Emigratie: verschil tussen versies
kGeen bewerkingssamenvatting |
kGeen bewerkingssamenvatting |
||
| Regel 2: | Regel 2: | ||
Gedurende de negentiende en twintigste eeuw verlieten veel Europeanen hun land op zoek naar betere bestaansmogelijkheden. Totdat quotaregelingen de emigratie beperkten was de trans Atlantische migratie naar de Verenigde Staten het meest spectaculair. Meer dan 60 miljoen Europeanen vestigden zich tussen 1800 en 1950 overzee. Tussen 1840 en 1920 vertrokken ongeveer 32.000 Zeeuwen naar de Verenigde Staten. | Gedurende de negentiende en twintigste eeuw verlieten veel Europeanen hun land op zoek naar betere bestaansmogelijkheden. Totdat quotaregelingen de emigratie beperkten was de trans Atlantische migratie naar de Verenigde Staten het meest spectaculair. Meer dan 60 miljoen Europeanen vestigden zich tussen 1800 en 1950 overzee. Tussen 1840 en 1920 vertrokken ongeveer 32.000 Zeeuwen naar de Verenigde Staten. | ||
Geen Nederlandse provincie had relatief zoveel emigranten als Zeeland: 88 per 1.000 inwoners. Er gingen overigens meer Zeeuwen als ‘gastarbeider’ naar Duitsland dan naar de VS. De redenen voor emigratie lagen zowel op het economische als godsdienstige vlak. De ‘godsdienstige’ emigranten waren meestal ‘de afgescheidenen.’ Dezen hadden zich in Zeeland losgemaakt van de Nederlands Hervormde Kerk en stichtten gereformeerde kerken. De eerste emigranten waren vooral boeren, ambachtslieden en dagloners die een eigen bedrijf of boerderij begonnen. | Geen Nederlandse provincie had relatief zoveel emigranten als Zeeland: 88 per 1.000 inwoners. Er gingen overigens meer Zeeuwen als ‘gastarbeider’ naar Duitsland dan naar de VS. De redenen voor emigratie lagen zowel op het economische als godsdienstige vlak. De ‘godsdienstige’ emigranten waren meestal ‘de afgescheidenen.’ Dezen hadden zich in Zeeland losgemaakt van de Nederlands Hervormde Kerk en stichtten gereformeerde kerken. De eerste emigranten waren vooral boeren, ambachtslieden en dagloners die een eigen bedrijf of boerderij begonnen. | ||
[[Bestand:Emigratie_aardappelziekte.jpg|thumb|right| | [[Bestand:Emigratie_aardappelziekte.jpg|thumb|right|150px|De aardappelziekte ‘plythophtera infestans’, bron: [http://www.geheugenvannederland.nl Geheugen van Nederland.nl]]] | ||
De economische ‘vluchtelingen’ kwamen vaak uit de landbouw en hadden in Zeeland geen bestaansrecht meer. De aardappelziekte die Nederland trof in de jaren 1845/46 was daar onder andere de oorzaak van. De eerste emigranten waren vooral boeren, ambachtslieden en dagloners. Op hun nieuwe bestemming begonnen zij veelal een eigen bedrijf of boerderij. | De economische ‘vluchtelingen’ kwamen vaak uit de landbouw en hadden in Zeeland geen bestaansrecht meer. De aardappelziekte die Nederland trof in de jaren 1845/46 was daar onder andere de oorzaak van. De eerste emigranten waren vooral boeren, ambachtslieden en dagloners. Op hun nieuwe bestemming begonnen zij veelal een eigen bedrijf of boerderij. | ||
| Regel 8: | Regel 8: | ||
=== Mislukte Oogst === | === Mislukte Oogst === | ||
In de zomers van 1845 en 1846 vernielde de ‘plythophtera infestans’ in Zeeland het grootste deel van de aardappeloogst. Tegen de schimmelziekte was niets te beginnen en deze vormt nog immer een bedreiging voor de aardappel. De schimmel tast zowel het loof als de knol aan en verspreidt zich razendsnel. Vooral tijdens koude natte zomers is de schade groot in gebieden met een vochtig zeeklimaat zoals Zeeland. | In de zomers van 1845 en 1846 vernielde de ‘plythophtera infestans’ in Zeeland het grootste deel van de aardappeloogst. Tegen de schimmelziekte was niets te beginnen en deze vormt nog immer een bedreiging voor de aardappel. De schimmel tast zowel het loof als de knol aan en verspreidt zich razendsnel. Vooral tijdens koude natte zomers is de schade groot in gebieden met een vochtig zeeklimaat zoals Zeeland. | ||
