Veiligheid

Veiligheid

De wijze waarop mensen hun omgeving ervaren, wordt voor een belangrijk deel bepaald door de mate van veiligheid van deze omgeving. Veiligheid is een basisbehoefte voor iedereen en een belangrijk thema voor burgers en bestuurders. Het is echter geen eenduidig thema, want de veiligheid zoals die uit politieregistraties blijkt en de door burgers beleefde veiligheid lopen soms uit de pas. Veilig zijn (objectief) betekent niet altijd dat men zich ook veilig voelt (subjectief).

Veiligheidsbeleving hangt samen met verschillende factoren. Zo is er een fysieke en een sociale component. Fysieke onveiligheid wordt veroorzaakt door factoren als natuur(rampen), ongevallen met gevaarlijke stoffen, luchtvaartongevallen, verkeersongevallen enzovoort. Sociale onveiligheid wordt veroorzaakt door wat mensen elkaar aandoen. In negatieve zin valt hieronder: huiselijk geweld, gevoelens van onveiligheid in de openbare ruimte, discriminatie op het werk en (cyber)pesten op school. Ook spelen de leefbaarheid van de buurt waarin men woont en de inschatting van de economische situatie waarin men zich bevindt een rol in de veiligheidsbeleving.

Torentijd, Penitentiaire Inrichting (PI) Middelburg (1999), foto: Wim Helm

Torentijd, Penitentiaire Inrichting (PI) Middelburg (2007), foto: Jaap Wolterbeek

Misdrijven

Ruim een vijfde van de totale misdrijven in Zeeland betreft de aantasting van de openbare orde/ruimte. Ook vermogensdelicten als heling en afpersing nemen een belangrijke plaats in (18%), gevolgd door geweldsdelicten (14%), diefstal van brom- en snorfietsen (13%) en woninginbraak (9%). Het totaal aantal misdrijven in Zeeland nam tussen 2010 en 2012 met 11% af. In Veere was die afname het grootst. Bij wijze van uitzondering is in Noord-Beveland het aantal misdrijven juist toegenomen. In Vlissingen ligt het aantal misdrijven significant boven het Zeeuws gemiddelde.

Overigens is de afname van het aantal geregistreerde misdrijven niet uniek voor Zeeland; het is een landelijke trend. Daarnaast is het wel zo dat Zeeland gunstig afsteekt bij Nederland als geheel voor wat de vermogensmisdrijven (heling, diefstal, inbraak en dergelijke) betreft.

Slachtoffers

In 2012 telde Zeeland in totaal 11.588 slachtoffers van misdrijven. Per 1.000 inwoners waren in 2012 ongeveer 30 personen slachtoffer van een misdrijf. Analoog aan het aantal misdrijven is ook het aantal slachtoffers tussen 2010 en 2012 afgenomen, en wel met 9%. Die afname deed zich relatief het sterkst voor in de gemeente Veere (-29%). Ook in de gemeenten Hulst (-16%), Schouwen-Duiveland (-12%) en Terneuzen (-15%) was de afname aanzienlijk. Opmerkelijk is verder dat in de gemeenten Borsele (+8%), Kapelle (+9%), Noord-Beveland (+9%), Reimerswaal (+6%) en Sluis (+10%) sprake was van een stijging van het aantal slachtoffers van misdrijven.

In verhouding tot de totale bevolking telde Vlissingen in 2012 (evenals in 2010) de meeste slachtoffers van een misdrijf. Vlissingen is daarmee de enige gemeente waar het aantal significant boven het Zeeuws gemiddelde ligt. In Borsele, Hulst, Kapelle en Reimerswaal ligt dit significant onder het Zeeuwse cijfer.

