Dirk van Gelder

Dirk van Gelder
Dirk van Gelder aan het werk, ca. 1958, foto: J. Midavaine, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 122948
Geboren	1907 Scheveningen
Overleden	15 oktober 1990 Scheveningen
Beroep	tekenaar, graficus, docent
VIAF	D. van Gelder

Autodidact tekenaar, graficus en docent aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunst in Den Haag, die vooral uitblonk in houtgravures met de natuur als onderwerp. Van Gelder woonde ongeveer 25 jaar in Zeeland.

Levensloop

Slot Moermond in Renesse, ets gemaakt door de graficus Dirk van Gelder, die van 1938-1963 in Veere woonde en werkte, ca. 1951, tekeningen en prenten, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 877

De loopbaan van Dirk van Gelder ontstond niet toevallig, altijd al was hij omring door kunstzinnige uitingen. De vader van Dirk van Gelder was directeur an het Gemeentemuseum in Den Haag. Hoewel Dirk verdienstelijk dwarsfluit speelde ging zijn passie uit naar het tekenen van de levende natuur. Hij werd daarbij geïnspireerd door de flora van Heinsius en Thijsse en boeken van Theo Hoytema. Na een verblijf in Zwitserland waar hij in zijn tienerjaren gedwongen moest kuren besloot hij tekenaar te worden. Op 17-jarige leeftijd kon hij al litho's maken en later kwam daar de ets en houtgravure bij. In het werken met bloemen en planten vond hij zijn leermeester in Rodolphe Bresdin, die voor hem een levenslange bron van inspiratie bleef, waarover hij in 1978 een standaardwerk schreef. Van Gelder huwde in 1938 met Karin Mauve, kleindochter van de schilder Anton Mauve en het echtpaar vestigde zich in een atelier in de Simon Oomstraat in Veere. Datzelfde jaar wijdde hij zich aan de houtgravure. Hij zou er tot 1963 blijven wonen en onder meer enige tijd voorzitter van de Stichting Veere zijn. Na het sluiten van het Veerse Gat werd Veere te druk voor Van Gelder, en hij verhuisde terug naar Den Haag. Van Gelder gaf van 1952 tot aan zijn pensionering in 1972 les in etsen aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag.

Collega Herman Berserik typeerde Van Gelder als een stille werker die opging in zijn kunst. Het was een stille bescheiden man, die precies wist wat hij wilde en een droog gevoel voor humor had.

Opdrachten

Van Gelder krijgt onder meer opdracht van de Provincie Zeeland om de oorkonde van de Zeeuwse prijs voor kunsten en wetenschappen (1957) te vervaardigen en drie jaar later ook het zogenaamde 'versiersel' (1960). In 1957 ontwerpt hij ook de gedenkpenning voor de Bond van Technische Waterschapsambtenaren in Zeeland. Deze penning wordt in brons uitgevoerd.

Werkwijze, stijl en inspiratie

Van Gelder vond zijn landschappen op Texel, Walcheren en in Italië en was een nauwkeurige observant van zijn natuurlijke omgeving, die hij tot in detail weergaf in zijn werk. Hij was een meester in zijn beheersing van de houtgravure, maar kon ook met andere materialen uit de weg. Hij maakte pen,- potlood- en grafiettekeningen, etste, werkte met rietpen, waskrijt en aquarelleerde. Dit laatste deed hij na zijn pensionering in 1972. In olieverf heeft hij nooit geschilderd. Naast eigen werk verzorgde hij ook veel drukwerk en bibliofiele uitgaven, waarvan zijn gravure bij het gedicht 'mei' van Herman Gorter het bekendste is. Hij ontwierp postzegels voor de PTT en won in 1953 met een ontwerp voor de FAO-zegel een internationale prijsvraag van de Verenigde Naties.

Bibliografie

• met John Sillevis, Rodolphe Bresdin 1822-1885 (tentoonst.), Haags Gemeentemuseum, 27 okt. 1978 - 14 jan. 1979 ('s-Gravenhage, 1978).

Tentoonstellingen

• 1940 - expositie in de Steenrotse, Middelburg (alle expositiemateriaal verwoest bij het bombardement van 17 mei 1940)
• 1980 - expositie samen met werk van Leen Quist van 5 juli t/m 15 augustus, in de Schotse huizen in Veere
• 2007 - 'Wonen en werken in Veer', expositie in de Schotse huizen in Veere

Literatuur

Expositie van Dirk van Gelder in museum De Schotse Huizen in Veere, 23 juni 2007, affiche, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 21889

• Sietzo Dijkhuizen en Hans Warren, Buiten is dichtbij; Dirk van Gelder en de natuur, fascinerende visie van een tekenaar-graficus (Amsterdam, 1976).
• Henk van Buul, Dirk van Gelder; zijn exlibris en gelegenheidsgrafiek (Baarn, 1984).
• Pam G. Rueter, Dirk van Gelder (Baarn, 1985).
• Krantenbank Zeeland, Andreas Oosthoek, 'Kunst en kunde in zwart-wit, Dirk van Gelder in Zeeland', in: PZC, 13 december 1989, pag. 7.
• Agnes van den Noord-Van Gelder, Dirk van Gelder in Veere: 1938-1963 Kunsthistorische Reeks (Vlissingen, 2007). Overzicht van leven en werk van de Nederlandse kunstenaar (1907-1990), met name van de periode dat hij in Zeeland woonde en werkte.
• Susan Adam, Titus M. Eliëns, Agnes van den Noort-van Gelder, Dirk van Gelder (1907-1990) : tekenaar en veelzijdig graficus: oevrecatalogus van de grafiek (Zwolle, 2008).
• Dirk van Gelder (documentatiemap) (Middelburg: ZB, 2008).
• Ad Beenhakker, Naar Zeeland! Schilders van het Zeeuwse landschap (Vlissingen, 2016) 102-103.