[[Bestand:Emigratie_85380.jpg|thumb|150px|left|Veel Zeeuwse boeren hadden te weinig eigen grond om van te kunnen leven. Foto: een kleine moestuin bij een boerderij te Sluis, ca. 1910, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 85380]] | |||
De armoede die de ziekte veroorzaakte bracht veel sociale onrust. Daarnaast was er crisis in de landbouw door de lage graanprijzen. Paradoxaal genoeg door de import van goedkoop graan uit de Verenigde Staten. Het land waar de emigranten een beter (boeren)bestaan hoopten op te bouwen. Een derde reden was het geringe grondbezit van de kleine boeren in Zeeland. Elders konden kleine boeren op eigen grond bijverdienen. In Zeeland had minder dan een kwart van de arbeiders een stukje eigen grond. | De armoede die de ziekte veroorzaakte bracht veel sociale onrust. Daarnaast was er crisis in de landbouw door de lage graanprijzen. Paradoxaal genoeg door de import van goedkoop graan uit de Verenigde Staten. Het land waar de emigranten een beter (boeren)bestaan hoopten op te bouwen. Een derde reden was het geringe grondbezit van de kleine boeren in Zeeland. Elders konden kleine boeren op eigen grond bijverdienen. In Zeeland had minder dan een kwart van de arbeiders een stukje eigen grond. | ||
=== Godsdienstige motieven === | === Godsdienstige motieven === | ||
Toen er eenmaal enkele grotere groepen naar de VS waren geëmigreerd trok dit ook veel andere Zeeuwen over de streep. In navolging van de dominees A.C. van Raalte en H.P. Scholte ging ook Ds. Cornelis van der Meulen met zijn gehele gemeente naar de VS. Van der Meulen (1800-1876) was predikant van de afgescheidenen in Goes en omstreken. De afgescheidenen hadden zich in 1834 van de Hervormde Kerk afgekeerd. Ze konden zich niet vinden in de leer die te belemmerend werkte om hun orthodoxe opvattingen in praktijk te brengen. Tot 1840 werden de afgescheidenen door de overheid vervolgd omdat die het centrale gezag van de hervormde synode wilde handhaven. Sindsdien bleven de afgescheidenen achtergesteld en de economische crisis drukte dan ook zwaar op deze groep. In de VS konden de afgescheidenen een christelijke samenleving naar eigen bevinden opbouwen. Van der Meulen benadrukte daarbij dat vooral de armen een kans moesten krijgen mee te kunnen naar Amerika. | |||
Daartoe werd op 1 februari 1847 de Zeeuwsche Vereeniging voor Landverhuizing naar de Vereenigde Staaten van Amerika opgericht in de kerk van Goes. De vereniging verliet Nederland als complete kerkelijke gemeente: in april 1847 gingen in totaal 457 Zeeuwen, verdeeld over drie groepen, naar de Verenigde Staten. | |||
=== Katholieken en protestanten === | |||
[[Bestand:Emigratie_12977.jpg|thumb|right|250px|Door de mechanisatie van de landbouw werden veel landarbeiders werkloos. Foto: landarbeiders te Vrouwenpolder, ca. 1930, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 12977]] | |||
Hoewel de bittere armoede door de crisis in de landbouw de voornaamste drijfveer voor emigratie was bleek dit niet de enige. Veel landbouwers in Zeeland, Groningen en Friesland werden werkloos door de mechanisatie in de bedrijfstak. Er bestond spanning tussen katholieke en protestantse arbeiders in West-Zeeuws-Vlaanderen. De protestanten hadden de meerderheid, maar de katholieken alle machtsposities. Belgische landbezitters importeerden goedkope katholieke landarbeiders. De protestantse landarbeiders vertrokken daarop. Op Duiveland was het omgekeerde het geval. De Amerikaanse historicus Michael Wintle noemde tevens de angst voor cholera-epidemieën als een van de redenen voor vertrek. | |||
Hoewel de bittere armoede door de crisis in de landbouw de voornaamste drijfveer voor emigratie | |||