Overlast

Wateroverlast op de camping in Kamperland (20 augustus 2005), foto: Jaap Wolterbeek

In 2012 telde Zeeland 8.587 geregistreerde gevallen van overlast. Er zijn diverse categorieën. De eerste categorie (30%) wordt gevormd door gestoorde/gespannen personen, vuurwerk zonder gevolgen, illegale zenders of zwervers. De tweede grote categorie bestaat uit verkeersoverlast (28%), gevolgd door overlast van jeugd (23%). Zaken als burengerucht (13%), drugs/drankoverlast (4%) en geluidshinder horeca (2%) nemen duidelijk een minder belangrijke plaats in.

Net als bij misdrijven is het totaal aantal gevallen van overlast in Zeeland tussen 2010 en 2012 afgenomen, ongeveer met 14%. En ook nu bestaan er enkele opmerkelijke verschillen tussen de Zeeuwse gemeenten. Zo was in Kapelle de afname het grootst (zelfs bijna 40%), terwijl in Middelburg, als enige Zeeuwse gemeente, juist een stijging van het aantal gevallen van overlast bestond. In Terneuzen bleef het niveau (min of meer) gelijk. Bezien we het aantal gevallen van overlast in relatie tot de bevolkingsomvang, dan valt op dat dit in Middelburg en Vlissingen significant veel hoger ligt dan gemiddeld in Zeeland. In de gemeenten Borsele, Kapelle, Sluis en Veere ligt dat aantal significant lager dan gemiddeld.

Jeugdcriminaliteit

Rechtbank Middelburg, foto: Jeroen Mul

Zeeland telde in 2012 1.418 (aangehouden) verdachten in de leeftijdscategorie 12 t/m 24 jaar. Dit is een daling met 6% ten opzichte van twee jaar eerder. Per 1.000 inwoners van 12 t/m 24 jaar bedroeg het aantal jeugdige verdachten ongeveer 26. Wederom zijn er gemeentelijke verschillen. Voor de meeste gemeenten was sprake van een (soms grote) daling van het aantal jeugdige verdachten, maar in gemeenten als Goes, Middelburg en Schouwen-Duiveland steeg het aantal jonge verdachten. In Goes was er zelfs een verdubbeling. Goes en Vlissingen ‘scoren’ dan ook boven het Zeeuws gemiddelde.

Onder Haltafdoeningen wordt verstaan alle jongeren (12 t/m 17 jaar) die in het afgelopen jaar een zaak hebben afgedaan met een werkstraf bij Halt, inclusief de jongeren die om welke reden dan ook voortijdig zijn afgehaakt. In 2012 waren er in Zeeland in totaal 384 Haltafdoeningen, bijna 10% minder dan in 2010. In Middelburg, Schouwen-Duiveland en Sluis blijkt het aantal Haltafdoeningen significant boven het provinciaal gemiddelde te liggen.

Verkeersveiligheid

Brouwersdam bij Schouwen-Duiveland in 2014 wegens verkeersveiligheid aangepast, foto: RTV Rijnmond

Het aantal dodelijke verkeersslachtoffers in Zeeland in 2011 lag met 17 duidelijk onder dat van de jaren daarvoor. Ofschoon in 2009 sprake was van 21 slachtoffers, waren dat er in 2008 28 en in 2010 maar liefst 30. Absoluut gezien, vielen er in 2011 in Schouwen-Duiveland de meeste slachtoffers te betreuren, namelijk 5. In deze gemeente vielen ook gemiddeld de meeste dodelijke slachtoffers over de periode 2009-2011.

Gerelateerd aan het aantal inwoners, lag het aantal verkeersslachtoffers in Zeeland in de periode 2009-2011 hoger dan in Nederland. Als we de cijfers vervolgens relateren aan het aantal kilometers openbare weg, komt een ander beeld naar voren. Het aantal dodelijke verkeersslachtoffers per 1.000 km openbare weg lag in Nederland tussen 2009 en 2011 gemiddeld duidelijk hoger dan in Zeeland.

