Lupus (Wulfaert) Hellinck

Hellinck, Lupus (Wulfaert); Lupus Hellinck; Wulfaert Hellinck; Hellinc; Hallinck; Hallinc (Axel, 1494 – Brugge, 1541) Componist en zanger.

Stadsplattegrond van Axel in de 16de eeuw, geboorteplaats van Wulfaert Hellinck, uit Jacob van Deveter, foto: Zeeuwse Bibliotheek, Beeldbank Zeeland, recordnr. 16485

Oorsprong van de naam Hellinck

De Nederlandse componist, Lupus Hellinck, is waarschijnlijk in het dorp Axel geboren. Tot aan de publicatie van dit lemma was er niet meer bewijs voor deze veronderstelling dan dat hij vaak vermeld wordt als komende ‘van Axel.’ Echter, het archief in Axel laat zien dat de familienaam Hellinck (varianten hierop zijn Hallinc, Hallinck, Hellinc en Hellinck) wordt gebruikt in Axel en omstreken. In feite is er één bron waarin Wulfaert Hellinck zelf wordt vermeld. In het ‘Weesboek 1533-1546’ van Axel, wordt op 21 oktober 1540 een zekere Mr. Wulfaert Hellinck vermeld, enkele maanden voor zijn overlijden. Hoewel dit document niet met zekerheid bewijst dat Hellinck in Axel is geboren, maakt het deze aanname wel een stuk waarschijnlijker, aangezien de familienaam Hellinck veelvuldig vermeld wordt in de archieven.

Studie

Hellinck was al vroeg muzikaal actief. Hij werd lid van het koor van de St. Donatius school in Brugge op 24 maart 1506. In 1511, is Hellinck vertrokken uit Brugge om te gaan studeren, en bij zijn terugkomst naar St. Donatius in 1513, werd hij benoemd als geestelijke tot 1515. Daarna heeft hij wat tijd doorgebracht in Rome waar zijn naam ook in een van de documenten van het Vaticaans archief wordt vermeld in 1518. In dit document wordt hij vermeldt als 24-jarige. Hierdoor weten we ook dat hij in 1493 of 1494 geboren is. Vervolgens, op 19 oktober 1519 werd Hellinck wederom benoemd als geestelijke aan de St. Donatius, waarbij hij ook werd geacht in het koor te zingen. In 1521 werd hij daar benoemd als succentor (hij die tweede zingt) van de Onze-Lieve-Vrouwe kerk in Brugge. Het duurde echter niet lang voordat hij terugkeerde naar St. Donatius als succentor, in 1523.

Werk en invloed als componist

Hellinck was niet alleen zanger, maar ook componist. Zijn werken zijn gepubliceerd en verspreid in Italië, Frankrijk, Duitsland en Nederland. Hellinck componeerde voornamelijk in het parodie-mis genre, waar hij 13 zettingen voor heeft geschreven. In feite zijn al zijn missen volgens het parodie-mis principe geschreven. Daarnaast componeerde hij ook motetten, Franse chansons en liederen in het Nederlands.

Compositie en bladmuziek van Lupus (Wulfaert) Hellinck: Ein feste Burg ist unser Got, W95 bron: IMSLP

Hellinck heeft ook elf Duitse koralen gecomponeerd, hetgeen aangeeft dat hij sympathieën had voor de Reformatie. Het feit dat hij bij de Rooms-katholieke kerk in dienst was weerhield hem hier niet van. Daarnaast heeft hij ook meegewerkt aan een wedstrijd in de rederijkerskamers in Gent in 1539. Hierna werd de voorstelling waaraan hij had meegewerkt op de Index van de Rooms-katholieke kerk geplaatst. Dit kan wellicht verklaard worden door het verband met de geschriften van Savonarola, die zichzelf kritisch opstelde tegenover de Kerk. Hellinck was ook een tijd aanwezig bij het hof van Ferrara, de geboorteplaats van Savonarola. Wellicht is Hellinck daar beïnvloed door kritische geluiden jegens de kerk, en heeft hij daar sympathieën ontwikkeld voor de Reformatie.