== Reisorganisatie == | |||
=== Overtocht === | |||
[[Bestand:Emigratie_48359.jpg|thumb|right|250px|Een zeilschip met hulpstoomvermogen dat werd gebruikt voor de overtocht naar Amerika, ca. 1870, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 48359]] | |||
Vrijwel alle Nederlandse emigranten vertrokken vanuit de haven van Rotterdam. Eerst met zeilschepen in kleine groepen, begin twintigste eeuw met grote passagierstoomschepen. Tussen 1820 en 1880 vertrokken ongeveer 45.000 emigranten vanuit de havens van Rotterdam, Antwerpen, Liverpool, Le Havre, Amsterdam en Londen. Aan het begin van de 20ste eeuw waren er twee grote passagiersdiensten naar de Verenigde Staten actief, de Red Star Line vanuit Antwerpen en de Holland Amerika Lijn vanuit Rotterdam. Met deze diensten kon voor een billijke prijs een snelle overtocht worden gemaakt. | |||
[[Bestand:Emigratie_3395.jpg|thumb|right|200px|Een affiche voor landverhuizers van de reisagent J.C. Bebelaar te Vlissingen, 19de eeuw, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 3395]] | |||
[[Bestand:Emigratie_2982.jpg|thumb|left|200px|Een affiche voor landverhuizers van de reisagent G. Contant te Schoondijke, 19de eeuw, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 2982]] | |||
Zowel in Nederland als de Verenigde Staten bestonden reisagenten en -bureaus. Deze waren doorgaans in de grote steden en gevestigd en boden de emigranten reisdocumenten van vertrek tot bestemming aan. Agenten waren bijvoorbeeld Prins & Zwanenburg, Steinman & Company en Adolph Strauss. De laatste bood voor dertig gulden een overtocht per schoener aan. Die prijs bedroeg voor de meeste arbeiders wel één tot drie maandlonen. | |||
De havens van bestemming waren in het begin Boston, Baltimore, Philadelphia, New Orleans en New York. Na 1850 was New York bijna uitsluitend haven van aankomst. De emigranten vonden er een veilig onderkomen in het opvanghuis Castle Garden. Daar mochten ze blijven totdat men geld ontvangen had van bekenden. De stad had goede vervoersverbindingen met het Grote Merengebied en na 1852 reed er een trein van New York naar Chicago, waardoor veel emigranten zich rondom het Grote Merengebied vestigden. | |||
21% van alle Nederlanders die in de periode 1831-1877 naar de Verenigde Staten vertrok, kwam uit Zeeland. De grootste concentratie daarvan kwam uit West-Zeeuws-Vlaanderen, Zuid-Beveland en Schouwen-Duiveland. In de periode 1880-1920 emigreerden nog gemiddeld 600 Zeeuwen per jaar. Tussen 1880 en 1900 vertrokken ruim 11.000 Zeeuwen naar de Verenigde Staten. In de jaren 1906-1910 emigreerde zelfs 1,5% van de Zeeuwse bevolking onder wie veel inwoners van Yerseke, Biervliet en ’s Heer Arendskerke. | |||
[[Bestand:Emigratie_tabel.jpg|center|600px]] | [[Bestand:Emigratie_tabel.jpg|center|600px]] | ||
Versie van 17 nov 2015 11:13
Inleiding
Gedurende de negentiende en twintigste eeuw verlieten veel Europeanen hun land op zoek naar betere bestaansmogelijkheden. Totdat quotaregelingen de emigratie beperkten was de trans Atlantische migratie naar de Verenigde Staten het meest spectaculair. Meer dan 60 miljoen Europeanen vestigden zich tussen 1800 en 1950 overzee. Tussen 1840 en 1920 vertrokken ongeveer 32.000 Zeeuwen naar de Verenigde Staten. Geen Nederlandse provincie had relatief zoveel emigranten als Zeeland: 88 per 1.000 inwoners. Er gingen overigens meer Zeeuwen als ‘gastarbeider’ naar Duitsland dan naar de VS. De redenen voor emigratie lagen zowel op het economische als godsdienstige vlak. De ‘godsdienstige’ emigranten waren meestal ‘de afgescheidenen.’ Dezen hadden zich in Zeeland losgemaakt van de Nederlands Hervormde Kerk en stichtten gereformeerde kerken. De eerste emigranten waren vooral boeren, ambachtslieden en dagloners die een eigen bedrijf of boerderij begonnen.
