jarige leeftijd kon hij al litho's maken en later kwam daar de ets en houtgravure bij. In het werken met bloemen en planten vond hij zijn leermeester in Rodolphe Bresdin, die voor hem een levenslange bron van inspiratie bleef, waarover hij in 1978 een standaardwerk schreef. Van Gelder huwde in 1938 met Karin Mauve, kleindochter van de schilder Anton Mauve, met wie hij twee dochters kreeg: Aleid en Agnes. Het echtpaar vestigde zich in het huis 't Sterntje vlakbij de Campveerse toren en later in een atelier in de Simon Oomstraat in Veere. Hij zou er tot 1963 blijven wonen en onder meer enige tijd voorzitter van de Stichting Veere zijn. Na het sluiten van het Veerse Gat werd het toeristische Veere te druk voor Van Gelder, en hij verhuisde terug naar Den Haag. Van Gelder gaf van 1952 tot aan zijn pensionering in 1972 les in etsen aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag. In 1959 werd Van Gelder benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

Dirk van Gelder aan het werk, ca. 1958, foto: J. Midavaine, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 122948

Collega Herman Berserik typeerde Van Gelder als een stille werker die opging in zijn kunst. Het was een stille bescheiden man, die precies wist wat hij wilde en een droog gevoel voor humor had.

Werk, stijl en inspiratie

Van Gelder vond zijn landschappen op Texel, Walcheren en in Italië en was een nauwkeurige, haast microscopische, observant van zijn natuurlijke omgeving, die hij tot in detail weergaf in zijn werk. Hij was een meester in zijn beheersing van de houtgravure, waarmee hij in 1938 in Veere was gestart, maar kon ook met andere technieken uit de weg. Hij maakte pen,- potlood- en grafiettekeningen, etste, werkte met rietpen, waskrijt en aquarelleerde. Dit laatste deed hij na zijn pensionering in 1972. In olieverf heeft hij nooit geschilderd. Naast eigen werk verzorgde hij ook veel drukwerk, ex-librissen en bibliofiele uitgaven, waarvan zijn gravure bij het gedicht 'mei' van Herman Gorter het bekendste is. Hij ontwierp postzegels voor de PTT en won in 1953 met een ontwerp voor de FAO-zegel een internationale prijsvraag van de Verenigde Naties. Van Gelder kreeg onder meer opdracht van de Provincie Zeeland om de oorkonde van de Zeeuwse prijs voor kunsten en wetenschappen (1957) te vervaardigen en drie jaar later ook het zogenaamde 'versiersel' (1960). In 1957 ontwierp hij ook de gedenkpenning voor de Bond van Technische Waterschapsambtenaren in Zeeland. Deze penning werd in brons uitgevoerd.

Dirk van Gelder (1959), bron: Provinciale Zeeuwse Courant 30 april 1959, pag. 7

Bibliografie

• met John Sillevis, Rodolphe Bresdin 1822-1885 (tentoonst.), Haags Gemeentemuseum, 27 okt. 1978 - 14 jan. 1979 ('s-Gravenhage, 1978).

Tentoonstellingen in Zeeland

• 1940 - expositie in de Steenrotse, Middelburg (alle expositiemateriaal verwoest bij het bombardement van 17 mei 1940)
• 1946 - tekeningen en grafiek, C.J.M.V. gebouw, Singelstraat, Middelburg
• 1980 - expositie samen met werk van Leen Quist van 5 juli t/m 15 augustus, in de Schotse huizen in Veere
• 2007 - 'Wonen en werken in Veer', expositie in de Schotse huizen in Veere

Literatuur

Expositie van Dirk van Gelder in museum De Schotse Huizen in Veere, 23 juni 2007, affiche, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 21889

• Sietzo Dijkhuizen en Hans Warren, Buiten is dichtbij; Dirk van Gelder en de natuur, fascinerende visie van een tekenaar-graficus (Amsterdam, 1976).
• Henk van Buul, Dirk van Gelder; zijn exlibris en gelegenheidsgrafiek (Baarn, 1984).
• Pam G. Rueter, Dirk van Gelder (Baarn, 1985).
• Krantenbank Zeeland, Andreas Oosthoek, 'Kunst en kunde in zwart-wit, Dirk van Gelder in Zeeland', in: PZC, 13 december 1989, pag. 7.
• Agnes van den Noord-Van Gelder, Dirk van Gelder in Veere: 1938-1963 Kunsthistorische Reeks (Vlissingen, 2007). Overzicht van leven en werk van de Nederlandse kunstenaar (1907-1990), met name van de periode dat hij in Zeeland woonde en werkte.
• Susan Adam, Titus M. Eliëns, Agnes van den Noort-van Gelder, Dirk van Gelder (1907-1990) : tekenaar en veelzijdig graficus: oevrecatalogus van de grafiek (Zwolle, 2008).
• Dirk van Gelder (documentatiemap) (Middelburg: ZB, 2008).
• Ad Beenhakker, Naar Zeeland! Schilders van het Zeeuwse landschap (Vlissingen, 2016) 102-103.