Composities

Missen

• Missa ‘Christus resurgens’, 1544 (on Richafort’s motet); Ky ed. A. Smijers, Van Ockeghem tot Sweelinck, vii (Amsterdam, 1956), 223.
• Missa ‘Confitemini Domino’, Cambrai, Médiathèque Municipale 5.
• Missa ‘Ego sum qui sum’, Montserrat, Abadia 776; (1962; Eng. trans., 1964), no.46.
• Missa ‘Jam non dicam vos servos’, 1532.
• Missa ‘In te Domine speravi’, 1568.
• Missa ‘Intemerata virgo’, 1545.
• Missa ‘Mater Patris’, ed. in Exemple musica Neerlandica X (Utrecht, 1975).
• Missa ‘Panis quem ego dabo’, 1532.
• Missa ‘Peccata mea’, 1544.
• Missa ‘Surge propera amica’, Montserrat, Abadia 776.
• Missa ‘Surrexit pastor bonus’, 1543 attrib. Lupus Italus in Cambridge, Peterhouse College Library, 471–4.
• Missa ‘Veni sponsa Christi’, 1543, attrib. Hesdin in Rome, Biblioteca Apostolica Vaticana C.S.17.
• Missa ‘Virgo mater salvatoris’, 1545, Cambria, Médiathèque Municipale.

Motetten

• Beati omnes qui timent Dominum, 1532.
• ursu festa dies sydereo, 1545.
• Ego sum panis vitae, 1539.
• Hodiernae lux diei, 1532.
• In te Domine speravi, 1532, ed. A. Smijers and A.T. Merritt, Treize livres de motets parus chez Pierre ttaingnant en 1534 et 1535, ix (Monaco, 1962), 55.
• Joannes Jesu Christo, 1553.
• Laetetur omne saeculum, 1532.
• Mane surgens Jacob, 1545.
• Ne projicias me, 1545.
• veneranda martyrum, 1546.
• Panis quem ego dabo, 1532, ed. in Rhau, Musikdrucke, iii (1959), no.35.
• Pater noster, 1540.
• Primo die Sabbatorum, 1554.
• Qui confidunt in Domino, 1542.
• Usquequo Domine oblivisceris me, 1535, ed. A. Smijers and A.T. Merritt, Treize livres, ix (Monaco, 1962), 93

Koralen

• Ach, Vater unser, der du bist
• An Wasserflüssen Babylon
• Aus tiefer Not schrei ich zu dir
• Capitan Herre Gott
• Christ lag in Todesbanden
• Durch Adams Fall ist ganz verderbt
• Ein feste Burg ist unser Gott
• Frölich wollen wir Halleluia singen
• Mensch, wilt du leben seliglich
• Mit Fried und Freud ich fahr dahin
• Wohl dem, der in Gottes Furchte steht

Chansons

• Honneur sans plus.
• Nouvel amour le mien cueur.
• Attropoz viens bien tost.
• Quand l’amitié.
• Vostre beaulté plaisant et lyé, Chansons musicales à quatre parties (Paris, 1533) (attrib. Gombert in A and T of 1544, Hellinck in Sup and B)
• Aenhoert al myn geclach, c1535
• Compt alle wt by twe by drye.
• Ianne moye al claer, 1551.
• Nieuwe almanack ende pronosticatie, 1555.

Auteur

-Dingeman Wolfert (& Bonnie Blackburn), UCR, 2012

Literatuur en archivalia

-Bonnie J. Blackburn. "Hellinck, Lupus." Grove Music Online. Oxford Music Online. Geraadpleegd op 12 april 2012.

-Bonnie J. Blackburn. ‘Johannes Lupi and Lupus Hellinck. A Double Portrait’, in: Musical Quarterly 59/No. 4 (October 1973) 547-583.

-Patrick Macey. Bonfire Songs: Savonarola's Musical Legacy. (Oxford, Clarendon Press. 1998).

-Gemeentearchief Axel

• Familiearchief d’Ennetières
• Weesboek 1533-1546.

Websites

-Christ lag in Todesbanden. -Nieuwe Almanack ende Pronosticatie.