Onveiligheidsgevoelens

Er bestaat een groot en opmerkelijk verschil tussen feiten over veiligheid (= objectief) en gevoelens over veiligheid (= subjectief). Een in het oog springend voorbeeld is Kapelle. Uit de Staat van Zeeland 2013 (p. 36) blijkt dat inwoners aldaar van alle Zeeuwen de verkeersveiligheid het hoogst waarderen: hun gevoel is dus positief. Nochtans blijkt uit de Sociale atlas Zeeland 2013 (p. 29) dat Kapelle juist tot de gemeenten behoort met het hoogst aantal dodelijke verkeersslachtoffers: de feiten zijn dus negatief.

Meer in het algemeen voelt ruim één op de vijf Zeeuwen (22%) zich weleens onveilig. In de eigen kern of wijk voelt 17% van de inwoners van Zeeland zich wel eens onveilig. Bewoners van de gemeente Terneuzen en Vlissingen voelen zich vaker onveilig, terwijl inwoners uit Hulst, Kapelle, Noord-Beveland, Reimerswaal en Veere zich daarentegen minder vaak onveilig voelen.

Vrouwen zeggen vaker dan mannen dat zij zich onveilig voelen als zij ’s avonds over straat lopen. Ook geven zij vaker aan om te lopen of te rijden om gevaarlijke plekken te vermijden. Vrouwen voelen zich vaker onveilig dan mannen, ook in hun eigen kern of wijk. Opmerkelijk is dat jongeren zich niet meer of minder onveilig voelen dan ouderen. Beide groepen voelen zich het minst op hun gemak als zij ’s avonds over straat lopen; ze vermijden ook het liefst risicovolle plekken. Actieve ouderen en 80-plussers zijn daarnaast geneigd om ’s avonds niet open te doen omdat zij dat niet veilig achten.

Ook de mate van stedelijkheid speelt een rol in de veiligheidsbeleving. Inwoners van stedelijke gebieden vermijden risicovolle handelingen en voelen zich ’s avonds op straat minder veilig dan inwoners van plattelandsgebieden.

Vergeleken met de rest van Nederland echter voelen Zeeuwen zich een stuk veiliger. In zijn algemeenheid geldt dat de objectief veiligere omgeving van Zeeland samengaat met een groter veiligheidsgevoel bij de inwoners.

Provinciale afname onveiligheid

Zowel landelijk als in Zeeland is de afgelopen jaren het aantal geregistreerde misdrijven afgenomen, vooral in Veere. Analoog is ook het aantal slachtoffers afgenomen. In Vlissingen ligt het aantal misdrijven en slachtoffers significant boven het Zeeuws gemiddelde. Overigens doet Zeeland het vergeleken met Nederland als geheel beter voor wat betreft de vermogensmisdrijven (heling, diefstal, inbraak en dergelijke). Globaal neemt ook de jeugdcriminaliteit af, op enkele gemeenten na.

Behalve criminaliteit zijn de laatste jaren ook vormen van overlast in Zeeland afgenomen. Het aantal verkeersslachtoffers lag in Zeeland qua inwoneraantal weliswaar hoger dan in Nederland (periode 2009-2011), maar qua kilometers openbare weg juist lager. Tot slot voelen Zeeuwen zich, wegens hun doorgaans veilige leefomgeving, veel veiliger dan andere Nederlanders.

Noten

Het huidige lemma bevat met name enkele hoofdpunten uit twee door SCOOP gepubliceerde en digitaal te raadplegen bronnen:

1) Van Gorsel, Sociale atlas Zeeland 2013 en

2) Van der Wouw et al., Staat van Zeeland 2013. Zeeland in tijden van crisis. Feitelijk zijn in het lemma teksten van beide bronnen opgenomen, zowel in geciteerde als in bewerkte vorm.

AUTEUR

Hans Clement

LITERATUUR

-Gorsel, Wim van, Sociale atlas Zeeland 2013 (Middelburg, 2013).

-Wouw, Dick van der et al., Staat van Zeeland. Zeeland in tijden van crisis (Middelburg, 2014).