De economische ‘vluchtelingen’ kwamen vaak uit de landbouw en hadden in Zeeland geen bestaansrecht meer. De aardappelziekte die Nederland trof in de jaren 1845/46 was daar onder andere de oorzaak van. De eerste emigranten waren vooral boeren, ambachtslieden en dagloners. Op hun nieuwe bestemming begonnen zij veelal een eigen bedrijf of boerderij.
Oorzaken Zeeuwse emigratie
Mislukte Oogst
In de zomers van 1845 en 1846 vernielde de ‘plythophtera infestans’ in Zeeland het grootste deel van de aardappeloogst. Tegen de schimmelziekte was niets te beginnen en deze vormt nog immer een bedreiging voor de aardappel. De schimmel tast zowel het loof als de knol aan en verspreidt zich razendsnel. Vooral tijdens koude natte zomers is de schade groot in gebieden met een vochtig zeeklimaat zoals Zeeland.
De armoede die de ziekte veroorzaakte bracht veel sociale onrust. Daarnaast was er crisis in de landbouw door de lage graanprijzen. Paradoxaal genoeg door de import van goedkoop graan uit de Verenigde Staten. Het land waar de emigranten een beter (boeren)bestaan hoopten op te bouwen. Een derde reden was het geringe grondbezit van de kleine boeren in Zeeland. Elders konden kleine boeren op eigen grond bijverdienen. In Zeeland had minder dan een kwart van de arbeiders een stukje eigen grond.
Godsdienstige motieven
Toen er eenmaal enkele grotere groepen naar de VS waren geëmigreerd trok dit ook veel andere Zeeuwen over de streep. In navolging van de dominees A.C. van Raalte en H.P. Scholte ging ook Ds. Cornelis van der Meulen met zijn gehele gemeente naar de VS. Van der Meulen (1800-1876) was predikant van de afgescheidenen in Goes en omstreken. De afgescheidenen hadden zich in 1834 van de Hervormde Kerk afgekeerd. Ze konden zich niet vinden in de leer die te belemmerend werkte om hun orthodoxe opvattingen in praktijk te brengen. Tot 1840 werden de afgescheidenen door de overheid vervolgd omdat die het centrale gezag van de hervormde synode wilde handhaven. Sindsdien bleven de afgescheidenen achtergesteld en de economische crisis drukte dan ook zwaar op deze groep. In de VS konden de afgescheidenen een christelijke samenleving naar eigen bevinden opbouwen. Van der Meulen benadrukte daarbij dat vooral de armen een kans moesten krijgen mee te kunnen naar Amerika. Daartoe werd op 1 februari 1847 de Zeeuwsche Vereeniging voor Landverhuizing naar de Vereenigde Staaten van Amerika opgericht in de kerk van Goes. De vereniging verliet Nederland als complete kerkelijke gemeente: in april 1847 gingen in totaal 457 Zeeuwen, verdeeld over drie groepen, naar de Verenigde Staten.
Katholieken en protestanten
Hoewel de bittere armoede door de crisis in de landbouw de voornaamste drijfveer voor emigratie was bleek dit niet de enige. Veel landbouwers in Zeeland, Groningen en Friesland werden werkloos door de mechanisatie in de bedrijfstak. Er bestond spanning tussen katholieke en protestantse arbeiders in West-Zeeuws-Vlaanderen. De protestanten hadden de meerderheid, maar de katholieken alle machtsposities. Belgische landbezitters importeerden goedkope katholieke landarbeiders. De protestantse landarbeiders vertrokken daarop. Op Duiveland was het omgekeerde het geval. De Amerikaanse historicus Michael Wintle noemde tevens de angst voor cholera-epidemieën als een van de redenen voor vertrek.
