Nieuw- en St.-Joosland

Nieuw- en St.-Joosland

(Nieuw land). Dorp en voormalige gemeente op Walcheren, sedert 1 juli 1966 behorend tot de gemeente Middelburg; 1491 inw. (1982). Van 1816 (K.B. 24 november 1815) tot 1966 een zelfstandige gemeente, waartoe behoorden het dorp Nieuwland en de oudere buurt schap St.-Joosland nu Oudedorp geheten. Wapen: Met betrekking tot het wapen van Nieuw- en St.-Joosland (Nieuwland) heerst enige verwarring. Op de wapenkaart van Smallegange (1696) komt het voor tussen de wapens van het Verdronken Land van Zuid-Beveland. Waarschijnlijk is dus i.p.v. Nieuwland Nieuwlande op Zuid-Beveland bedoeld. In de Kroniek wordt op de afbeelding van Nieuw- en St.-Joosland ook dat wapen afgebeeld. Van der Aa vermeldt daarentegen dat het wapen van Nieuwland op Walcheren van zilver is met drie blauwe dwarsbalken en een gouden wassenaar, rustend op de bovenste balk. Uiteindelijk is bij K .B. van juni 1879 het bij Smallegange vermelde wapen aan de gemeente verleend. Bij K .B. van 1 oktober 1948 werd hetzelfde wapen, maar dan gekroond, voor de heerlijkheid Nieuwland bevestigd. Monumenten: De N.H. kerk uit 1887 is een zaalkerk met gotische ramen; zij kwam in de plaats van een kruiskerk uit 1650. Voor de kerk bevinden zich bakstenen pijlers met schilddragende leeuwen. De korenmolen 'Buiten Verwachting' uit 1874 is een ronde, stenen bovenkruier en grondzeiler. Bij Nieuwland stonden vroeger verscheidene houtzaagmolens. De herberg 'De Roode Leeuw' is een voormalig veerhuis. Bij Nieuwland lag het veer naar het oosthoofd van het toenmalige havenkanaal naar Middelburg. Tot 1818, toen de dam naar Walcheren werd aangelegd, bleef dit veer gehandhaafd. De klederdracht van Nieuw- en St.-Joosland wijkt aanzienlijk af van de Walcherse. Geschiedenis: In de zuidwesthoek van de in 1631 door ambachtsheren uit Zuid-Beveland herdijkte Oud St.-Jooslandpolder werd bij een van de stelbergen die zich op de ingedijkte opwas Arnemuiderzand bevonden, de nederzetting St.-Joosland gesticht (thans het Oudedorp genoemd). Toen de stad Middelburg als ambachtsgerechtigde in 1644 de opwassen Stinkaard en Wolzak aandijkte, werd in de zuidwesthoek van de daarmee gevormde Middelburgse polder een dorp gesticht, dat Nieuwland werd genoemd. Dit dorp is belangrijker geworden dan het 'Oude Dorp' en heeft de naam overgenomen van de in 1966 bij Middelburg gevoegde gemeente Nieuw- en St. Joosland. N.B.: Er bestaat ook een Nieuw- en St. Jooslandpolder (ingedijkt 1671). De naam St.-Joosland wordt in verband gebracht met het bloeiende schuttersgilde St.-Joris te Arnemuiden. St.-Joosland was kerkelijk ingedeeld bij Arnemuiden. Na de ontwikkeling van de woonkern Nieuwland bleek het wenselijk tot een eigen kerkelijke gemeente te komen met een eigen kerkgebouw en predikant. Men diende daartoe een verzoek in bij de magistraat van Middelburg omdat deze stad eigenares was van de polder. Op 15 februari 1650 besloot de magistraat de kerk te bouwen mits de toegezegde gelden van opgezetenen en anderen zouden zijn ontvangen. Een tweede voorwaarde was dat de inwoners van de St.-Jooslanden de Middelburgse polder op zich namen het kerkgebouw gezamenlijk te onderhouden en zelf voor hun armen te zorgen. Op 18 februari hebben ze zich daartoe verbonden. De bouw van de 20 bij 10 m grote kerk vorderde snel. In augustus 1650 konden de eerste godsdienstoefeningen in het nieuwe gebouw worden gehouden. De predikanten van Middelburg en Arnemuiden zorgden voor de diensten. Op 25 augustus 1652 werd als predikant bevestigd Johannes Miggrode, de naamgenoot en kleinzoon van de bekende kerkhervormer uit Veere.

LITERATUUR

J. de Bree, Bijdrage tot de kennis der klederdrachten (1956). F.P. Polderdijk, Het eiland Sint Joosland. F. P. Polderdijk, De houtzaagmolens bij Nieuwland. Walraven en Polderdijk, De kuststreek. Walraven en Polder dijk, Geschiedenis en plaatsbeschrijving Nieuw- en St. Joosland.

AFBEELDING

Overzichtskaart Nieuw- en St.-Joostland. De houtzaagmolens bij Nieuwland, zoals J. Arends ze in 1778 zag.