Reisorganisatie
Overtocht
Vrijwel alle Nederlandse emigranten vertrokken vanuit de haven van Rotterdam. Eerst met zeilschepen in kleine groepen, begin twintigste eeuw met grote passagierstoomschepen. Tussen 1820 en 1880 vertrokken ongeveer 45.000 emigranten vanuit de havens van Rotterdam, Antwerpen, Liverpool, Le Havre, Amsterdam en Londen. Aan het begin van de 20ste eeuw waren er twee grote passagiersdiensten naar de Verenigde Staten actief, de Red Star Line vanuit Antwerpen en de Holland Amerika Lijn vanuit Rotterdam. Met deze diensten kon voor een billijke prijs een snelle overtocht worden gemaakt.
Zowel in Nederland als de Verenigde Staten bestonden reisagenten en -bureaus. Deze waren doorgaans in de grote steden en gevestigd en boden de emigranten reisdocumenten van vertrek tot bestemming aan. Agenten waren bijvoorbeeld Prins & Zwanenburg, Steinman & Company en Adolph Strauss. De laatste bood voor dertig gulden een overtocht per schoener aan. Die prijs bedroeg voor de meeste arbeiders wel één tot drie maandlonen. De havens van bestemming waren in het begin Boston, Baltimore, Philadelphia, New Orleans en New York. Na 1850 was New York bijna uitsluitend haven van aankomst. De emigranten vonden er een veilig onderkomen in het opvanghuis Castle Garden. Daar mochten ze blijven totdat men geld ontvangen had van bekenden. De stad had goede vervoersverbindingen met het Grote Merengebied en na 1852 reed er een trein van New York naar Chicago, waardoor veel emigranten zich rondom het Grote Merengebied vestigden. 21% van alle Nederlanders die in de periode 1831-1877 naar de Verenigde Staten vertrok, kwam uit Zeeland. De grootste concentratie daarvan kwam uit West-Zeeuws-Vlaanderen, Zuid-Beveland en Schouwen-Duiveland. In de periode 1880-1920 emigreerden nog gemiddeld 600 Zeeuwen per jaar. Tussen 1880 en 1900 vertrokken ruim 11.000 Zeeuwen naar de Verenigde Staten. In de jaren 1906-1910 emigreerde zelfs 1,5% van de Zeeuwse bevolking onder wie veel inwoners van Yerseke, Biervliet en ’s Heer Arendskerke.
Auteur
-Johan Francke, 2015
Bronnen
Literatuur
-Dominicus, Lilian, ‘Zeeuwen gaven de emigratie in Amerika vorm’, in: Krantenbank Zeeland, PZC ed. Walcheren, 7 april 2008, 12-13.
-Nehalennia 137 (2002). Themanummer: Emigratie vanuit Zeeland naar de Verenigde Staten, 1900-1920.
-_________ , 114 (1997). Lezingen van de studiedag over Zeeuwse emigratie naar Amerika, 1840-1920.
-Pool, Leendert van der (tek.) en Hans Krabbendam (red.), Ellis Island (Goes: de Koperen Tuin, 1997).
Sites
-Informatie over onderzoek doen naar Zeeuwse emigranten
-Overzicht van archiefbronnen in het Zeeuws Archief in Middelburg
-Informatie over de Salzburgse emigranten in Zeeuws-Vlaanderen
-[http://www.zeelandmuseum.org Site van het Zeeland museum in de VS, met informatie over de geschiedenis van de Nederlandse inwoners van het plaatsje.]
-Site van het Roosevelt Study Center in Middelburg
-Weblog van het Zeeuws historisch genootschap in de VS.
-Genealogische site over Zeeuwse familienamen in de VS
-Site die alle namen geeft van de naar Zeeland (VS) geëmigreerde personen.